Tíminn - 11.11.1995, Blaðsíða 9

Laugardaguc 11. nóvember 1995
V'rWTTfT’rr
9
Daníel Snorrason, rannsóknarlögreglumabur á Akureyri:
Fíkniefnasalar farnir að
gera út á landsbyggðina
Daníel Snorrason blabar í skjölum rannsóknarlögreglunnar á Akureyri.
„Vib verbum ab viöurkenna
vandann til þess ab geta barist
gegn honum hvort sem er meb
fyrirbyggjandi hætti eba ab-
gerbum til ab koma í veg fyrir
þá fíkniefnaneyslu sem þegar
er stabreynd," segir Daníel
Snorrason, rannsóknarlög-
reglumabur á Akureyri. Hann
segir ab sér hafi stundum fund-
ist fólk á landsbyggbinni óþarf-
lega grunlaust um þær hættur
sem fíkniefnin leibi af sér,
einkum vegna þess ab þab
hreinlega trúi ekki ab þessi vá-
gestur nái ab neinu rábi út fyrir
höfubborgarsvæbib. Þab sé
hinsvegar mikill misskilning-
ur, því neysla fíkniefna fari
stöbugt vaxandi út um land og
sölumenn af höfubborgarsvæb-
inu séu farnir ab gera út á
landsbyggbina til ab auka
markabssvæbi sitt í kjölfar vax-
andi innflutnings og frambobs
á fíkniefnum. í því efni sé Ak-
ureyri engin undantekning.
Daníel kvebst einungis þurfa
að líta í gögn rannsóknarlögregl-
unnar á Akureyri máli sínu til
stubnings, því fjöldi mála þar
sem fíkniefni koma vib sögu fari
stöbugt vaxandi. Sem dæmi um
þab megi nefna ab á fyrri helm-
ingi ársins 1994 hafi fleiri fíkni-
efnamál verib komin fram en
voru til meðferðar allt árið á und-
an, sem þó hafi verið metár hvað
þetta varðar. Hann segir að auk
þess sem málum fari stöðugt
fjölgandi, þá fjölgi einnig þeim
efnum sem fari í umferð. Fyrir
nokkrum árum hafi fíkniefnabrot
nær eingöngu miðast við sölu og
neyslu á hassi, en nú sé bæði am-
fetamín og alsæla í umferð. Þá
færist einnig í vöxt að fólk nái
ýmsum lyfjum eftir ólöglegum
leiðum út úr apótekum til þess að
komast í vímuástand, en slík
neysla leiði oft til vanabindandi
notkunar á sama hátt og þegar
um hin harðari vímuefni sé ab
ræða. Því gangi þessi efni kaup-
um og sölum á milli fólks eftir að
þau séu komin í umferð. Þá megi
einnig nefna að aldur neytenda
færist stöðugt neðar, því fyrir
fjórum til fimm árum hafi tæpast
verið um yngra fólk en 20 ára að
ræba, er komið hafi við sögu í
fíkniefnamálum. Nú séu dæmi
um að allt nibur í 16 ára ungling-
ar neyti fíkniefna á Akureyri og sé
það mikil og hættuleg breyting,
er orbið hafi á fáum árum. Daníel
segir að til skamms tíma hafi
fíkniefnaneyslan fyrst og fremst
farið fram í lokuðum hópum þar
sem fólk hafi komið saman og
neytt efnanna, en nú sé þetta
neyslumynstur aö breytast með
því ab til sögunnar komi fólk sem
sé hreinir fíklar, er þurfi reglulega
á ákvebnum skömmtum ab halda
til þess ab þola við.
