Morgunblaðið - 22.02.2006, Blaðsíða 25

MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 22. FEBRÚAR 2006 25
Á laugardaginn, laust fyrir föstubyrjun,verða lög Megasar við PassíusálmaHallgríms Péturssonar flutt á tón-leikum í Hallgrímskirkju. Tónleikarnir
verða haldnir í samstarfi við Vetrarhátíð í Reykja-
vík, sem þá stendur hvað hæst, og það er laga-
smiðurinn sjálfur og stórskáld, sem flytur lögin
með aðstoð barnakórs og hljóðfæraleikara. Sjö
passíusálmar Hallgríms verða á efnisskrá tón-
leikanna, en einnig lög við nokkra veraldlega
texta eftir hann, sem og tveir sálmar eftir
Matthías Jochumsson. Hilmar Örn Agnarsson
kórstjóri og organisti í Skálholtskirkju er stjórn-
andi verkefnisins.
Megas (Magnús Þór Jónsson) þarf vart að
kynna, hann er landsfrægur fyrir tónlist sína og
hefur gefið út fjölmargar plötur á löngum ferli.
Hann er löngu orðin goðsögn í íslensku þjóðlífi og
höfundarverk hans ómetanlegt fyrir íslenska
menningu. En hvaðan kom honum dálætið á
trúarskáldskap Hallgríms? Við settumst niður
stundarkorn á Kaffivagninum til að ræða um
sálmaskáldin og kveðskap þeirra.
„Fólk á mínum aldri vandist á það að heyra
Passíusálmana lesna. Það mátti ekki slökkva á út-
varpinu meðan á lestrinum stóð, og ýmis helgi yfir
lestri þeirra. Maður var svo sem ekkert neyddur
til að hlusta á þá, en heyrði þá samt, og alla manns
ævi hefur þetta dunið á manni einu sinni á ári.
Eitthvað hefur sennilega síast inn í mann þegar
maður var krakki. Ég hef líka alltaf haft gaman af
eldri skáldskap, finnst hann skondinn og hugsanir
sniðuglega orðaðar. Í skóla vorum við með sýn-
isbók íslenskra bókmennta. Ég tók nú ekki mik-
inn þátt í námi, nema bara rétt fyrir prófin, en ég
man að ég las allt í þessari bók sem við máttum
sleppa. Áhuginn á þessu tímabili í bókmenntasög-
unni – sem hefur nú ekki alltaf verið hátt skrifað,
var til staðar.
Ekki minni músík í Þórði
Svo var það einhvern tíma að við vorum að spila
saman ég og Guðmundur Hallvarðsson tónlistar-
kennari í einhverju Fylkingarpartíi þar sem við
áttum að vera með atriði. Þá var ég búinn að gera
lag við fyrsta sálminn. Það voru alls konar skrýtn-
ir hlutir sem féllu vel í geð í Fylkingunni og Pass-
íusálmarnir gerðu það tvímælalaust. Þetta var í
kringum 1969. Tilviljun hagaði því þannig að ég
rambaði á lag við annan sálm skömmu síðar. Svo
man ég bara ekkert hvernig þetta var, þar til það
fór að nálgast það að eiginkona mín færi inn á
fæðingardeild og skyti út úr sér honum Þórði
Magnússyni. Þá var ég ekki í þessum heimi því ég
sat með teip, búinn að gera útlistun á öllum brag-
arháttunum, söng inn á teipið, breytti og lagaði og
gekk frá. Ég man ekki hvað það tók mig langan
tíma að klára þannig alla sálmana fimmtíu. Ég
bætti við þetta Agnus dei og Passíusálmum núm-
er 51 og 52 eftir Stein Steinarr og Karl Ísfeld. Í
sumum tilvikum urðu til A, B, C og jafnvel D mel-
ódíur.“
Gerðirðu þá fleiri en eitt lag við suma sálmana?
„Já, í sumum tilvikum var ég ekki alveg viss um
hvaða melódíu ég ætti að velja og skrifaði niður
fleiri útgáfur. Það stóð á endum að ég var búinn
að skjóta út úr mér allri Passíusálmatónlistinni,
þegar hún var búin að skjóta Þórði út úr sér, og
það var ekki minni músík í honum, því hann er nú
tónskáld.
