Lesbók Morgunblaðsins - 25.11.2006, Side 15

Ólafur Jóhann hefur unnið bók með þeim hætti
að hún kemur út samtímis á ensku og íslensku.
Hvernig er það, skrifarðu einhvern tímann
skáldskap á ensku?
„Sumt að þessu skrifaði ég beint á ensku þeg-
ar þetta var þýtt. En yfirleitt byrja ég alltaf á
því að skrifa á íslensku.“
En þú ert með þýðanda?
„Já, Victoriu Cribb. Við höfum unnið saman
áður, þetta er líklega fjórða bókin mín sem hún
þýðir. Hún vinnur alveg grunnvinnuna og ég
krota svo í og við hendum þessu á milli okkar.
Og hún sættir sig alveg við það að ég sé með
mínar hugmyndir.“
Hefur aldrei komið til greina hjá þér að
skrifa beint á ensku?
„Nei … ég kann ágætlega við þetta fyr-
irkomulag. Og mér finnst ég vera íslenskur höf-
undur að upplagi. Þegar bækurnar eru hins
vegar þýddar á önnur tungumál segi ég: þið
getið þýtt úr íslensku eða þýtt úr ensku. Ein-
faldlega vegna þess að ég er búinn að vinna það
mikið í ensku útgáfunni, enda mál sem ég tala
daglega. Og það sem mestu máli skiptir þegar
þýðandi kemur til sögunnar er að hann sé vel
skrifandi á eigin máli, beri gott skynbragð á stíl
og geti flutt þetta yfir.“
Þú lítur á þig sem íslenskan höfund. Og svo
og fyrirfinnst, þetta með veikara kynið. Því það
vita náttúrlega allir að þegar í harðbakkann
slær eru konur miklu þrautseigari en karl-
menn. En einhvern veginn er búið að búa til
þessa mýtu af því að þeir geta lyft þyngri hlut-
um og eru með þennan brútal kraft. En konur,
maður sér það iðulega og yfirleitt að þegar á
reynir þá er innri styrkur mun meiri þar.“
En hvað segir þú um þá hugmynd sem loðir
við karlmenn að þeir tali ekki mikið sín á milli
um ástamál?
„Svarið við því hvort að karlmenn tali um
þessi mál er yfirleitt alltaf nei.“
Og það er alveg satt?
„Já, það er satt að mjög miklu leyti. Allavega
þeir karlmenn sem ég þekki. Og þeir eru nú
ófáir.“
Ættu þeir að gera meira af því?
„Ég veit það ekki. Ég held að það gæti allt
farið til fjandans.“
Já, heldurðu að allt myndi falla saman hrein-
lega?
„Það er náttúrlega búið að berja okkur
mannfólkið til hlýðni og í ákveðinn farveg með
trúarbrögðum og siðferðisboðskap og öllum
fjandanum, öldum og árþúsundum saman. Svo
það sé einhver regla á hlutunum. Þannig að ef
menn færu að opinbera allt sem þeir eru að
hugsa, og jafnvel bara allt sem þeir eru að
gera … ég er ekki viss um að það yrði þeim eða
mannkyninu til nokkurs framdráttar.“
Finnst ég vera íslenskur
höfundur að upplagi
Aldingarðurinn kemur út á allra næstu dögum
hjá Random House í Bandaríkjunum undir
heitinu Valentines. Þetta er í fyrsta sinn sem
vinnurðu á ensku. Á hvaða tungumáli hugs-
arðu?
„Ég veit það ekki. Líklega hvoru tveggja.
Kannski hugsa ég á ensku í vinnunni. Og á ís-
lensku heima þegar ég er að skrifa.“
Skiptirðu þá um gír þegar þú ferð á milli?
„Ætli það sé ekki þannig. Að þetta sé ein-
hverskonar sjálfskiptur gírkassi. Að maður ráði
ekkert við þetta og það gerist einhverveginn
sjálfkrafa.“
Ein sagan sérstaklega, fjallar um Íslending
sem býr í Bandaríkjunum og tengsl hans, eða
tengslaleysi, við Ísland og íslenskuna.
„Já, maður hefur séð fólk sem missir tungu-
málið ef það ætlar sér það. Sérstaklega hérna
áður fyrr. Þá þótti ekkert fínt að vera með ís-
lenskan hreim og sumum þótti miklu fínna að
vera Ameríkani. Maður hitti fólk sem var búið
að vera hérna í fjögur fimm ár og átti jafnvel
erfitt með að finna réttu orðin á íslensku og tal-
aði með hreim. Þetta fer alveg eftir ásetningi.
Og oft er þetta auðvitað erfiðara fyrir fólk sem
á bandarískan maka og fjölskyldu. En yfirleitt
er það nú samt þannig að þeir sem eru mjög
góðir í ensku, eru þeir sem viðhalda íslenskunni
best, þetta helst í hendur. Tungumálið er það
sem allt er búið til úr og ef maður hefur það
ekki á valdi sínu þá er þetta hálfvonlaust. Ég er
náttúrlega alinn upp við mikla virðingu fyrir ís-
lensku máli og endalausum pælingum í sam-
bandi við mál og stíl og bý að því lengi. Það
verður skrýtinn dagur þegar maður fer að glata
því, þá getur maður bara pakkað saman.“
Les ekki síst yngri höfunda
Hvað lestu helst?
