Lesbók Morgunblaðsins - 25.11.2006, Síða 23

Listasafn Reykjavíkur,
Hafnarhúsi
ÞREMENNINGARNIR Daniel
Birnbaum, Gunnar B. Kvaran og
Hans Ulrich Obrist ráðast ekki á
garðinn þar sem hann er lægstur
þegar þeir takast á hendur leið-
angur í leit að bandarískri list
þriðja árþúsundsins, til lands sem
samanstendur af fimmtíu ríkjum
og telur 300 milljónir íbúa. Árang-
urinn getur nú að líta í Hafn-
arhúsi, farsýningu 44 listamanna
sem breytist milli stöðva.
List í Bandaríkjunum hefur ver-
ið nokkuð í brennidepli undanfarin
ár vegna þeirra breytinga sem
urðu í kjölfar atburðanna 11. sept-
ember 2001. Evrópubúar eru for-
vitnir að sjá hvernig innfæddir
bregðast við, við höfum fylgst með
umdeildum viðbrögðum stjórn-
málamanna en haft færri tækifæri
til að sjá viðbrögð einstaklinga við
breyttu andrúmslofti.
Vissulega svífur andi 11. sept-
ember yfir vötnum í verkum
sumra listamannanna en þá
kannski helst á óbeinan hátt. Einn-
ig er stríðið í Írak að sjálfsögðu
yrkisefni. Það er athyglisvert að
sjá íhugul og ljóðræn viðbrögð við
breyttum tímum, ekki síst í verki
Pauls Chan, Birting. Hér mynd-
gervist óreiða og óvissa samtímans
á draumkenndan hátt. Ef til vill er
list hans dæmigerð fyrir pólitíska
list eins og hún gerist best í sam-
tímanum, listamaðurinn er vel að
sér í sögu Bandaríkjanna og við-
burðum samtímans og honum
tekst að eima úr þekkingu sinni
listrænan kjarna sem skilar sér til
áhorfandans. Fleiri listamenn eru
á svipuðum nótum; Jennifer Allora
og Guillermo Calzadilla fjalla um
átök um landsvæði, Jennifer Bern-
stein veltir fyrir sér neysluhyggju
og framleiðslu, sömuleiðis Mika
Rottenberg, en þessir listamenn
vinna allir með myndbandsmið-
ilinn. Aðrir vitna í list 20. aldar,
popp og frásagnarlist hug-
myndalistamanna, t.d. Nate
Lowman, Karls Haendel, Wade
Guyton og Kelley Walker. Popp-
listin lifir hjá Jim Drain, Matt
Johnson o.fl. Ímyndir samtímans
eru viðfangsefni þeirra Edgars
Arcenaux og Rodney MacMillian
þar sem þeir takast á við ímynd
Michaels Jackson.
Sýningin Pakkhús postulanna
var eins konar undanfari þessarar
sýningar og því verður ekki hjá
því komist að einhver sam-
anburður eigi sér stað; er hugs-
unarháttur hérlendra annar en er-
lendra? Í báðum tilfellum er um
unga listamenn að ræða, þeir am-
erísku eru þó valdir úr 300 millj-
óna samfélagi en þeir íslensku úr
samfélagi 300 þúsund manna.
Helst sýnist mér að á amerísku
sýninguna hafi valist verk lista-
manna sem vinna meðvitað með
pólitískan samtíma sinn. Eðlilega
sjá þeir sjálfa sig almennt í stærra
samhengi en við gerum hér, og þá
er átt við ákveðna tilhneigingu en
ekki alhæft.
Uncertain States of America er
metnaðarfullt verkefni og hér hafa
menn lagt nokkuð á sig til að gefa
breiða mynd af nýrri kynslóð. Les-
efni með sýningunni er spennandi;
bæklingur og textahefti sem vísar
til þess sem þessir listamenn lesa í
dag. Auðvitað fer ekki hjá því að
sýningin sé val þremenninganna
en ekki handahófskenndur þver-
skurður, slíkt hefði litlu skilað. En
það má hafa í huga að hér eiga
mörg ríki engan fulltrúa. 19 lista-
menn starfa í New York og 12 í
Los Angeles. Nokkrir hér og þar,
tveir í Puerto Rico, tveir í Miami,
einn í Chicago. Ég taldi ellefu kon-
ur með vissu en stundum er ekki
ljóst af erlendum nöfnum hvort um
konu eða karl er að ræða. Í heild-
ina má segja að um tveir þriðju
komi frá stórborgunum NY og LA
og tveir þriðju séu karlkyns, um
litarhátt er erfitt að segja.
En ekki er ástæða til annars en
að vera nokkuð bjartsýnn á banda-
ríska list miðað við þessa sýningu,
hér er það ekki markaðurinn sem
er allsráðandi, né innihaldslaus
endurtekning, listamennirnir eru
ekki bundnir af ákveðinni lista-
stefnu, formi eða innihaldi. Þeir
eru heldur ekki að reyna að
„sjokkera“ eða finna upp hjólið.
Mætti ekki álykta sem svo að eftir
allt þetta formbrölt 20. aldarinnar
sé loks komið að innihaldinu?
Margradda kliður að vestan
MYNDLIST
Morgunblaðið/Ásdís
Vel heppnað „Uncertain States of America er metnaðarfullt verkefni og hér hefur nokkuð verið á sig lagt til að
gefa breiða mynd af nýrri kynslóð,“ segir Ragna Sigurðardóttir um sýninguna í Listasafni Reykjavíkur.