En það var annað í þessu. Maður var alltaf að
leita að einhverjum textum sem væru rock ’n’ roll,
svolítið töff, og hægt að ryðja út úr sér í bunu.
Hefðin var sú að sálmar voru sungnir löturhægt
og mér fannst ögrun í því að prófa hvort það gengi
upp að taka sálmana svolítið hraðari tökum. Ég
held að sálmarnir hafi ekki verið taldir hæfir í
þannig músík, en það er tómt bull. Passíusálmana
er hægt að syngja á ofsahraða með alls konar
stoppum og öllum þeim djöfulgangi sem tilheyra
rock ’n’ roll. Í sálmunum í Biblíunni stendur að
það eigi að lofsyngja Drottin – og þar er talin upp
svoleiðis röð af hljóðfærum, og þetta er alveg í
samræmi við það. Hlustaðu bara á músíkina sem
er sungin í Biblíubeltinu Hún er sums staðar tals-
vert öðru vísi en sálmasöngurinn.“
Áttu þá við þungarokkið í miðríkjum Banda-
ríkjanna?
„Já, bæði þungarokkið og líka soul og blús. Það
gengur allt oní Drottin allsherjar, en hér tíðkaðist
alltaf að syngja allt í þýskri slow-mo hefð.“
Það hafa margir sagt að sálmar Hallgríms séu
óttalegt hnoð; illa rímaðir, að ekki sé talað um flá-
mælið.
„Það kann að virðast að erfitt sé að finna hvar
hann hugsaði sér stuðlana, en það hverfur þegar
menn lesa sálmana betur. Ef það var eitthvað svo-
leiðis sem ég hnaut um fyrst, þá gekk það alveg
fyllilega upp þegar á leið. Hugsunin er það mögn-
uð í þessu að ef eitthvað er að bragfræðinni, þá
gleymist það alveg. Hitt get ég sagt þér. Ég píndi
mig til að lesa Don Juan eftir Byron. Það var sko
hnoð. Rímið var svo pínt – það var algjört embarr-
assment fyrir svona fínt skáld. Svo er þetta fallega
flámæli hans Hallgríms, og dönskusletturnar sem
eru svo fínar. Þegar allt er vaðandi í amerískum
slettum, þá er svo yndislegt að taka sér í munn
góðar og gegnar dönskuslettur. Fákænir klerkar
sem hafa verið látnir lesa sálmana í útvarpið á
föstunni hafa margir hverjir breytt þessu og leið-
rétt skáldið. En maður ætti aldrei að styggja
skáld. Það getur haft í för með sér vonda hluti.
Mér leiddist allt átorítet voðalega mikið þegar
ég var krakki. Maður finnur það vel hjá Hallgrími
í Passíusálmunum, átorítets-andstyggðina. Hann
skýtur á það hvenær sem hann getur og það er
sérstaklega gaman því hann stóð nú í skjóli eins; –
allra helsta átorítetsins. Það voru ekki allir
ánægðir með það sem hann var að hnoða saman.“
Fallegt að sjá svona heilög börn
Það verða líka veraldleg kvæði eftir Hallgrím á
tónleikunum; – hvers konar kveðskapur er það?
„Ég verð með eina tóbaksauglýsingu og hún
verður sungin alla vega tvisvar sinnum, í annað
skiptið af börnunum. Það er fallegt að sjá svona
heilög börn syngja tóbaksauglýsingu.“
Bach gerði þetta líka; samdi heila kantötu til
dýrðar tóbakinu.
„Já og Bach samdi sjálfur textann við músíkina
sína. Hallgrímur gæti hafa haft eitthvert erlent
lag í huga þegar hann orti tóbakskvæðið, ég veit
það ekki, en það hefur þá ekki varðveist. Mér
tókst að gera nokkuð skondið lag við þetta.
Annað kvæði yrkir hann til krúsarinnar sem
hann drakk úr. Þetta var leirkrús með einhvers
konar gimmikki sem kom í veg fyrir að skeggið
flæktist fyrir honum; krúsin var kölluð skeggkarl.
Hann er að líkja sér við skeggkarlinn:
„Skyldir erum við skeggkarl tveir,
skammt mun ætt að velja.
