Tíminn - 16.12.1995, Blaðsíða 19

Laugardagur 16. desember 1995

19
á sér standa.
Á Egilsá prýða nú fagrir skógar-
reitir brekkurnar norðan við túnið
og niður í á, en uppi í hlíðinni
sunnan og ofan við bæinn eru að
vaxa úr grasi þúsundir barrplantna,
sem innan nokkurra ára munu
klæða hlíðina skógi, fagur minnis-
varði um framsýni og atorku hug-
sjónamannsins Guðmundar á Eg-
ilsá.
Hæst ber þó hinn stóra og vöxtu-
lega trjágarð heima vib bæinn með
garbhýsinu, sem Guðmundur lét
reisa þar, þar sem flest minnir á
undraland ævintýra, en í enda
garðsins heimagrafreiturinn. Yfir
öllu er sérstakur blær lífs og friðar.
Áhugamál Guðmundar á Egilsá
eru mörg og margvísleg, því mað-
urinn er ekki einhamur. Menning-
in er honum hugleikin og að varð-
veita arf forfebranna og skila hon-
um til komandi kynslóba, því að-
eins þannig varðveitist frelsi og
sjálfstæði þjóðarinnar, en þau mál
eru honum engin gamanmál. Guð-
mundur var einn af stofnendum
Menor — Menningarsamtaka
Norðlendinga, og allmörg ár í vara-
stjóm þeirra samtaka ásamt nafna
sínum og skáldbróður, Guðmundi
Halldórssyni frá Bergsstöðum, en
milli þeirra var mikil vinátta.
Hinstu rök tilverunnar og alls lífs
eru honum einnig hugstæb, og fáa
menn veit ég auðmjúkari gagnvart
almættinu en hann. Guðmundur
er einlægur trúmaður, og sjaldan
hygg ég sá dagur líði að kvöldi að
hann íhugi ekki orð helgrar bókar.
Þangað sækir hann styrk til dag-
legra starfa og jafnan sækir hann
sóknarkirkju sína að Silfrastöðum,
þá messab er.
Oft kemur mér í hug spekingur-
inn með barnshjartað þar sem
Guðmundur á Egilsá er. Kannski
var það tilviljun, að tvær fyrstu
bækur hans, sem báðar komu út ár-
ið 1950, eru skrifaðar fyrir börn og
unglinga. Skýringin kann þó hugs-
anlega ab felast i því, eins og Guð-
mundur komst sjálfur að orði í
blaðaviötali fyrir nokkrum árum,
„ab ég hef alla tíð verib barn innra
með mér og vona, að það yfirgefi
mig aldrei." Ég tel að skáldbóndan-
um Guðmundi á Egilsá hafi tekist
vel að varðveita barniö í sínu
hjarta, hæfileikann til að hrífast og
lifa lífinu lifandi. Raunar finnst
mér ab kynslóðabil hafi verib
óþekkt hugtak í oröasafni hans.
Nú, þegar vinur minn Guð-
mundur á Egilsá hefur fyllt níunda
tuginn, þá er mér þakklæti efst í
huga til hans frá mér og fjölskyldu
minni fyrir trausta vináttu þau ár,
sem við höfum átt samleið hér í
Skagafirði, og fyrir fjölmargar upp-
byggilegar samverustundir við störf
og samræður. Það hefur verið lær-
dómsríkt að kynnast lífsviðhorfi
hans og eiga við hann orðastað.
Víst er það hluti af skóla lífsins,
sem við erum öll þátttakendur í.
Ég vona ab lengi enn megum vib
njóta samvista við hann á heimili
hans, þeim stab sem er honum
hjartfólgnastur allra staða, þar sem
rætur hans eru svo sterkar. Mig
grunar að enn eigum við eftir að
gróðursetja saman nokkrar trjá-
plöntur og freista þess að kryfja til
mergjar eitthvað af eilífðarmálun-
um.
Lif heill, Guðmundur. Megir þú
um ókomin ár njóta heilsu og eiga
sólarsýn.
Mælifelli, 9. des. 1995,
Ólafur Þ. Hallgrímsson
Hálfníræöur í
sviösljósið
Enn er dr. Benjamín Eiríksson
kominn í umræðuna. Jón Baldvin
Hannibalsson reið á vaðið og skrif-
aði afmælisgrein með lofi í Morg-
unblaðið 19. okt. sl. Svo sýndi
Sjónvarpið heimildamynd um
hann eftir Einar Heimisson. Hún
var á dagskrá 12. nóv. og aftur 19.
nóv. sama mánaðar.
Alþjóð er kunnugt ab Benjamín
var kommúnisti, en honum er
mjög umhugab um aö skýra af-
stöbu sína og lífshlaup. Eftir
skamma námsdvöl í Berlín fór
hann til Moskvu. Hann vildi kynn-
ast því, sem var að gerast í Sovét-
ríkjunum. Það var í júní 1935. Inn-
ritaðist hann í kommúnista- há-
skóla fyrir minni-
hlutahópa vest-
ursins. Kommún-
isti í Evrópulönd-
um var tengdur hugsjón, en í Rúss-
landi reyndust kommúnistar for-
réttindastétt. Benjamín sá fátækt
og vesöld hvarvetna — og meiri en
í Berlín. Fæðuskortur var hjá al-
menningi og húsnæbi bágborið.
