Réttur - 01.01.1985, Side 46

einbeittar til vopna en gert var.
Þrátt fyrir deildar meiningar óx ólgan.
í október 1905 voru mynduð verka-
mannaráð (sovét) í Pétursborg og háð
allsherjarverkfall. Ríkisstjórnin var það
hrædd að hún setti 17. okt. lög um eins-
konar þing (Dúmu) og nokkurt pólitískt
frelsi, sem síðar var dregið úr, en til
„dúmunnar“ fór fram kosning. En þótt
ýmislegt fengist fram, þá skorti það á í
byltingarhreyfingunni að skipulagning
var ónóg og of lítil þátttaka hjá bænda-
stéttinni, sem var 90% íbúanna, þótt ein-
stakir hópar bænda rækju gósseigendur
burt af stórjörðum sínum. 3. júní, 1907
beitir forsætisráðherrann harðstjórn gegn
þingmönnum sósíalista og „duman“ er
leyst upp og byltingin á enda.
Einhver sögulegasti viðburðurinn í rás
byltingarinnar var uppreisn hermannanna
á herskipinu „Potemkin" 14. júní 1905 og
hefur ein frægasta kvikmynd Eisensteins
verið gerð um þann atburð.
Stephan G. spáir því í kvæði sínu, að
þótt síðar verði muni byltingaröflin frá 9.
janúar sigra.
Lenin sagði eftir byltinguna 1917 að
uppreisnin og byltingarbaráttan 1905
hefði verið einskonar „lokaæfing“ („gen-
eralprufa“) fyrir verkalýðsbyltinguna 1917
og sigur alþýðunnar 1917 væri óhugsandi
án baráttunnar miklu og fórnfúsu 1905.
Þeir virðast hafa verið nokkuð sam-
mála um þetta Stephan G. og Lenin.
ast gegn henni. Haustið 1917 veiktist hann alvar-
lega, var fluttur á hæli í Finnlandi og dó þar vor-
ið 1918. Jarðaður í Leningrad.
Plechanov var einn afkastamesti rithöfundur og
hugsuður tnarxismans í Rússlandi. Meðal kunn-
ustu fræðilegra rita hans er „Grundprobleme des
Marxismus“, en einnig reit hann mikið um bók-
menntir.
2 Sen Katajame (1859-1933). Hóf starfsemina í
japönsku verkalýðsfélögunum fyrir aldamótin,
eftir að hafa verið í Ameríku um nokkurt skeið.
Var hvað eftir annað fangelsaður fyrir verkalýðs-
starfsemi sína. Barðist hart gegn stríðinu 1904-5.
Var kosinn varaforseti 2. Alþjóðasambandsins
á þingi þess 1905. 1914-21 starfaði hann meðal
japanskra útflytjenda í Bandaríkjunum og Mexico.
Árið 1921 fór hann til Moskvu. Var kosinn í
framkvæmdanefnd Alþjóðasambands kommún-
ista.
3 Sendinefnd Sósíalistaflokksins, er boðin var á 50
ára afmæli byltingarinnar 1967, færði Komrnún-
istaflokki Sovétríkjanna rismynd Ríkarðs Jóns-
sonar af Stephani G. og öll rit hans (Andvökur
og bréf) að gjöf.
SKÝRINGAR:
1 Plechanov (1856-1918) var ein af stofnendum
hins marxistíska verkamannaflokks í Rússlandi,
vann oft með Lenin en snerist mestmegnis á
hægri sveif með sósíaldemókrötum. Hinsvegar
tók hann í stríðsbyrjun 1914 afstöðu með stríð-
inu gegn bolshevikkunum. En verkalýðsbylting-
una 9. nóv. viðurkenndi hann og neitaði að berj-
46