Almenningur úti á landi
ekki verið nægilega á
varbbergi
Daníel kveðst ekki vera að deila
á höfuðborgarsvæöið sem slíkt,
þótt hann segi þab skoðun sína
að eiturlyfjavandinn hafi borist
þaöan út á landsbyggðina. „Eðli
málsins samkvæmt, kemur þessi
vandi fyrst upp á stærsta búsvæöi
landsins, sem einnig er í nánum
tengslum vib feröir fólks til og frá
landinu. Eftir því sem meira af
efnum er i umferb þurfa sölu-
menn þeirra að auka við markaði
sína. Þess vegna álít ég að eftir því
sem innflutningurinn vex og
meira framboð er af hinum ýmsu
fíkniefnum, þá leita viðskiptin
yfir stærra svæði. Sumir sölu-
menn eru einnig orðnir þekktir á
höfuðborgarsvæðinu og hafa
komist þar í kast við lögin. Þeir
geta því einnig verið að flýja og
leita fyrir sér þar sem þeir telja sig
óþekkta og því ef til vill óhulta."
Daníel segir að almenningur
úti á landi hafi ekki verið nægi-
lega á varðbergi gagnvart þessari
þróun. Fólk vilji ekki trúa því ab
höndlað sé með fíkniefni í næsta
nágrenni við það. Ef til vill þurfi
þab sjálft að verða fyrir barðinu á
vandanum á þann hátt að ein-
hver því tengdur lendi í vanda.
Þó fólk vilji ekki trúa að þessi
vandi sé jafn alvarlegur og raun
ber vitni, þá sé engu síður mikil-
vægt að fólk sé vel vakandi gagn-
vart þessu. Fíkniefnaneysla fari
ekki í manngreinarálit og löngu
sé ljóst ab fíkniefnin leggi ein-
staklinga í svabið og heilu fjöl-
skyldurnar fari oft í rúst þar sem
þau koma við sögu.
Sjaldnast unnt að
byggja á kærum frá þol-
endum
Rannsókn fíkniefnabrota er
nokkurs annars eðlis en flestra
annarra afbrota. í þeim efnum er
sjaldnast unnt að byggja á kær-
um frá þolendum og því hafa
rannsóknarmenn oft ektó í hönd-
um rökstuddar grunsemdir sem
leiöa til rannsóknar á meintum
afbrotum og refsimálum. Því
verði að vinna eftir öðrum leib-
um. Daníel segir ábendingar frá
almenningi naubsynlegar og þær
hjálpi oft til þess ab finna fíkni-
efni og neytendur þeirra. Fólk sé
hinsvegar oft ragt vib ab veita
upplýsingar af ótta vib þá sem
tengjast fíkniefnunum, því jafn-
an sé skammt í hefndaraðgerbir
af þeirra hálfu — einkum þeirra
sem eru orbnir mjög ánetjaðir
neyslu. Því hafi fólki verið gert
kleift að koma upplýsingum á
framfæri án þess að þurfa ab segja
til sín og lögreglumenn verði síð-
an ab meta hvort þær geti komib
ab gagni. í slíkum tilfellum geti
oft verib um mikla hjálp að ræða,
þótt upplýsingar komi frá nafn-
lausu fólki.
Önnur afbrot leiða lög-
reglumenn oft á slóðir
fíkniefna
Daníel Snorrason segir að oft
leibi önnur afbrot, til dæmis inn-
brot og þjófnaðir, löggæslumenn
á slóðir fíkniefna. Einkum gefi
auðgunarbrotin tilefni til þess að
kanna hvort þau tengist fíkni-
efnaneyslu. „Fíkniefni eru dýr og
þegar fólk hefur ánetjast þeim, þá
gerir það nær allt til þess að nálg-
ast þau. Innbrotum og þjófnuð-
um til þess að fjármagna kaup á
fíkniefnum hefur því fjölgað
mikið á síðustu árum, og má að
miklu leyti rekja það til vaxandi
neyslu á fíkniefnum. Um tíma
var mikið um ávísanabrot af þess-
um ástæðum, en með minnkandi
notkun ávísana í kjölfar aukinna
rafrænna viöskipta hefur dregib
úr þeim. Oft geta aðstæður á inn-
brotsstað gefið vísbendingar
hvort um fíkniefnaneytendur
hafi veriö að ræöa, því þeir skilja
oft mikla eybileggingu eftir sig."