Ragna Sigurðardóttir
Bandarísk list á þriðja árþúsundinu,
samsýning bandarískra listamanna.
Fram í janúar 2007. Opið alla daga frá kl.
10–17. Aðgangseyrir: Fullorðnir 500 kr.,
eldri borgarar, öryrkjar og hópar (10+)
250 kr. Aðgöngumiðinn gildir samdæg-
urs á Kjarvalsstaði og í Ásmundarsafn.
Ókeypis á mánudögum.
Uncertain States of America
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 25. NÓVEMBER 2006 23
Ljósmynd/Kristinn Ingvarsson
Jón Hallur „Þessi tónlist býr til þyngdarlaust rými, hún ver
mann fyrir hávaða heimsins, stöðvar tímann,“ segir Jón
Hallur Stefánsson um Alinu eftir Arvo Pärt.
Hlustarinn
Mest spilaða tónlistin á heim-ilinu þessa dagana er disk-
ur með sérlega kyrrlátum verk-
um eftir Arvo Pärt, hann heitir
Alina og Jói í Tólf tónum mælti
með honum sem hinum full-
komna diski til að hlusta á við
barnsfæðingu – sem reyndist
hárrétt. Þessi tónlist býr til
þyngdarlaust rými, hún ver
mann fyrir hávaða heimsins,
stöðvar tímann. Þangað til kom-
inn er í heiminn rauðhærður
drengur. Áður hafði ég gert eina
tilraun, í sömu búð, til að láta
benda mér á fæðingartónlist en
tók ekki nógu skýrt til orða og
gekk út með Lost in Hildurness,
sólóplötu Hildar Ingveldar-
Guðnadóttur – og stóðst ekki
mátið að festa kaup í leiðinni á
glænýrri ibm-plötu Jóhanns Jó-
hannssonar. Plata Hildar reynd-
ist of óróleg en ég hlakka til að
kynnast henni á sínum eigin for-
sendum, einsog plötunni hans
Jóa, sem er auðvitað snillingur.
Enn einn óspilaður diskur uppi í
hillu sem gaman verður að
bregða undir geislann er Megas-
arlögin hennar Möggu Stínu.
Fyrr í haust var ég að hlusta
svolítið á Kemialliset Ystävät og
fleiri finnska vitundarvíkkara
auk þess sem ég reyndi að verða
mér úti um allt sem ég fann með
Richard Youngs eftir að ég snar-
féll fyrir disknum hans Naive
Shaman; Johnny Cash hitti líka í
mark hjá mér með hinsta (?)
lagasafninu sínu, A hundred
highways, og bróðir minn og fé-
lagar hans í hljómsveitinni
Fimmta herdeildin glöddu mig
með disknum Skipið siglir.
Jón Hallur Stefánsson rithöfundur.
Learinn
Ég las nýlega meistaralega vel skrifaða ævi-sögu franska rithöfundarins Romains
Gary eftir Dominique Bona. Hann fæddist í
Rússlandi 1914 en flutti snemma með móður
sinni til Póllands og á unglingsárum til Suður-
Frakklands, þar sem hún rak gistiheimili.
Það hefur verið ákaflega sérkennileg og merki-
leg kona, Nína, sem lifði fyrir það eitt og efaðist
aldrei um, að föðurlausi drengurinn hennar
ætti að verða mikill maður. Hún dó úr krabba-
meini árið 1942 og lifði því ekki að sjá son sinn
verða stríðshetju, áberandi diplómat Frakka
meðal annars í Ameríku, virtan rithöfund og
merkilegan blaðamann sem ferðaðist um allan
heim. Romain Gary er einn um að hafa unnið
virtustu bókmenntaverðlaun Frakka, Gonco-
urt, tvisvar sinnum, en reglum samkvæmt er
aðeins hægt að hljóta þau einu sinni. Hann
hlaut verðlaunin fyrst árið 1956. Átján árum og
21 bók síðar var honum enn tekið vinsamlega
en bækur eftir hann þóttu varla sæta tíðindum
lengur. Þá fékk hann kunningja sinn í Brasilíu
til þess að senda frönsku forlagi handrit, sem
var merkt höfundinum Émile Ajar. Í stuttu
máli varð Émile Ajar stjarna og hlaut Gonco-
urt-verðlaunin fyrir aðra bók sína, sem til er í
íslenskri þýðingu, Lífið framundan. Romain
Gary fékk fjarskyldan frænda til þess að leika
rithöfundinn og var það stórskemmtileg og
flókin mylla og stóð sú blekking á meðan Gary
lifði. Uppvöxtur hans, frami og tvö hjónabönd
voru ævintýraleg, en í honum virðist alltaf hafa
búið djúp sorg og hann stytti sér aldur árið
1980. Rúmu ári síðar kjaftaði frændinn frá því
að hann hefði aðeins leikið Émile Ajar og þá
fyrst var gefið út stutt handrit sem Gary hafði
skilið eftir sig, þar sem hann segir söguna af
rithöfundinum tilbúna. Það endar á þessum
orðum: „Ég hafði gaman af þessu. Þakka ykkur
fyrir og veriði bless.“
Guðrún Vilmundardóttir ritstjóri
Guðrún Hún mælir með nýrri ævisögu um Romain Gary en hann er einn um að hafa unnið
virtustu bókmenntaverðlaun Frakka, Goncourt, tvisvar sinnum.
Morgunblaðið/Ásdís