Okkar beggja er efni leir,
ei þarf lengra að telja.“
Ef það verða einhver áföll, þá á skáldið von um
að verða heill aftur en krúsin á engan sjans. Það
er því ákveðin heimspeki í gangi þarna.
Allir hafa drýgt hugsanaglæpi
Þriðja kvæðið er vægt keis af heimsósómakvæði.
Menn hegðuðu sér ekkert betur þá en nú. Þetta er
prótestsöngur. Hallgrímur samdi marga heims-
ósóma, en þessi er nokkuð léttur. Hann beinir
spjótunum að ríkisbubbunum og hefur svo kórus-
inn:
„Hold er mold, hverju sem það klæðist.“
Hann er svolítið grófur hann Hallgrímur:
„Þó á þig skíni útlenzk dragtin
yfirlætis viskupragtin
trúðu mér, að minnkar magtin
af möðkunum þá snæðist.“
Hann er skemmtilegur! Þetta passar enn í
dag.“
Það er merkilega lítið ort af heimsósóma-
kvæðum í dag, þótt tilefnin séu mörg.
„Það er vegna þess að allir eru samsekir – það
eru allir orðnir samdauna spillingunni. Það óska
þess allir innilega innst inni að þeir hafi aðgang að
sjóðunum og fái að vera með í plottinu. Þeir geta
því ekki með neinum almennilegum móral tekið
afstöðu gegn spillingunni. Allir hafa drýgt hugs-
anaglæpi sem gerir þeim ómögulegt að vera heilir
á bak við mótmælin. Skandalarnir endast líka
mest í viku. En þetta eru allt saman mjög tíma-
bærir textar.
Ég var fenginn til að vera sáttasemjari við
Hallgrím fyrir hönd Hvalsneskirkju. Hann hrakt-
ist þaðan sár og beiskur og þeir höfðu ekkert gert
til að reyna að blíðka hann fyrr en nú fyrir
skömmu. Þá var haldin þar mikil Hallgrímshátíð
og ég var fenginn til að syngja eintóman Hall-
grím. Það átti að sýna honum að þeir hefðu mikið
uppáhald á honum og að hann mætti kíkja til
þeirra aftur og vita hvort hann fengi ekki eitthvað
betra en síðast.“
Þá væri það bara væmið
Hvaða sálma Matthíasar Jochumssonar ætlarðu
að syngja á tónleikunum?
„Þetta eru tveir kúrekasálmar – úr villta vestr-
inu – trúlega hafa lögin verið sungin af únítörum,
því hann var únítari – sem sagt villutrúarmaður.
Annar þeirra er Rock of Ages.“
Er það ekki sálmurinn sem við þekkjum sem
Bjargið alda, borgin mín?
„Jú. Þegar ég var ungur piltur kom út platan
Rock of Ages, með Bandinu [hljómsveitinni The
Band], og þá fékk ég áhuga á þessum sálmi. Þetta
er voða sætur vals í frumgerðinni. En þeir túlka
hann með ýmsum hætti erlendis. Ég hafði ekki
heyrt neina erlenda versjón áður, svo ég gerði af-
skaplega hratt lag, – strömmaði á gítar og blés í
munnhörpu, og það var ansi töff, – hægt að
syngja það á ofboðslegum hraða. Svo heyrði ég
hægari gerð af sálminum í fjórskiptum takti og
valdi hana, bara til að minna á að þetta væri rokk.
Svo fékk ég þá ídeu að spila Hærra minn guð til
þín eins og það var spilað á Titanic – maður getur
ímyndað sér að síðasta versið sökkvi í öldurnar.
