Morgunblaðið - 10.06.2006, Side 42

Morgunblaðið - 10.06.2006, Side 42
42 LAUGARDAGUR 10. JÚNÍ 2006 MORGUNBLAÐIÐ UMRÆÐAN SAMRÆMD lokapróf í grunn- skólum eru að mínu mati tíma- skekkja. Allt of mikil áhersla er á þau og áhrif þeirra á skólastarf og nemendur eru neikvæð. Ég er sannfærður um að það þurfi að endurskoða fyrirkomulag sam- ræmdra lokaprófa í grunnskólum með það að markmiði að leggja þau að mestu af. Þess í stað ætti að auka verulega vægi verklegra greina og þeirra sem þjálfa börn í mannlegum samskiptum. Samræmd lokaprófun í mörgum greinum er mikil miðstýr- ing í skólastarfi. Þangað færist meg- inþungi kennslunnar og skólastarfið snýst í of miklum mæli um sam- ræmdu greinarnar. Aðrar sitja eftir og þar með margir nemendur. Alvarleg áhrif á börnin Prófin skapa álag sem mörg ung- mennin ráða illa við eða ekki. Næg- ar eru nú kröfurnar, samkeppn- isharkan og eilífur samanburður í samfélaginu alla starfsævina, þó að börnunum sé hlíft við miskunn- arleysi röðunar af þessu tagi fram á fullorðinsár. Fram hafa komið harkaleg dæmi um börn sem ekki ráða við álagið og hafa hlotið af því mikinn skaða. Mál- ið er nefnilega það að börnin taka þann miskunnarlausa samanburð sem samræmd lokapróf eru mörg hver afar nærri sér. Sérstaklega við- kvæmu börnin sem við eigum að vernda og halda hlífiskildi yfir. Vernda fyrir hörku samkeppnissam- félagsins fram á fullorðinsár þar til þau eru í stakk búinn til að takast á við lífið eftir þroskagöngu í skól- anum. Bestu nemendurnir og sterk- ustu einstaklingarnir fara sem betur fer vel í gegnum samræmda ferlið. Það eru hin börnin sem bíða skað- ann og það eru oft þau börn sem síð- ar hætta í framhaldsskólanum án þess að ljúka námi. Falla brott og lenda mörg hver á vergangi í lífinu. Sum hver af því að menntakerfið tók ekki utan um þau eins og þurfti á þeim tíma. Þarna er ábyrgð samræmdra prófa mikil. Aðrar og mildari leiðir eru færar til að kanna samræmdan árangur barna og skóla en samræmdu lokaprófin eins og við notum þau. Þær leiðir eigum við að fara. Fyrsta flokks börn Síðan er það röð- unin. Samræmdu prófin eru fyrsta flokkunin eftir ár- angri í lífinu og hverjir skyldu nú skaðast af því? Sumir eru fyrsta flokks, aðrir ann- ars og margir þriðja flokks. Þetta er upplifun barnanna sjálfra og þessi flokkun fylgir þeim út í lífið á við- kvæmasta aldrinum. Skaðinn er oft mikill og á engan hátt réttlætanlegur í þágu miðstýr- ingaráráttu menntamálaráðherra um að allir skuli vera eins. Miðstýr- ingin í menntamálum er síðan sér- stök sorgarsaga út af fyrir sig þar sem núverandi menntamálaráð- herra hefur náð miklu flugi við að auka á bölið. Samræmdu lokaprófin hafa lengi tíðkast og lítil gagnrýnin umræða verið um gildi þeirra, tilgang og ár- angur af notkun þeirra sem mæli- tækis á færni nemenda við þau tíma- mót er þeir ljúka skyldunámi grunnskólans. Sjálfur held ég að við eigum að endurskoða mjög gagn- rýnið samræmd lokapróf í 10. bekk grunnskólans og tek undir þá gagn- rýni sem fram hefur komið á tak- markanir þeirra. Kannski er það einmitt svo að þau mæla síst það sem mestu skiptir: Færni í mann- legum samskiptum og lífsleikni hverskonar. Í reynd er einn helsti tilgangur þeirra að vera inntökupróf í fram- haldsskólana. Sem slík eru þau vafa- samt tæki og til betri og sann- gjarnari leiðir til að inntökuprófa í þá skóla. Það er einnig mál fram- haldsskólanna sjálfra. Rétt eins og það er mál háskólanna að velja og takmarka inn í þá. Ekki