Tíminn - 13.04.1996, Blaðsíða 4

4
Birgir Guömundsson:
Laugardagur 13. apríl 1996
STOFNAÐUR 1 7. MARS 1 91 7
Útgáfufélag: Tímamót hf.
Ritstjóri: Jón Kristjánsson
Ritstjórnarfulltrúi: Oddur Olafsson
Fréttastjóri: Birgir Guðmundsson
Ritstjórn og auglýsingar: Brautarholti 1, 105 Reykjavík
Sími: 563 1600
Símbréf: 55 16270
Pósthólf 5210, 125 Reykjavík
Setning og umbrot: Tæknideild Tímans
Mynda-, plötugerð/prentun: ísafoldarprentsmiöja hf.
Mánabaráskrift 1550 kr. m/vsk. Verb í lausasölu 150 kr. m/vsk.
Aö mótmæla viö Kínverja
í vikunni var stödd hér á landi kínversk sendinefnd í
boði Alþingis íslendinga. Sendinefnd þessari var tekið
með kostum og kynjum hvar sem hún fór. Ólafur G.
Einarsson leiddi þessa fulltrúa alþýðulýðveldisins um
sali Alþingishússins, utanríkismálanefnd snæddi marg-
rétta hádegisverð með þeim á Hótel Sögu, forseti íslands
tók á móti þeim á Bessastöðum og Finnur Ingólfsson
viðskiptaráðherra átti með þeim „ganglegan fund" um
aukið samstarf og fjölbreyttari viðskipti. Limúsínur óku
um bæinn í fylgd heiðurslögreglu og ef ekki hefði verið
vegna vetrarríkisins hefði þeim ábyggilega verið boðið
að setja niður tré í Vinaskógi.
Svo vill til að á sama tíma er sendinefnd Kínverja á
ferð í Frakklandi og af hálfu opinberra aðila fékk sú
sendinefnd sambærilegar móttökur og sendinefndin
fékk sem kom hingað. Aftur á móti berast miklar fréttir
af vandræðagangi vegna aðgerða þúsunda mótmæl-
enda, sem fara í kröfugöngur og láta á allan handa máta
í sér heyra.
Og franskir forustumenn í stjórnmálum lentu meira
að segja í stórvandræðum með hvað þeir áttu að segja í
skálaræðum. Þannig var t.d. frá því greint í blöðunum
að tafir hafi orðið á undirritun viðskiptasamninga
Frakka og Kínverja upp á 130 milljarða króna, vegna
þess að menn hafi greint á um hvað Juppé forsætisráhð-
erra átti að segja í skálaræðu eftir undirritunina. Átti
Juppé að skammast eða ekki út af mannréttindamálum?
það var mergurinn málsins. Niðurstaða Frakkanna varð
eins konar „ekki-lausn", nefnilega sú að sleppa skála-
ræðum alveg. Á diplómatísku máli mun það þýða að
frönsk stjórnvöld hvorki mótmæltu né mótmæltu ekki.
Hér á landi var „skálaræðum" ekki sleppt og það kom
í hlut Guðmundar Bjarnasonar að flytja þá tölu og af-
greiða þetta mótmælamál fyrir hönd íslenskra stjórn-
valda.
Fram hefur komið að Guðmundur fór samviskusam-
lega yfir sviðið og flutti Kínverjum hefðbundinn mót-
mælapistil vegna kjarnorkusprenginga, mannréttinda-
mála og Tævans. Þetta var skilmerkilega gert og öllu til
skila haldið.
Heimsókn Kínverjanna hingað er því réttlætt gagn-
vart samvisku íslenskra stjórnvalda með nákvæmlega
sama hætti og meðvituð stjórnvöld annarra vestrænna
lýðræðisríkja hafa kosið að leysa úr þessum samskipta-
málum hjá sér (nema kannski Frakkarnir, sem enduðu
með því að sleppa skálaræðunni!). Reglan er sú að menn
halda almennum samskiptum í siðmenntuðum farvegi
og í góðu lagi, á sama tíma og þeir láta kurteislega vita
um sjónarmið sín, ef þeim mislíkar eitthvað.
í sjálfu sér er þetta nákvæmlega það sama og gert var
af forsetaembættinu og íslenskum stjórnvöldum í Kína í
fyrra, í tengslum við kvennaráðstefnurnar. Þá hins veg-
ar magnaðist upp hér heima einhvers konar sumar-
hvellur gagnrýni, þar sem ýmsir aðilar nánast kröfðust
þess að íslenskir ráðamenn geröust einhvers konar
krossfarar mannréttinda og gengju miklu lengra en al-
mennt tíðkast í slíkum tilfellum. Úr því urðu til leiðindi,
ekki fyrir Kínverjana, heldur miklu frekar hér heima.