Konur með lélegan fótabúnab sóp-
uðu götur borgarinnar, bændur
voru á bastskóm, börn á flækingi,
og þau hurfu síðar. Hann fékk vitn-
eskju um hreinsanir Stalíns, fang-
elsanir, pyntingar og aftökur. Eng-
inn spurði neins, fáeinir hvísluðu,
hættulegt ab vita of mikib. Jafnvel
sumir félaga hans úr skólanum
höfbu verið handteknir. Benjamín
hafði kynnst blaðakonu frá Leipz-
ig. Hún var kommúnisti, en fráskil-
in, og maður hennar hafði verið
handtekinn. Nafn hennar var Vera
Hertzsch.
Skóla Benjamíns var lokað vorið
1936, en hann fékk brottfararleyfi í
desember sama ár. Vera var þá
barnshafandi af hans völdum, en
hann lét þab ekki tefja för sína úr
landi. Hann sendi henni pakka
með Halldóri Laxness frá Svíþjóð,
og er greint frá því í Skáldatíma
1963, fróðlegur lestur bls. 306-311.
Raunasaga Benjamíns verður
ekki höfö hér eftir að öðru leyti.
Hið nánast óskiljanlega er það, að
þegar Benjamín kom heim 1938
reynslunni ríkari, skipaði Brynjólf-
ur Bjarnason, foringi Kommúnista-
flokks íslands, hann framkvæmda-
stjóra nýstofnaðs Landssambands
íslenskra stéttarfélaga. Tilgangur-
inn með því var að knýja á um
breytingu Alþýðusambandsins,
sem verið hafði hluti Alþýðuflokks-
ins. Kristinn Andrésson og Sigurö-
ur Gubmundsson, ritstjóri Þjóðvilj-
ans, fengu hann til að kenna sér
rússnesku. Benj-
amín gekk svo í
Sósíalistaflokkinn
við stofnun hans.
Allt þetta er eftir honum sjálfum
haft.
Um efnahagsmál í Sovétríkjun-
um skrifaði hann ekkert fyrr en
1952, þá orðinn eldheitur markaðs-
hyggjumaður eftir dvöl vestra. Síð-
an hefir hann ritað greinar og sent
frá sér bækur um pólitískan feril
sinn og hugmyndir á furðulegum
sviðum, ekki síst um Gamla testa-
mentið. Fór hann þá óvægnum
orbum, sem ekki verða höfð eftir,
um okkar mætustu kennimenn,
svo sem dr. Sigurbjörn Einarsson
biskup, dr. Jakob Jónsson og séra
Árelíus Níelsson.
Björn Bjarnason, núverandi
menntamálaráðherra, skrifaði
stuttan pistil í Morgunblaðið eftir
útkomu bókar Benjamíns „Ég er",
útgáfa 1983. Pistillinn var á þá
lund, að Benjamín væri frjálst að
hafa eigin skoðanir um ólíklegustu
hluti, en orkað gæti tvímælis ab
boða þær öllum almenningi. Þau
orð eru jafn sönn í dag.
Stjómmálafrœðingur
LESENDUR
Tony og Heather voru gefin saman af borgardómara í New York.
Fimmtíu ára
aldursmunur
Tony Randall, sem lék í vinsælli
bandarískri þáttaröð á sjöunda
áratugnum, The Odd Couple,
hefur nú gifst stúlku sem er hálfri
öld yngri en hann.
Eftir ab æskuást Tonys, Flor-
ence, lést úr krabbameini fyrir
þremur árum var hann sannfærð-
ur um að verða aldrei ástfanginn
aftur, enda höfðu þau Florence
verið gift í ein 54 hamingjusöm
ár. En ástin var ekki langt undan
og fannst að þessu sinni í 25 ára
gamalli stúlku, Heather Harlan,
sem er þátttakandi í leikhóp
Tonys, National Actors Theater.
Um þessar mundir eru þau ein-
mitt að æfa leikrit þar sem Tony
leikur nýgiftan eldri mann.
Heather og Tony voru gefin
saman hjá borgardómara New
York-borgar og voru einungis fáir
vinir og ættingjar viðstaddir at-
höfnina.
Stúlkan hefur látið hafa það
eftir sér að hún sé ástfangin af
karli. „Ég vil vera gift. Ég er gam-
aldags stúlka — ég er svo gamal-
í SPEGLI
TÍMANS
Augu Tonys fylltust af glebitárum.
dags að ég giftist manni sem er
þrisvar sinnum eldri en ég!"
Tony er einnig í skýjunum yfir
nýju eiginkonunni. „Það getur
vel verið að fólk fari eitthvað ab
blaðra. Þab eina sem skiptir máli
er hversu mikið við elskum hvort
annað."
Eftir athöfnina ruku þau ný-
giftu á leikæfingu og hafa frestaö
brúðkaupsferðinni til Hawaii þar
til sýningum á leikritinu lýkur. ■