framhalds- skólanna. Samræmdu stúdents- prófin aflögð Eitt af síðustu verkefnum Alþing- is í vetur var að afnema samræmd stúdentspróf. Það var mikill sigur fyrir framsækna skólastefnu í land- inu en við jafnaðarmenn höfum bar- ist fyrir því, frá því að prófin voru tekin upp fyrir þremur árum, að þau yrðu aflögð. Sjálfur tók ég málið fyrst upp á Alþingi við Tómas Inga Olrich, þáverandi mennta- málaráherra. Hann sagði að það kæmi ekki til greina að afnema þau. Sjálfstæðisflokkur vildi samræmd próf. Í sömu átt reri Þorgerður Katrín menntamálaráðherra í fyrstu. Síðan tapaði hún hverri orrustunni á fætur annarri í mennta- og menningar- málum. Því fór svo að hún gafst upp og lýsti því yfir í umræðum um sam- ræmd próf á þingi í desember við okkur í Samfylkingunni að prófin yrðu aflögð. Því ber að fagna og óska ráðherra til hamingju með að hafa játað sig sigraða. Skora ég hér með á hana að gera slíkt hið sama með samræmdu lokaprófin í grunnskóla en þegar ég spurði hana um endurskoðun á þeim í fyrirspurnartíma á Alþingi fyrir skömmu tók hún illa í það að leggja þau af. Því miður en það er lengi von á einum. Sagan kennir það. Samræmd lokapróf heyri sögunni til Björgvin G. Sigurðsson fjallar um samræmd próf ’Prófin skapa álag semmörg ungmennin ráða illa við eða ekki. Nægar eru nú kröfurnar, sam- keppnisharkan og eilífur samanburður í samfélag- inu alla starfsævina …‘ Björgvin G. Sigurðsson Höfundur er alþingismaður og frjálslyndur jafnaðarmaður. EFNI þessarar greinar skyldi á engan hátt túlka sem áfellisdóm yfir störfum allra kennara. Ef nokkurt vit er í þessari grein ber samfélagið í heild ábyrgð. Á seinni hluta 16. aldar sagði franski heimspekingurinn Mic- hel de Montaigne um menntun: ,,Ef sálir okk- ar öðlast ekki fallegri hljóm og við höfum ekki heilbrigðari dómgreind, myndi ég allt eins vilja að nemandi okkar verði tíma sínum í að spila tennis: líkami hans yrði í það minnsta fimari.“ Orð Montaigne má end- urtaka í samtímanum, rúmlega fjög- ur hundruð árum síðar. Áhyggjur Montaigne voru að menntun hans tíma hverfðist um of að því að fylla minnið af staðreyndum á kostnað þess að rækta dómgreind og dygð; að menntun „blési lofti“ í nemendur í stað þess að veita þeim „innblástur“ eins og hann orðar það. Snöggt yfirlit yfir aðalnámskrár skólakerfisins nægir til þess að sjá að meginmark- mið menntunar er að nemendur öðlist þjálfun fyrst og fremst í íslensku og stærðfræði auk nokkurra staðreynda á öðrum sviðum. Meginmarkmið samræmdra prófa er ekki að kanna hvort sjálf nemenda hafi öðlast fal- legri hljóm, hvort þeir séu ánægðir með sjálfa sig sem einstaklinga. Markmið prófanna er heldur ekki að meta hvort dómgreind nemenda sé þroskuð og þeir gagnrýnir á eigið sjálf, samskipti sín við aðra, þau fræði sem kennd eru í skólum eða samfélagið sem þeim er ætlað að vera hluti af. Hvað þá að samræmdu prófin segi mönnum nokkuð um hvort nemendur séu dygðugir, hafi gott sið- ferði. Enn síður mæla þau frumleika. Gagn- rýnin hugsun er ekki yfirlýst markmið menntakerfisins heldur í besta falli aukaafurð kennslu góðra kennara. Hið sama má segja um dygð. Hver er metnaðurinn á bak við menntakerfið? Þegar nemendur ljúka skólanum spyrja þeir hver ann- an: Hvað fékkstu á prófunum? Er metnaður íslensks samfélags ekki há- leitari en svo að umhugsunarefni nemenda sé fyrst og fremst hversu vel þeim tókst að leggja á minnið hin- ar og þessar staðreyndirnar, nokkrar málfræði- og stærðfræðilegar