Viðbrögðin hér heima nú við komu kínversku sendi-
nefndarinnar eru ekkert í líkingu við það, sem þau voru
í fyrra, þegar íslenska sendinefndin með forsetann og
utanríkisráðherrann í fararbroddi fór út til Kína. í eðli
sínu er þó um svipaða atburði að ræða. Yfirvegunin er
meiri nú og mótmælin, sem sett hafa verið fram, mark-
vissari. Það er ánægjuleg breyting.
Sterki formaöurinn
Eftir að Davíð Oddsson forsætisráðherra gaf út
endanlega yfirlýsingu um aö hann ætl-
aði ekki í forsetaframboð hafa ýmsir gert
því skóna, sérstaklega þó kratar, fyrrum
félagar Davíðs í Viðeyrjarstjórninni, að
forsætisráðherra hafi veikt stöðu
sína mjög í flokknum við það að
hafa dregið svo lengi að segja af eða
á um hvort hann ætlaði í framboð.
Málgagn Alþýðuflokksins span-
deraði meira að segja leiðara á
Davíð af þessu tilefni þar sem kom-
ist var að þeirri niðurstöðu að for-
maður Sjálfstæðisflokksins og for-
sætisráðherra hefði leikið af sér og
skapað ólgu innan flokksins sem
aftur bitnaði á flokknum í skoð-
anakönnunum.
Vitaskuld er það rétt hjá
krötunum og Alþýðublaðinu
að óvissan um forustuna í
Sjálfstæðisflokknum var farin
að verða vandræðaleg. Hins
vegar er það alls ekkert víst að
Davíð hafi veikt stöðu sína
innan flokksins svo neinu
nemi og að ef svo hefur verið sé
það tímabundið. Sjálfstæðis-
flokkurinn er nefnilega ákaflega
einkennilegt fyrirbæri, sem með
seiðmögnuðu afli laðast í sundur-
leysi sínu og fjölbreytileika skoðana
að sterkum leiðtogum — eins konar
föðurfígúrum. Davíð hefur náð að
verða slík fígúra fyrir flokksmenn og á
meðan engin augljós foringjavalkostur er
fyrir hendi er Davíð ekki ógnað að
ráði.
frá því fyrr í vikunni um það hver ræður í ríkis-
stjórninni.
Stórt mál
Hér er á ferðinni mikið og stórt
mál sem er mun stærra en
mávægilegar skærur eða pillur
sem menn muna að flogið hafa
milli þeirra Davíðs og Þorsteins á
undanförnum misserum. Eftir að
staðfest var með togararalli að enn
væru til<þorskar í hafinu og meira
að segja við sæmilega heilsu er
ljóst að fjöldi stjórnarþingmanna
og þingmanna stjórnarandstöð-
unnar mun rjúka til og krefjast
stóraukins kvóta í von um að afla
sér einhverra vinsælda meðal
kjósenda sinna í héraði. Það er
ótrúlega fjölbreytt framboðið af
þingmönnum sem hafa meira vit á
þorskstofninum en Hafrannsókn-
arastofnun og sem eru tilbúnir að
leggja til að ef fréttist af þorski á lífi
sé hann veiddur strax.
Nær undantekningarlaust eru
menn sammála um að betri stöðu
þorskstofnsins nú megi rekja til frið-
unaraðgerða, en þó er eins og ótrúlega
margir séu tilbúnir að rúka til að sjóða
sér strax dýrindismáltíð úr útsæðis-
kartöflunum.
Sannleikurinn er sá að dýrkeypt
reynslan hefur kennt landsmönnum
og er enn á ný að undirstrika þá lexíu
með niðurstöðu togararallsins, að það
borgar sig að fara varlega í kvótaaukn-
ingu.
Skringilegt samband
En almenningur hefur líka
orðið var við það á annan hátt
að forsetaframboðshugmyndir
eru runnar af forsætisráðherr-
anum og formanni Sjálfstæbis-
flokksins. Aftur hefur blossað
upp hib skringilega samband
milli Davíðs og Friðriks Sop-
hussonar og milli Davíðs og
Þorsteins Pálssonar.