Daníel tekur fram myndir, sem
teknar hafa verið á vettvangi inn-
brota og sýna þær svo ekki verður
um villst, ab margir þeirra, sem í
örvæntingu leita verömæta til
þess að fjármagna fíkn sína, eða
til þess ab standa í skilum við
söluabila, eira engu í þeirri leit.
„Þessir aðilar ganga yfirleitt
hreint til verks og fara beina leið
ab því sem þeir ætla að ná. Það er
ekkert sem stöðvar þá, hvorki
hurðir né annar umbúnaður og
allt sem veitir fyrirstöðu er eybi-
lagt. Stundum eru menn undir
áhrifum efna við slíka ibju og
skynja þá umhverfib ef til vill
ekki meb sama hætti og þeir sem
allsgáðir eru."
Skammt í ofbeldiö, þeg-
ar fíkniefnin eru annars
vegar
Daníel segir hvarvetna skammt
í ofbeldi þar sem fíkniefni séu
annars vegar. Þar komi eybilegg-
ing á verðmætum ekki aðeins við
sögu, heldur megi undantekn-
ingalítið rekja mikla fjölgun lík-
amsárása á undanförnum árum
til aukinnar neyslu fíkniefna.
Hann segir fólk oft verða hömlu-
lítið eða jafnvel hömlulaust þeg-
ar þab sé undir áhrifum, og lík-
amsárásum og meiðingum sé
einnig beitt í hinum harða heimi
sem fíkniefnaviðskiptin skapi.
Daníel segir að fíkniefnaheimur-
inn einkennist sífellt meira af of-
beldi og þar komi einnig allskyns
tæki og tól við sögu, sem beinlín-
is séu ætlub til líkamsmeiðinga.
í læstri hirslu á lögreglustöð-
inni á Akureyri má sjá hluti, sem
gefa til kynna að mikil alvara get-
ur verið á ferbum ef þessum tól-
um er beitt í mannlegum sam-
skiptum. Þar má meðal annars sjá
svebju, er hæglega gengi í gegn-
um mannslíkama, hnífa með
hnúajárn á skafti, og hnúajárn,
auk margvíslegra tækja og tóla til
neyslu fíkniefna. „Þetta hefur allt
veriö tekið af fólki í fíkniefnamál-
um, sem komið hafa upp hér á
Akureyri," segir Daníel Snorrason
um leið og hann lokar hirslunni
og læsir á nýjan leik.
Vltneskja um þungar
refsingar getur haft fyr-
irbyggjandi áhrif
Talið berst að refsingum og
hugmyndum, sem nýlega komu
fram á Alþingi, um að þyngja vib-
urlög gagnvart fíkniefnabrotum.
Daníel tekur undir þau sjónarmið
sem ab baki hugmyndinni um
þyngri refsingar liggja. Hann seg-
ir aö þyngri refsingar taki erfiða
einstaklinga úr umferð um lengri
tíma, en vitneskja um langa fang-
elsisdóma geti einnig haft fyrir-
byggjandi áhrif. „Ég get hugsað
mér ab fólk veigri sér fremur við
ab fara út á þessa braut, ef það
veit fyrirfram hvaö bíbur þess —
ef til vill frelsissvipting um árabil.
Ef þyngri refsilöggjöf getur á
þann hátt orðið til þess ab færri
gangi þessa ógæfuslób, þá er vel."
Daníel segir aö allt forvarna-
starf hvað fíkniefni varðar sé
mikilvægt og spurning um hvort
varið hafi verið nægilega miklum
fjármunum til þess þáttar. Þótt
rannsóknir á afbrotum og taka
fíkniefna úr umferð sé mikilvæg,
þá megi heldur ekki vanmeta
þann þátt er komib geti í veg fyr-
ir að fólk ánetjist neyslu fíkni-
efna.
ÞI.