Morgunblaðið - 15.02.2006, Page 32

32 MIÐVIKUDAGUR 15. FEBRÚAR 2006 MORGUNBLAÐIÐ
SKÁKSAMBAND Íslands, með
fulltingi Landsbanka Íslands, bauð
til málþings um skáklist Friðriks
Ólafssonar, fyrsta stórmeistara Ís-
lendinga. Friðrik varð sjötugur á
síðasta ári og lét þá af störfum
skrifstofustjóra Alþingis og var
málþingið haldið á þeim tímamót-
um.
Málþingið fór fram sl. laugardag í
salarkynnum aðalbanka Lands-
bankans, við Austurstræti í Reykja-
vík. Það var geysivel sótt og stemn-
ingin góð. Gestir voru eins margir
og salurinn gat rúmað, með góðu
móti, líklega 150–160 manns. Boris
Spassky, fyrrverandi heimsmeist-
ara, og frú Marinu var boðið til
landsins, af þessu tilefni, og skipuðu
þau heiðurssess á þinginu, ásamt
Friðriki, frú Auði Júlíusdóttur og
tveimur dætrum þeirra.
Það eru ekki efni til að rekja ná-
kvæmlega ræðurnar á málþinginu,
en drepið verður á nokkur atriði hér
á eftir.
Sigurjón Þ. Árnason, bankastjóri
í Landsbanka, setti þingið með
ræðu, þar sem hann lýsti ánægju
með aðkomu bankans að mál-
þinginu, fór nokkrum orðum um af-
rek Friðriks og bauð gesti vel-
komna. Næst talaði Guðfríður Lilja
Grétarsdóttir, forseti Skáksam-
bands Íslands.
Hún fór nokkrum orðum um þýð-
ingu afreka Friðriks á skáksviðinu
fyrir Íslendinga og mikilvægi þess
að miðla sögunni og meðvitund um
fortíðina til yngri kynslóðarinnar.
Friðrik Ólafsson hafi leikið afger-
andi hlutverk í skáksögu Íslendinga
og það sé mikilvægt fyrir yngri kyn-
slóðina að fá tækifæri til að heyra
frá fyrstu hendi um það, hvernig
sagan þróaðist. Það sé hluti af því að
mennta okkar ungu kynslóð sem
góða skákmenn, að þeir þekki eigin
sögu og arfleifð og málþingið hafi
verið liður í þeirri viðleitni.
Guðfríður Lilja lét í ljós þá von,
að á þessum tímamótum myndi
Friðrik snúa sér að því fræða æsku
landsins um skáklistina og miðla
henni af nægtabrunni reynslu sinn-
ar og þekkingar. Guðfríður Lilja
þakkaði Landsbankanum fyrir
stuðninginn, bankinn hefði enn einu
sinni sýnt, að hann leggur skák- og
menningarmálum gott lið.
Guðmundur G. Þórarinsson tal-
aði næstur. Hann hefur lengst verið
forseti Skáksambandsins, eða sam-
tals í 10 ár. Guðmundur ræddi um
afrek Friðriks í víðu samhengi.
Hann nefndi mikilvægi þess fyrir
nýstofnað lýðveldi, að þegnar þess
vektu athygli á alþjóðavettvangi.
Friðrik hefði vakið mikla athygli er-
lendis og komist í fremstu röð í
skákheiminum, mætti helst líkja
stöðu hans þar við Björk Guð-
mundsdóttur í dag. Hér á Íslandi
hefði Friðrik verið þjóðhetja, en
hann var víðar hetja. Í Júgóslavíu
var Friðrik kallaður Hetjan frá
Portoroz og nefndi Guðmundur ein-
mitt einstakt atvik í skáksögunni,
þegar 5.000 íbúar Zagreb stöðvuðu
alla umferð fyrir utan skáksalinn
við aðaltorgið í borginni og horfðu á
Friðrik sigra Petrosjan á risastóru
útisýningartafli. Eftir skákina
heimtuðu áhorfendur Friðrik út á
svalir á keppnisstaðnum og hylltu
hann ákaft. Þessi óvenjulegi við-
burður átti sér stað á áskorenda-
mótinu 1959.