Nú í vikunni hafa komið upp
tvö dæmi sem fengiö hafa
menn til að lyfta hressilega
augabrúnunum og spyrja hvað sé eiginlega á
seyði í Sjálfstæðisflokknum? Það fyrra er hvern-
ig Davíð gerði lítið úr hugmyndum fjármála-
ráðherra í lífeyrismálum á fundi með launþega-
hreyfingunni, en kennarasamtökin voru búin
að tala um misvísartdi yfirlýsingar hjá forsætis-
og fjármálaráðherra. Efnislega kom þá fram hjá
Davíð ab það væri hans stefna og hans hug-
myndir sem giltu hvað svo sem Friðrik segbi og
ef menn gætu ekki unað við stefnu forsætisráð-
herra gætu þeir bara hætt í ríkisstjórninni. Hér
var veriö að hnykkja á fyrri ágreiningi þessara
sömu manna þegar Davíð gaf yfirlýsingu í mál-
inu á Alþingi án samráðs við fagráðherrann.
Ekki traustvekjandi
abdragandi
Auðvitað getur vel verið að
þab sé fullkomlega óhætt að
auka þorskkvótann strax á þessu
ári eins og Davíð Oddsson hefur
fyrstur áhrifamanna tilkynnt.
Hins vegar ber þá tilkynningu
ekki að með traustvekjandi
hætti og sú staðreynd að tvær
ráðherraútgáfur hafa komið
fram um hvað beri að gera —
strax á fyrstu klukkutímunum
eftir að niðurstöðurnar voru kynntar — gefur
ekki tilefni til að ætla að friður geti náðst um
þetta mál, alveg óháð því hver ákvörðunin
verður endanlega. Og sú ákvörðun Davíðs að
tala um aukningu strax setur enn meiri þrýsting
í málið því hann hefur í raun opnað fyrir pólit-
ískan uppboðsmarkað um þessa kvótaaukn-
ingu, uppboð sem væntanlega mun fara fram
nú um helgina því frestur til að auka kvótann á
þessu ári rennur út á mánudaginn. Þab gæti
hins vegar tekib eitthvað lengri tíma að lægja
öldurnar og ná sáttum á ný. Forsætisráherra
virðist hins vegar ekki hafa áhyggjur af því.
Davíð og Þorsteinn
Deilur Þorseins og Davíbs eru kannski betur
þekktar og koma víst fæstum á óvart. Þó fer ekki
hjá því að yfirlýsing Davíðs varðandi mögu-
leika á aukningu þorskkvótans í kjölfar upplýs-
inga sem fengust í togararallinu komi mjög á
óvart. í Morgunblaðinu í gær kemur það skýrt
fram hjá forsætisráöherra ab hann telur tilefni
til að auka þorskkvótann á þessu fiskveiðiári, og
sú yfirlýsing er samkvæmt blaðinu gefin í „gær-
kvöldi" (fyrrakvöld). Davíð getur varla hafa
komist hjá því að vita að sjávarútvegsráðherr-
ann í ríkisstjórn hans hafði þá þegar lýst því yf-
ir að hann teldi niðurstöður Hafrannsóknar-
stofnunar ekki gefa tilefni til kvótaaukningar
fyrr en á næsta fiskveiðiári, enda hefðu menn
þegar syndgað upp á náðina á því fiskveiðiári
sem nú stendur yfir. Þegar þetta er skrifað liggur
ekki fyrir hvort kvótinn veröur aukinn á þessu
fiskveiðiári og því síður um hversu mikla aukn-
ingu menn eru að tala. Hitt er ljóst að forsætis-
rábherra og sjávarútvegsráðherra tala austur og
vestur og mætast ekki á miðri leið í þessu til-
felli. Freistandi er að rifja upp ummæli Davíðs
Ekki beygður af afleikjum?
Framganga Davíðs Oddssonar í vikunni ber
ekki vott um ab þar fari maður beygður af pólit-
ískum afleikjum vegna hugsanlegs forsetafram-
boðs eins og jafnvel mátti skilja á Alþýðublað-
inu. Þab er því ekki ólíklegt ab óskhyggja ráði
miklu í analýsu kratanna, en þar á bæ gæti
sæmileg forustukreppa hjá íhaldinu sem hæg-
ast skilað sér í auknu fylgi við krata.
Þvert á móti kemur Davíð nú til leiks mar-
gefldur eftir að hafa hugsanlega haldið eitthvað
aftur af sér um skeið. Hann gefur ótvírætt til
kynna að það sé hann sem ræður, það er hann
sem er formaður og forsætisráðherra og hann er
laus úr forsetaframboðsálögunum og ætlar sér
að tryggja enn frekar stöðu sína í flokknum sem
hinn sterki formaður. Þab forvitnilega er að
fylgjast með því í framhaldinu hvort formaður-
inn mun ekki styrkja þessa stöðu á kostnað ein-
hverra annara forustumanna í flokknum og af
einhverjum ástæðum dettur manni þá helst í
hug þeir Þorsteinn og Friðrik! ■