Þá kemur harpan að góðu gagni – margt hægt að
gera með henni. Ég prófaði þetta í partíi á Búð-
um, þar sem mér var plantað við píanóið. Þá lét
ég lokaerindið sökkva. Það er flott að sökkva í
sjóinn um leið og maður syngur: Hærra minn
Guð til þín. Lagið er dramatískt og ef það ætti
ekki þessa sögu og þær góðu útsetningar sem til
eru, þá væri það bara væmið. Ég held mig alveg
strikt við lagið í Hærra minn Guð til þín, meðan
Bjargið alda er frjálsara.“
Vetrarhátíð | Megas syngur eigin Passíusálmalög og fleiri kvæði í Hallgrímskirkju
„Það gengur allt oní
Drottin allsherjar“
Eftir Bergþóru Jónsdóttur
begga@mbl.is
Morgunblaðið/Kristinn Ingvarsson
„Fákænir klerkar sem hafa verið látnir lesa sálmana í útvarpið á föstunni hafa margir hverjir
breytt þessu og leiðrétt skáldið. En maður ætti aldrei að styggja skáld.“
eignir (e.
m hlutfall
uldum (e.
er einna
erlendar
anskildar.
ir að er-
bankanna
minnir á
erlendri
ið útilok-
álamörk-
segir í til-
áfram:
um lönd-
em Ástr-
éu settar
i erlenda
ekki jafn
h heldur
plýsingar
ttuvarnir
n gleggri
nnfremur
Nýja-Sjá-
anir yfir
gi eftir að
ri skuld-
skýrir að
töluverðu leyti þá ákvörðun fyrir-
tækisins að endurskoða horfur um
lánshæfismat íslenska ríkisins
þannig að þær verða neikvæðar í
stað þess að vera stöðugar.“
Vægi bankanna mikið
Minnst var á íslensku bankana
að ofan en eins og kunnugt er hafa
bankarnir farið mikinn í útrás sinni
að undanförnu. Vægi þeirra í ís-
lenska hagkerfinu er mikið og því
mikilvægt að útrásin steyti ekki á
stórum skerjum. Bankarnir eru
háðir erlendu lánsfjármagni og
segir í tilkynningu Fitch að hag-
kerfið sé mjög skuldsett um þessar
mundir þegar litið er framhjá
skuldastöðu hins opinbera.
„Áætlað er að lán til einkageir-
ans, sem að miklu leyti eru vísitölu-
eða gengisbundin, hafi numið 218%
af VLF í árslok 2005 og höfðu þau
tvöfaldast á þremur árum. Engu að
síður halda íslenskir bankar og fyr-
irtæki áfram með metnaðarfullar
áætlanir sínar um útrás til annarra
landa og auka erlendar skuldir í því
ferli sem aldrei fyrr.“
rðri
aukist
hæfismat ríkissjóðs
ni saman að einu marki
alegur að
ands-
t að taka
ega. Ef
seinkunn
hækki
ðila er-
rða vaxt-
ðarbús-
da á að
nska rík-
æðar í
orfurnar
a. Þótt
horfur um lánshæfi hafi breyst, er
því alls ekki gefið að þær leiði til
lækkunar á lánshæfiseinkunn,“
segir í Vegvísi Landsbankans.
Í Morgunkorni Íslandsbanka
segir um endurmat Fitch að hér
sé um vísbendingu að ræða um
hvaða breytingar kunni að verða
gerðar á lánshæfiseinkunninni.
„Lækkun myndi reynast íslensku
hagkerfi mjög dýrkeypt þar sem
það á mikið undir góðu aðgengi
að erlendu lánsfé á hagstæðum
kjörum,“ segir greiningardeild Ís-
landsbanka.
nkunn verði lækkuð
Morgunblaðið/Ómar
FITCH Ratings IBCA er eitt af þremur
helstu matsfyrirtækjum í fjármálaheimin-
um. Hin eru Moody’s og Standard & Poor’s.
Fitch var stofnað árið 1913 í New York og
gaf það í upphafi út tölfræðilegar upplýs-
ngar um fjármálafyrirtæki á Wall Street.
Árið 1924 má segja að fyrirtækið hafi
kráð nafn sitt að eilífu í sögubækurnar þeg-
r einkunnakerfi af þeirri tegund sem öll
eiðandi matsfyrirtæki nota í dag var inn-
eitt. Er þar um að ræða bókstafi á bilinu
AAA til D.
Undir lok síðustu aldar sameinaðist Fitch
breska fyrirtækinu IBCA og hefur það hald-
ð stöðu sinni sem leiðandi á sínu sviði. Í dag
tarfa um 1.500 sérfræðingar hjá fyrirtæk-
nu í 49 löndum.
Innleiddi
bókstafakerfið