Friðrik varð fyrst Íslandsmeist-
ari 17 ára og nefndi Guðmundur
spámannleg ummæli andstæðings
hans í einvígi um titilinn þá: „Nú
verður Friðrik ekki stöðvaður úr
þessu.“ Guðmundur talaði um þá
miklu bylgju skákáhuga, sem skall
á Íslandi við sigur Friðriks í Hast-
ings um áramótin 1955/56 og einvíg-
ið við Bent Larsen í febrúar 1956. Á
þeim tíma hafi komið tafl inn á öll
heimili landsins og hafi Larsen síð-
ar haft orð á því í aðdáunar- og
undrunartón. Guðmundur gat auk
þess um forsetatíð Friðriks hjá
FIDE, alþjóðaskáksambandinu.
Hann hafi haldið vel á málum þar,
m.a. vandamálum Kortsnojs, sem
þá hafði yfirgefið Sovétríkin, en
skilið fjölskyldu sína eftir þar. Frið-
rik hafi frestað heimsmeistaraein-
víginu, Karpov-Kortsnoj, á meðan
verið var að greiða úr málefnum
fjölskyldu Kortsnojs, en það hafi
kostað Friðrik mörg atkvæði á
næsta þingi FIDE.
Guðmundur nefndi það einstaka
afrek Friðriks, á meðan hann
gegndi embætti forseta FIDE, að
leggja sitjandi heimsmeistara, Kar-
pov, að velli í kappskák. Það verði
seint leikið eftir.
Næstur kom Boris Spassky í
ræðustól. Hann minntist fyrstu
komu sinnar til Íslands, á Heims-
meistaramót stúdenta 1957. Hann
hitti Friðrik næst á skákmóti í
Moskvu 1959.
Spassky talaði um það, að ein
skák og jafnvel einn leikur geti haft
mikil áhrif á skákferil manna. Hann
tók dæmi af sjálfum sér, skák við
Tal á Skákþingi Sovétríkjanna
1958, og aðra skák við Polugajevskí
á skákþinginu þremur árum síðar.
Ef hann hefði unnið skákina við
Pólú, þá hefði hann teflt á milli-
svæðamótinu í Stokkhólmi og ef til
vill á áskorendamótinu í Curacao
1962. Það sama hefði einmitt hent
Friðrik, hann hefði tapað unninni
skák á móti Petrosjan í 1. umferð á
millisvæðamótinu í Stokkhólmi
1962 og aldrei náð sér á strik á
mótinu eftir það. Hann hafi þannig
einnig misst af mótinu í Curacao.
Spassky taldi frammistöðu Frið-
riks á millisvæðamótinu í Portoroz
1958 hans bestu á ferlinum.
Hann talaði um, að æfingaleysi
hefði oft háð Friðriki, en það hafi
hann unnið upp með miklum hæfi-
leikum.
Spassky bar saman persónurnar
Friðrik og Bent Larsen. Friðrik
hefði ávallt komið fram af hógværð
og lítillæti, nánast verið feiminn, á
meðan Larsen hafi alltaf verið með
munninn opinn og talað digur-
barkalega.
Spassky nefndi að vinátta hans
og Friðriks hafi náð út fyrir skák-
ina, mikill áhugi þeirra á óperutón-
list hafi einnig sameinað þá.
Spassky bætti því við, að hann hefði
aldrei skilið, hvað „kúltúrmaður“
eins og Friðrik hefði verið að vilja í
forsetastól FIDE, á því geti menn
ekki annað en tapað.
Spassky sýndi að lokum vinn-
ingsskák Friðriks á móti Geller í
Bled 1961. Spassky var mjög hrif-
inn af taflmennsku Friðriks og
mátti helst skilja á honum, að hann
hefði viljað ramma sumar stöðurnar
inn og hengja upp á vegg í stofunni
hjá sér!
Að loknu stutt hléi kom Halldór
Blöndal, alþingismaður, í ræðustól.
Hann flutti stutt og bráðskemmti-
legt erindi, það sem hann sagði frá
kynnum sínum af Friðriki á Alþingi
og fléttaði gamansögum inn í frá-
sögnina.