reglur? Staðreyndirnar geta verið gagnlegar en lítils virði í höndum vegvilltra ein- staklinga með vanrækta dómgreind og dygð. Montaigne segir að „páfa- gaukar gætu mælt“ eins vel og nem- andi með „útblásið“ sjálf. Þegar nem- endur ljúka skólanum ættu þeir fremur að spyrja hver annan: Ertu ánægður með sjálfið þitt, dómgreind þína og siðferði? Af þeirri spurningu vakna spurningar um framtíðina, líf- ið, fræðin og samfélagið. Spurningin sem nemendurnir spyrja hver annan í dag, hvernig gekk á prófunum, vek- ur yfirleitt ekki annað en sam- viskubit, niðurlægingu eða yfirlæt- istilfinningu gagnvart þeim sem stóðu sig ögn verr. Er ekki tími til kominn að spyrja stórra spurninga um menntakerfið? Meðal einkenna nútímasamfélagsins eru vímuefnaneysla, þunglyndi, firr- ing, afskipta- og áhugaleysi á op- inberum málum og tóm listasöfn. Sum hver fara versnandi. Ætti það að koma á óvart þegar umhugsunarefni nemenda menntakerfisins er hvaða tölu þeir fengu á skriflegu prófi sem á engan hátt ætlaðist til þess af þeim að taka sjálfan sig og samfélag sitt til skoðunar? Til hvers er menntakerfið? Kristinn Már Ársælsson fjallar um menntakerfið ’Meðal einkenna nútíma-samfélagsins eru vímu- efnaneysla, þunglyndi, firring, afskipta- og áhugaleysi á opinberum málum og tóm listasöfn.‘ Kristinn Már Ársælsson Höfundur er með BA í heimspeki og er MA-nemi í félagsfræði við HÍ. Í eina tíð sætti Kvennalist- inn sálugi mikilli gagn- rýni fyrir útskiptinga- reglu sína. Konurnar, sem náðu kjöri fyrir framboðið í alþingiskosningum, ákváðu að skipta með sér þingset- unni, til að dreifa ábyrgð og valdi innan hreyfingarinnar og hvetja konur til þátttöku í því að móta samfélag sitt, að því er sagt var. Helsti gallinn við þetta fyr- irkomulag var auðvitað, að konur sem stóðu sig vel á þingi, öfluðu sér góðrar reynslu og flokknum vaxandi fylgis, þurftu frá að hverfa í miðjum klíðum til að hleypa næstu konu inn á þing. Og auðvitað gat sama kona ekki setið sem þingflokksformaður lengur en ár í senn. Þannig lét Þórhildur Þorleifsdóttir af því starfi 1988, svo Danfríður Skarphéðinsdóttir gæti tekið við og hún vék svo ári síðar fyrir Kristínu Einarsdóttur, svo dæmi sé tekið frá þessum ár- um. Ekki minnist ég þess að and- stæðingum Kvennalistans hafi þótt þetta fyrirkomulag til eft- irbreytni. Margir rifust og skömmuðust yfir þeirri ófyr- irleitni Kvennalistans að skipta út konum að vild, en aðrir glottu út í annað og hristu hausinn yfir þeirri firru að ætla að öll dýrin í Kvennalistaskóginum gætu verið vinir. Fyrir sveitarstjórnarkosning- arnar árið 1986 tilkynnti Kvenna- listinn að borgarfulltrúum hans yrði skipt út á miðju kjörtímabili. Ingibjörg Sólrún Gísladóttir varð borgarfulltrúi listans, en tveimur árum síðar varð hún að víkja. Reyndar átti hún eftir að láta til sín taka síðar í borgarstjórn, eins og flestum er víst í fersku minni, en útskiptingareglan hefði kannski getað orðið henni skeinu- hætt. Ég hafði ekki leitt hugann að þessari bestuvinareglu Kvenna- listans í áraraðir, en það sem minnti mig á hana núna voru allar fréttirnar af myndun meirihluta í sveitarstjórnum vítt og breitt um landið, fyrir utan raskið á rík- isstjórninni. Þykir núna fyllilega eðlilegt að fólk setjist í ábyrð- arstöður án þess að ætla sér að gegna þeim til enda kjörtímabils? Finnst fulltrúum almennings í sveitarstjórnum landsins eðlilegt að róa að því öllum árum að engin festa ríki í stjórnun þeirra næstu árin? Í Mosfellsbæ ætlar