Morgunblaðið - 29.08.2006, Side 11

MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 29. ÁGÚST 2006 11
ÚR VERINU
Opið: Mánudaga - föstudaga kl. 9:00–18:00.Sævarhöfða 2 Sími 525 8000 www.ih.is
Akureyri
461-2960
Njarðvík
421-8808
Höfn í Hornafirði
478-1990
Reyðarfirði
474-1453
Umboðsmenn
um land allt
Borgarbíll og fjallafari:
1.990.000 kr.
SUBARU IMPREZA SUMARTILBOÐ:
STAÐALBÚNAÐUR: 2.0 LÍTRA - 160 HESTÖFL, SÍTENGT FJÓRHJÓLADRIF, 16” ÁLFELGUR,
KASTARAR Í STUÐARA... OG MARGT FLEIRA.
Subaru Impreza er á lygilegu tilboði í ágúst og er fyrir vikið á mun betra verði en bílar í sama flokki,
þ.m.t. Volkswagen Golf. Gerðu verðsamanburð. Núna er rétti tíminn til að fjárfesta í Subaru Impreza.
1.990.000 kr.
2.140.000 kr.
2.060.000 kr.
2.190.000 kr.
Beinskiptur Sedan
Sjálfskiptur Sedan
Beinskiptur Wagon
Sjálfskiptur Wagon
Aukahlutir á mynd: 17” álfelgur
„EF VIÐ viljum á annað borð fá eins
mikið út úr sjávarútveginum, sem
atvinnuvegi, eins og mögulegt er og
jafnframt að vera ekki að sólunda
peningum, þá er bezt að sjávarút-
vegurinn stjórni sér sjálfur. Það leið-
ir til þess að útgjöld ríkisins minnka
og tekjur sjávarútvegsins aukast,“
segir Ragnar Árnason, prófessor í
hagfræði við Háskóla Íslands.
Ragnar hélt erindi á ráðstefnu
Rannsóknarmiðstöðvar um sam-
félags- og efnahagsmál um eignar-
rétt í sjávarútvegi í gær.
Nægilega öflugur eignarréttur
„Ef af þessum hugmyndum yrði,
myndi sjávarútvegurinn verða eins
og flestir aðrir atvinnuvegir. Hann
myndi borga allan þann kostnað sem
af starsemi hans stafar, eftirlit,
rannsóknir og fleira. Hann myndi þá
gera allt sem hann getur til þess að
hann geti skilað góðum arði. Hann
mun stunda rannsóknir að því
marki, sem það borgar sig fyrir
hann. Það má ekki gleymast að hann
mun ekki stunda rannsóknir sem
nýtast öðrum á sviði sjávarútvegs.
Jafnvel þótt sjávarútvegurinn tæki
yfir öll þessi stjórnunarhlutverk í
sjávarútvegi, þarf enn að huga að því
að það eru rannsóknasvið í sjónum,
sem snerta aðra starfsemi og hafa
líka gildi fyrir þjóðina alla,“ segir
Ragnar.
Hve mikilvægur í þessu sambandi
er skýr eignar- eða afnotaréttur?
„Skýr réttur er auðvitað mikil-
vægur en ég er á því að kvótakerfið
sem við höfum í dag með öllum sín-
um göllum, myndi nægilega öflugan
eignarrétt til þess að sjávarútvegur-
inn geti gert þetta.
Tökum sem dæmi að það sé í
gangi togstreita milli mismunandi
greina í sjávarútvegi, til dæmis
þeirra sem eru að veiða þorsk og
annan botnfisk og þeirra sem eru að
veiða loðnu og annan uppsjávarfisk
vegna þess samhengis sem er á milli
þessara stofna. Uppsjávarfiskurinn,
sérstaklega loðnan, er mikilvæg
fæða fyrir botnfiskinn. Í dag verður
ríkisvaldið að taka ákvörðun um það
hvernig beri að skipta þessari köku
og gerir það samkvæmt sínum lög-
málum. En ég er nærri því viss um
að væri sjávarútvegurinn sjálfur
með þetta á sinni könnu, myndu út-
gerðarmenn koma sér saman um
það, sem væri bezt fyrir heildina.