Þá var komið að síðasta fyrirles-
ara dagsins, Helga Ólafssyni, stór-
meistara. Hann sýndi skákina,
Tukmakov-Friðrik, frá Reykjavík-
urskákmótinu 1972. Þar færði
ódrepandi sigurvilji Friðriki vinn-
inginn, sem varð til þess, að hann
vann þær skákir, sem eftir voru á
mótinu og deildi efsta sætinu með
Hort og Gheorghiu. Skýringar
Helga voru mjög skemmtilegar og
kom þar fram það álit Helga, að eitt
höfuðeinkenni á skákstíl Friðriks
hafi verið, að hann skynjaði vel
„vendipunktinn“ í hverri skák og
hugarástand andstæðingsins. Helgi
nefndi einnig, að það hefði furðað
marga, hvernig þessi dagfarsprúði
og hógværi maður, sem Friðrik var,
breyttist í hinn harða baráttumann,
með ódrepandi sigurvilja, þegar
hann settist við skákborðið.
Eftir málþingið var gert hlé, en
að því loknu tefldu Friðrik og
Spassky tveggja skáka einvígi, þar
sem hvor hafði 15 mínútur til að
ljúka skákinni. Fyrri skákin var í
rólegri kantinum, en sú síðari bæði
fjörug og skemmtileg. Báðum lauk
með jafntefli, enda voru þeir ekkert
að rembast, eins og Friðrik orðaði
það í viðtali við Morgunblaðið.
Seinni skákin kemur í lok þessa
pistils með stuttum skýringum.
Stutt hlé var gert, að loknu ein-
víginu, en því næst var teflt Frið-
riksmót í hraðskák. Þátttakendur
voru tólf og heiðursgestir voru
brúðhjónin Lenka Ptácniková, eini
kvennastórmeistari Íslendinga, og
Omar Salama, skákmeistari og
þjálfari, frá Egyptalandi. Þau höfðu
gift sig fyrr um daginn og hófu bú-
skap með þátttöku í Friðriks-
mótinu.
Úrslitin á mótinu urðu þessi:
1.–2. Jón Viktor Gunnarsson (2.421) og
Arnar E. Gunnarsson, báðir alþjóðlegir
meistarar, með 8½ v. hvor, í 11 skákum.
3. Helgi Ólafsson (2.521), stórmeistari, 8 v.
4. Björn Þorfinnsson (2.337), FIDE-meist-
ari, 7 v.
5. Bragi Þorfinnsson (2.367), alþjóðlegur
meistari, 6 v.
6.–7. Stefán Kristjánsson (2.476), alþjóðleg-
ur meistari og Jón L. Árnason (2.507), stór-
meistari, með 4½ v. hvor.
8.–10. Sigurbjörn Björnsson (2.337), FIDE-
meistari, Lenka Ptácníková (2.204),
kvennastórmeistari, og Omar Salama, 4 v.
hvert.
11.–12. Sigurður Daði Sigfússon (2.339),
FIDE-meistari, og Guðmundur Kjartans-
son (2.287). 3½ v. hvor
Að kvöldi laugardagsins hélt
Landsbankinn veglegt hóf, þar sem
Árni Emilsson, útibússtjóri, afhenti
verðlaun fyrir Friðriksmótið og
sleit málþinginu með stuttu ávarpi.
Þar með lauk skemmtilegum skák-
og menningarviðburði og skákunn-
endur standa í þakkarskuld við
Landsbanka Íslands fyrir ómetan-
legan stuðning hans við þetta lofs-
verða framtak Skáksambands Ís-
lands.
2. einvígisskák:
Hvítt: Boris Spassky
Svart: Friðrik Ólafsson
Nýtískuvörn
1. e4 g6 2. d4 Bg7 3. c4 d6 4. Rc3
c6 5.Be3 –
Í hinni þekktu skák, Uhlmann-
Friðrik, Fiske-mótinu 1968, varð
framhaldið5. f4 Db6 6. Rf3 Bg4 7. d5
Rf6 8. h3 Bxf3 9. Dxf3 Ra6 10. Hb1
Rd7 11. Bd2 Rdc5 12. Be2 0–0 13. g4
Rb4 14. Kf1 e6 15. Kg2 exd5 16.
exd5 Hfe8 og Friðrik vann fallegan
sigur.
5. … a6 6. a4 a5 7. f4 Ra6 8. Rf3
Bg4 9. Be2 Bxf3
Nýr leikur. Þekkt er 9. … Rf6 10.