„Ég les allan andskotann. Hérna reyni ég
bæði að fylgjast með skáldskap og svo les ég
mikið af „non-fiction“ líka. Mér finnst meira um
að vera í þeirri deild hérna í Bandaríkjunum
heldur en skáldsögum akkúrat þessi árin, það
er ekki mjög oft sem maður verður yfir sig hrif-
inn, því miður. Ég byrja á ansi mörgum skáld-
sögum sem ég lýk ekki við.“
Já, þú gerir það?
„Já. Ég hef þá reglu að ef það er ekki búið að
ná manni á svona fyrstu fimmtíu blaðsíð-
unum … þá er svo margt annað sem maður
þarf að lesa. Það á ekkert að hika við þetta, því
þetta er bara tímaeyðsla, og maður þarf bara að
vera nokkuð grimmur.“
Fylgistu með nýjum íslenskum skáldsögum,
lestu það sem kemur út jafnóðum?
„Ég reyni að gera það. Og ekki síst yngra
fólkið, ég reyni að sjá hvað um er að vera. Ég
fylgist með nokkuð reglulega og er í stöðugu
sambandi við menn sem eru í þessum bransa
heima og reyni að láta þá segja mér ef það er
eitthvað sem ég á að lesa og hafa auga með.“
Lestu meira eða minna en venjulega þegar
þú ert að vinna í bók?
„Oft þegar maður er að vinna bækur sem
gerast í fortíðinni þá þarf að lesa mikið í kring-
um það. En þessi bók er ólík síðustu bókum
mínum að því leyti að ég þurfti ekki að vinna
neina heimildavinnu og það er dáldið skemmti-
legt að sleppa við það.
Svo stundum þegar maður er að skrifa vill
maður ekki láta neitt annað trufla og les þá lítið
og les allt öðruvísi. Þá forðast maður kannski að
lesa skáldskap. Vill enga truflun því maður er
kominn með ákveðinn sönglanda og tóntegund í
hausinn. Það var oft þannig með þessa bók en
ég vann nokkuð mikið í því að finna þá tónteg-
und sem ég vildi hafa í textanum. Það er ekki
mikið barokk á ferðinni hérna og ekki mikið
flúr.“
Hvernig sérðu lesendahópinn fyrir þér nú
þegar bókin kemur út á Íslandi og í Bandaríkj-
unum á sama tíma? Er hann íslenskur eða
bandarískur? Eða hugsarðu kannski ekki um
lesendur í þeim skilningi?
„Ég pæli ekkert mikið í því. Með þessa bók,
þá er þetta mjög almennt viðfangsefni. Ég held
að það skírskoti til flestra, það eru engin landa-
mæri í þessum efnum. Sumar sögurnar gerast
hérna, sumar gerast heima, og sumar annars
staðar í heiminum. En þó að venjur og siðir og
kúltúr séu margbreytilegur er fólk samt alls
staðar svipað, í grunninn allavega. Við erum
nokkurn veginn eins samansett mannfólkið.“
Það sem gerist þegar menn
eru einir með sjálfum sér
Á heildina litið má segja að þetta séu sögur um
þá hlið fólks sem er hvað mest prívat. Við sjáum
lítið af opinberu lífi þessa fólks, ef svo má segja,
heldur einungis það allra persónulegasta. Er
þetta eitthvað sem þú lagðir upp með, burt séð
frá ástinni og því öllu saman?
„Uppleggið var í rauninni að fara inn í kjarn-
ann. Eins og einhver sagði þá veit enginn hvað
gerist milli karls og konu. Og það veit heldur
enginn hvað gerist innra með hverjum og ein-
um. Fólk segir engum allt, ekki einu sinni sín-
um allra nánustu. Mig langaði að fara inn í kvik-
una og reyna að skrifa um það sem þar er að
finna frá ýmsum sjónarhornum, og á sem heið-
arlegastan og tilgerðarlausastan hátt. Að sjá
hvað hægt er að finna þegar maður byrjar að
fletta öllum þessum lögum burt. Það vita auð-
vitað allir hvernig við eigum að hegða okkur,
hvað er eðlilegt og hvað er ekki eðlilegt – það
fer allavega einhver tími í það hjá öllum að vera
eðlilegur. Það er okkar hlutskipti að koma fram
á ákveðinn hátt innan þess ramma sem þjóðfé-
lagið og samfélagið setur. Og það sem er spenn-
andi og hefur alltaf bankað á hjá mér er spurn-
ingin um hvað það er sem gerist þarna fyrir
innan? Þegar menn eru alveg prívat, bara með
sjálfum sér eða sínum allra nánustu.“
Hvað um titillinn, til hvers vísar hann?
„Jah, það gerist margt í aldingarðinum. Þar
byrjuðu nú þessi ósköp, samkvæmt allavega
sumum trúarbrögðum.“
Þessi ósköp? Heimurinn þá? Eða samskipti
kynjanna?
„Samskipti kynjanna auðvitað …“
lkið til hlýðni
Ljósmynd/Miles Ladin
»Uppleggið var í rauninni að fara inn í kjarnann. Eins og ein-
hver sagði þá veit enginn hvað gerist milli karls og konu. Og
það veit heldur enginn hvað gerist innra með hverjum og ein-
um. Fólk segir engum allt, ekki einu sinni sínum allra nánustu.
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 25. NÓVEMBER 2006 15