Þeir myndu bæta hver öðrum upp
hugsanlegar skerðingar og þeir
myndu gera þetta á miklu fljótvirk-
ari og skilvirkari hátt heldur en rík-
isvaldið gæti gert. Jafnvel þegar rík-
isvaldið hefur uppi réttu
sjónarmiðin, sem er ekki alltaf, því
það þarf að svara pólitískum skil-
yrðum, sem eru ekki endilega hag-
kvæm fyrir land og þjóð.“
Hvað myndi ríkið spara, ef sjávar-
útvegurinn tæki þessi mál yfir?
„Það er sennilega um þrír millj-
arðar í heild sinni. Eins og við vitum
var veiðigjaldið réttlætt með því að
sjávarútvegurinn væri þar að mæta
þeim kostnaði sem felst í stjórnun
fiskveiðanna. Þetta þýðir þá í raun
og veru, að taki sjávarútvegurinn
þetta yfir, er þessum bagga á skatt-
greiðendur létt af þeim. Umsvif hins
opinbera minnka þá að sama skapi,
sem hugsanlega er mikill fengur.
Það má aldrei gleyma því að hið op-
inbera, þótt það sé erfitt að sjá fyrir
sér að einhverjir aðrir geti leyst
verkefni þess, er í eðli sínu óhag-
kvæmur rekstraraðili. Það er í raun
engin ósýnileg hönd samkeppninnar,
sem leiðir hið opinbera inn á þær
brautir, sem eru hagkvæmastar fyr-
ir land og þjóð.“
Höfum við einhverja fyrirmynd að
svona auðlindastjórnun?
„Við höfum eina í okkar eigin
landi, sem menn virðast gleyma, því
hún gengur svo vel. Það eru veiði-
félögin í laxveiðiánum. Þar er tals-
verður fjöldi réttarhafa, sem hafa
komið sér saman um það að nýta
þessa auðlind á grundvelli löggjafar,
svo sem viðurlaga, refsinga og eft-
irlits. Þessi veiðifélög voru stofnuð á
grundvelli vatnalaga á sínum tíma.
Þau hafa rekið þessar laxveiðiár með
góðum arði fyrir sig og alla aðra sem
að málinu koma, líka veiðimennina.
Ég býst við því að stjórnun í íslenzku
laxveiðiánum sé til fyrirmyndar víða
um heim. Þannig eru þær miklu
verðmætari auðlind en myndi vera
ef laxveiðinni væri stjórnað með
sama hætti og gert er í Bandaríkj-
unum og Kanada, þar sem ríkið á
flestar ár og selur veiðileyfi fyrir
fimm dollara og veiðimenn eru öxl
við öxl að dorga í ánum og enginn
veiðir neitt.“
Reyna sjálfsstjórn
á Nýja-Sjálandi
Hafa Nýsjálendingar ekki verið
að reyna slíka auðlindastjórnun?
„Þeir hafa verið að reyna nokkra
sjálfsstjórn í fiskveiðum, sérstaklega
þeim, sem kalla má nýjar. Það er
ákveðinn munur á Íslandi og Nýja-
Sjálandi, eða sá að við Ísland eiga
flest allar fiskveiðar sér talsvert
langa sögu. Við Nýja-Sjáland eru
veiðar á nokkuð mörgum tegundum
alveg ný til komnar og ennþá að
verða til. Í þessum nýju veiðum hef-
ur sjálfsstjórnaraðferðinni verið
beitt frá upphafi. Þeir hafa stundað
grunnrannsóknir á veiðiþoli, þeir
hafa lagt þær fyrir stjórnvöld, sem
hafa fallizt á það að um nýtanlega
stofna sé að ræða. Síðan hafa menn
fengið leyfi til að nýta sér þessa
stofna, yfirleitt með framseljanleg-
um aflaheimildum. Þessir aðilar hafa
gjarnan komið saman í fiskveiði-
stjórnunarfélögum sem, hafa tekið
ákvarðanir um hve mikið megi veiða,
hvar, hvenær, hvaða veiðarfæri megi
nota og svo framvegis. Þetta tel ég
að íslenzkur sjávarútvegur eigi líka
að gera, en þetta er auðvelt á Nýja-
Sjálandi, því þar byrjuðu menn með
hreint borð í þessum tilfellum.