Ragnheiður Ríkharðsdóttir að vera bæj- arstjóri fyrri tvö ár kjörtímabils- ins, en Haraldur Sverrisson félagi hennar af lista sjálfstæðismanna tekur þá við. Ætli þar eigi við rök Kvennalistans um að „dreifa ábyrgð og valdi innan hreyfing- arinnar“ eða er kannski sérstök þörf til að hvetja karla til þátttöku í því að móta samfélag sitt? Svo skipta sjálfstæðismenn og vinstri grænir með sér embættum for- seta bæjarstjórnar og formanns bæjarráðs, en VG getur farið fram á að flokkarnir skipti á þeim embættum á miðju tímabili. Til hvers? Í Árborg verður 2. maður á lista Sjálfstæðisflokksins formað- ur bæjarráðs fyrsta árið, en þá tekur 1. maður við. Sá gat ekki sest í bæjarstjórnina strax vegna lögreglumáls, en það er víst allt í lagi að bjarga stjórnun sveitarfé- lagsins svona fyrir horn. Framsóknarmenn í Kópavogi urðu að sjálfsögðu að bregðast við fráfalli bæjarstjóra síns á síðasta kjörtímabili með því að skipa nýj- an, en þar sem skiptaregla þeirra og sjálfstæðismanna var í gildi sat sá bæjarstjóri stutt og nýr tók við völdum sl. haust. Á Ísafirði buðu sjálfstæð- ismenn fram bæjarstjóraefni og það gekk eftir, í samstarfi við Framsókn. Á Akureyri varð nið- urstaðan hins vegar sú, að sjálf- stæðismenn ráða bæjarstjóra- stólnum fyrstu þrjú ár kjörtímabilsins, en þá tekur Sam- fylkingin við. Gert er ráð fyrir að sjálfstæðismaðurinn Kristján Þór Júlíusson verði bæjarstjóri „að minnsta kosti fyrst um sinn“. Víki hann innan þriggja ára verður staðan sú að þrír bæjarstjórar sitja á Akureyri á kjörtímabilinu. Og í Reykjavík þurfa menn víst líka að dreifa valdinu og hvetja menn til þátttöku í því að móta samfélag sitt. Það hlýtur a.m.k. að vera skýringin á því að á miðju kjörtímabilinu á allt að fara á flot og ábyrgir stjórnendurnir skipta um sæti í helstu nefndum, ef marka má fyrstu fréttir. Ekki nenni ég nú að tíunda sér- staklega umrótið á ríkisstjórn- inni. Mér finnst hins vegar ým- islegt brogað við að nú skuli þriðji forsætisráðherra kjörtímabilsins vera að taka við völdum og fjórði utanríkisráðherrann, svo ekki sé minnst á hin ráðuneytin sem gengið hafa á milli manna í enda- lausum hrókeringum. En líklega hafa þeir sem öllu ráða hrifist af kenningum Kvennalistakvenna um dreifingu ábyrgðar og valds, þótt þeir hafi farið með þá aðdáun sína eins og mannsmorð á þeim tíma. Í Viðhorfspistli á fimmtudag var haft eftir Gunnari Helga Kristinssyni prófessor í stjórn- málafræði, að það hlyti óhjá- kvæmilega að skapa lausung í stjórnsýslu ef sífellt væri verið að skipta um yfirstjórnendur. Auðvitað skapa þessar enda- lausu tilfæringar lausung. Jafnvel upplausn. Samt virðast það núna viðurkennd vinnubrögð og tröll- ríða öllu, að hrókera með helstu valdaembætti fram og til baka, án þess að nokkurn tímann verði séð að það komi almenningi til góða. Stjórnmálamenn klappa hver öðr- um á bakið og hafa fullan skilning á að félagar og samstarfsmenn hafi löngun til að komast í valda- stóla, enda haldnir sömu þrá. Þeir samþykkja glaðir endalausar til- færingar, í fullvissu þess að röðin kemur að þeim áður en yfir lýkur. Er til of mikils mælst að þeir einbeiti sér að verkefnunum sem við viljum að þeir leysi og tolli í vinnunni? Hrókar í valdatafli Finnst fulltrúum almennings í sveit- arstjórnum landsins eðlilegt að róa að því öllum árum að engin festa ríki í stjórnun þeirra næstu árin? rsv@mbl.is VIÐHORF Ragnhildur Sverrisdóttir

x

Morgunblaðið

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.