0–0 0–0 11. h3 Bxf3 12. Hxf3 Rd7
o.s.frv. (Jänisch-Cablitz, 1993.)
10. Bxf3 e5 11. dxe5 dxe5 12.
Dxd8+ Hxd8 13. 0–0 Rb4
Einfaldara virðist að leika13.
… exf4 14. Bxf4 Rc5 o.s.frv.
14. Bb6 –
Sjá stöðumynd 1.
14. – exf4!? 15. Had1 –
Það er ekki víst, að Spassky hafi
mikið upp úr krafsinu, ef hann tek-
ur skiptamuninn, t.d. 15. Bxd8!?
Kxd8 16. Had1+ Kc7 17. Bg4 Rh6
18. Be2 Be5! o.s.frv.
15. – Ha8 16. e5!? Rh6 17. Re4
Bxe5 18. Rd6+ Kf8!?
Það er skiljanlegt, að Friðrik vilji
ekki láta biskupinn af hendi, en til
greina kom að leika 18. … Bxd6!?
19. Hxd6 0–0, t.d. 20. Hd7 Rf5 21. b3
Re3 22. Hf2 f5 23. Hxb7 Hf7 24.
Hxf7 Kxf7 o.s.frv.
19. Hfe1 –
Eftir 19. Rxb7 Kg7 20. Rxa5
koma upp miklar flækjur, sem erfitt
er að dæma um, t.d. 20. Ha6 21. c5
Bxb2 22. Rxc6 Hxa4 23. Rd8 Rc2 24.
Hd7 Bd4+ 25. Kh1 He8 o.s.frv.
19. Bxb2 20. Rxb7 Kg7 21. Rxa5
Rf5 22. Rxc6 Hxa4 23. c5 Rxc6 24.
Bxc6 Bd4+ 25. Kh1 Hb4 26. Bd7
Re3 27. Hb1 Hxb1 28. Hxb1 Ha8!
29. h3 Ha2
Sjá stöðumynd 2.
og keppendur sömdu um jafn-
tefli.
Friðrik á greinilega betra tafl, því
að hvítur getur ekki haldið
c-peðinu. Tími til umhugsunar
var hins vegar orðinn naumur og
meistararnir ekki í sama vígamóð
og á yngri árum.
Bled 1961
Hvítt: Friðrik Ólafsson
Svart: Efim Geller
Kóngsindversk vörn
1. d4 Rf6 2. c4 g6 3. g3 Bg7 4.
Bg2 0–0 5. Rf3 d6 6. 0–0 Rbd7 7.
Dc2 e5 8. Hd1 He8 9. e4 c6 10. Rc3
exd4?!
Trúlega er betra að leika 10. –
De7.
11. Rxd4 Da5 12. h3 a6 13. Be3
Dc7 14. Rde2 Re5 15. b3 c5?!
Slæmur leikur, sem gefur eftir
d5-reitinn.
Sjá stöðumynd 3.
16. Hac1 Hb8 17. f4 Rc6 18. Dd2
Bf8 19. g4 b5 20. Rd5 Rxd5?
Gerir vonda stöðu nánast von-
lausa.
21. cxd5 Rd8 22. b4! c4 23. Bd4
Bg7 24. Bxg7 Kxg7 25. g5! –
Baráttan stendur um f6-reitinn
og henni hlýtur svartur að tapa
25. … De7 26. Dc3+ Kg8 27. Rg3
Da7+ 28. Kh2 Df2 29. Hf1 Dxa2 30.
e5 Bf5 31. exd6 Bd3 32. Hfe1 Hf8
33. He3 a5
34. Hxd3! cxd3 35. Re4 f5 36.
Rf6+ Hxf6 37. Dxf6 Dd2 38. Hc7
Dxf4+ 39.Kh1
og svartur gafst upp, því að hann
getur ekki varist máthótunum
hvíts.
Glæsilegt málþing um
skáklist Friðriks Ólafssonar
Bragi Kristjánsson
SKÁK
Málþing um skáklist Friðriks
Ólafssonar
FRIÐRIKSMÓT Í HRAÐSKÁK
11. febrúar 2006.
Morgunblaðið/Ómar
Friðrik og Spasskí tefla einvígi fyrir fullu húsi áhorfenda.
Stöðumynd 1. Stöðumynd 2.
Stöðumynd 3. Stöðumynd 4.