Í eldri fiskveiðum er miklu erf-
iðara að koma sjálfsstjórninni við,
vegna þess að þar eru þegar ýmsir
hagsmunir, sem þegar hafa verið
skilgreindir og eru varðir með lög-
um. Þar koma til sögunnar í mörgum
tilfellum réttur frumbyggja og
sportveiðimanna og réttindi á land-
notkun fyrir fiskeldi, sem flækir
málið mjög mikið. Það er líka spurn-
ing gagnvart nýsjálenzkum lögum,
sem eru byggð á engilsaxneskri
hefð, að hve miklu leyti félög fiski-
manna geti framfylgt ákveðnum
reglum gagnvart sínum eigin fé-
lögum. Það getur brotið í bága við
þeirra persónuréttindi, sem eru
mjög sterk.
Þessi réttindi eru ekki eins sterk á
Íslandi. Því held ég að þegar við
komum að þessum fiskveiðum standi
Nýsjálendingar verr en við,“ segir
Ragnar Árnason.
Ráðstefnunni veruð haldið áfram í
dag, en í lok hennar verður opinn .
Fundurinn hefst kl. 15.30 og stendur
til 17.00. Hann fer fram á ensku og
er öllum opinn.
»1976 til 1983 Fiskveiðumstjórnað með leyfilegum
heildarafla og ýmsum öðrum tak-
mörkunum.
1984 Kvótakerfið sett á. Framsal
aflaheimilda takmarkað.
» 1985 til 1990 Gefinn kostur ásóknardagakerfi samhliða
kvótakerfinu.
» 1990 Núverandi lög um kvóta-kerfið sett. Framsal aflaheim-
ilda og aflahlutdeildar frjálst.
» 2006 Herör skorin upp við sjó-ræningjaveiðum og rætt um
sjálfsstjórn í sjávarútvegi.
Skapa meiri verðmæti fyrir land og þjóð
Ragnar Árnason
telur sjálfsstjórn í
sjávarútvegi skila
miklum sparnaði
hins opinbera og
auka jafnframt
tekjur útvegsins
Eftir Hjört Gíslason
hjgi@mbl.is
Morgunblaðið/ Jim Smart
Sjávarútvegur Ragnar Árnason, prófessor, sýnir að það er hagkvæmara að sjávarútvegurinn stjórni sér sjálfur.
Í HNOTSKURN
„VIÐ erum að fjalla hér um mikilvæga þætti í stjórnun
sjávarútvegs. Niðurstöðum okkar þurfum við að koma til
skila. Þar treystum við meðal annars á fjölmiðla. Það er
góð þátttaka á ráðstefnunni af fólki úr sjávarútveginum
og skyldum sviðum, bæði frá fyrirtækjum, samtökum og
hinu opinbera. Vonandi skapar það því umræðu.
Við munum síðan gefa erindin út á bók og ákveðið úr-
val þeirra fer vonandi í alþjóðleg fræðitímarit á sviði
fiskihagfræði.
Þegar litið er á mikilvægi umræðu af þessu tagi, er
rétt að líta til baka og sjá hve mikið við höfum bætt okk-
ur með kvótakerfinu. Það spratt upp úr svona um-
ræðum, bæði heima og erlendis, ráðstefnum, greinum og
öðru slíku. Kvótakerfið hefur skilað gríðarlegum
tekjum, miklum fjárhæðum. Nú erum við að tala um það
á þessari ráðstefnu, hvernig við getum endurbætt núver-
andi eignarréttarkerfi. Þar eru ýmis þemu í gangi, svo
sem stjórnun fiskveiða á alþjóðlegum hafsvæðum, sjálf-
stjórn fiskveiða og ýmislegt fleira. Þetta getur skilað
miklum fjárhæðum, því við erum að reyna að skapa auk-
in verðmæti fyrir fólkið í landinu. Það snýst ekkert um
að gera einstaka útgerðarmenn ríka, heldur að skapa
meiri verðmæti fyrir land og þjóð,“ segir Ragnar Árna-
son.
Skapar vonandi umræðu