Morgunblaðið - 09.01.2007, Qupperneq 10

10 ÞRIÐJUDAGUR 9. JANÚAR 2007 MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Eftir Ólaf Þ. Stephensen
olafur@mbl.is
PERCY Westerlund, sendiherra Evrópusam-
bandsins gagnvart Íslandi og Noregi, segir að
finnist ekki fljótlega lausn í deilu EFTA-ríkjanna
og ESB um stækkun Evrópska efnahagssvæðis-
ins, geti það haft alvarlegar afleiðingar. Um sinn
horfi ESB hins vegar í gegnum fingur sér með að í
raun gildi EES-samningurinn ekki gagnvart nýj-
um aðildarríkjum ESB, Rúmeníu og Búlgaríu.
Ríkin tvö á austanverðum Balkanskaganum
gengu í ESB um áramótin. Fríverzlunarsamning-
ar EFTA-ríkjanna við þau féllu þá úr gildi, en frí-
verzlunarákvæði EES-samningsins hafa hins veg-
ar ekki tekið gildi í staðinn. „Við erum þarna í
nokkurs konar lögfræðilegu tómarúmi,“ segir
Westerlund. Spurður um afleiðingarnar segir
hann þær ekki verða neinar til skemmri tíma litið.
„Afleiðingarnar verða ekki dramatískar ef við
náum fljótt samningum. Við erum reiðubúin að
reyna að finna raunsæjar lausnir í stöðunni. En ef
samningaviðræðurnar dragast fram á nýja árið
erum við í erfiðri stöðu.“
Hugsanleg áhrif á ákvarðanatöku
Westerlund segir að dráttur á niðurstöðu í
samningunum geti einnig haft áhrif á ákvarðana-
töku innan EES, þótt ekki sé þar með sagt að
samningurinn sé í hættu. Á vettvangi sameigin-
legu EES-nefndarinnar, þar sem ákvarðanir eru
m.a. teknar um upptöku nýrrar löggjafar í samn-
inginn, hafi framkvæmdastjórnin nú umboð til að
taka fjölda ákvarðana án þess að bera þær undir
ráðherraráðið, þar sem fulltrúar allra aðildarríkj-
anna sitja. Hins vegar kunni nú að koma upp krafa
um að allar ákvarðanir fari fyrir ráðherraráðið og
það geti tafið mjög fyrir málum.
Westerlund jánkar því einnig aðspurður að
hugsanlegt sé að nýju aðildarríkin muni hindra
framgang hagsmunamála EFTA-ríkjanna innan
ESB, en tekur fram að slíkt sé á þessu stigi ein-
göngu vangaveltur. Fordæmi er fyrir slíku; þegar
ekki samdist um hærri greiðslur EFTA-ríkjanna í
þróunarsjóð fyrir fátækari ríki sambandsins árið
1998 stöðvuðu Spánverjar öll slík mál.
Samkvæmt heimildum Morgunblaðsins strand-
ar fyrst og fremst á því í samningaviðræðunum að
Norðmenn vilja ekki taka á sig jafnhátt hlutfall af
greiðslum EFTA-ríkjanna til fátækari ríkja ESB
og þeir gerðu þegar samið var um síðustu stækk-
un EES fyrir þremur árum. Westerlund segist
ekkert vilja segja í smáatriðum um það hverju sé
um að kenna að ekki hafi náðst samkomulag.
Alvarlegar afleiðingar ef
ekki semst brátt við ESB
Sendiherra ESB segir að hægt geti á öllum ákvörðunum varðandi EES-löggjöf
Eftir Davíð Loga Sigurðsson
david@mbl.is
FYRST þessi formáli: í ára-
mótaskaupi Ríkissjónvarps-
ins var sami brandarinn út-
færður tvívegis í stuttum
innslögum, í fyrra skiptið
þegar kona nokkur kallaði á
hundinn sinn, „Plútó“,
„Plútó“, og sá sprakk þegar
í frumeindir sínar; og í
seinna skiptið þegar Jón
Gnarr kynnti sig sem „Plútó
Guðmundsson“ fyrir þjón-
ustufulltrúa í banka – og
varð nokkurn veginn sömu
örlögum að bráð og hund-
urinn áður.
Fyrir þá sem ekki skildu
þennan brandara er rétt að
segja að hér var verið að
vísa til þess að á árinu
ákvað Alþjóðasamband
stjarnfræðinga að Plútó
skyldi framvegis skilgreind
sem dvergpláneta, eftir að
hafa til þessa verið talin í
hópi reikistjarnanna níu.
En í ensku er nú talað
um að sögnin að „plútó-a“
[e. to „pluto“] þýði að
„gengisfella eitthvað eða
einhvern svo um munar“.
Og nú hafa samtök banda-
rískra málvísindamanna
(American Dialect Society)
valið þessa sögn orð ársins
2006. „Meðlimir samtakanna
telja að hin sterku viðbrögð
sem sú ákvörðun, að lækka
Plútó í tign, vakti meðal
fólks sýni mikilvægi nafns-
ins Plútó,“ hefur AP-
fréttastofan eftir Cleveland
Evans, forseta samtakanna.
Reynir Lyngdal leikstýrði
áramótaskaupi Ríkissjón-
varpsins en segja má að
sama hugsun búi að baki ís-
lenskri útfærslu orðsins
Plútó og ensku sagnarinnar
„að plútó-a“, þó að í ára-
mótaskaupinu birtist hugs-
unin í nafnorðsmynd.
Reyni Lyngdal þótti
nokkuð kómískt að heyra af
ákvörðun bandarísku mál-
vísindamannanna þegar
Morgunblaðið hafði sam-
band við hann.
„Plútó var bara á einu
bretti afskrifuð sem reiki-
stjarna,“ sagði Reynir.
„Fyrir suma, allavega okkur
sem vorum að vinna að gerð
áramótaskaupsins, var það
nokkurt áfall. Allt sem mað-
ur hafði lært var ei meir,
þetta var kannski svipað og
þegar Sovétríkin liðuðust í
sundur og voru allt í einu
fimmtán ríki.
Maður vissi að það voru
svo og svo margar reiki-
stjörnur og sú minnsta var
Plútó og hún var langt í
burtu. En svo var hún það
allt í einu ekkert lengur.
Eins og við notuðum
þetta þá var hugsunin sú
að Plútó væri ekki lengur
til og þar af leiðandi hverf-
ur Plútó um leið og þú
nefnir orðið, springur eða
fuðrar upp. Ef þú skoðar
áramótaskaupið nánar,
ramma fyrir ramma, þá er
sprengingin sem verður,
þegar Plútó Guðmundsson
kynnir sig, lítill hnöttur að
springa.“
Höfundar áramótaskaupsins léku sér með orðið Plútó; nú hefur það verið valið orð ársins
Að afskrifa allt sem við áður vissum
Grín Ekki allir skildu brandarann um Plútó í skaupinu.
Eftir Elvu Björk Sverrisdóttur og Andra Karl
BRESKIR fjölmiðlar, sjónvarp, útvarp og dag-
blöð, hafa sýnt andláti Magnúsar Magnússonar
sjónvarpsmanns mikla virðingu, að sögn Sverris
Hauks Gunnlaugssonar, sendiherra Íslands í
Lundúnum. Magnús, sem var 77 ára, lést í Skot-
landi í fyrradag eftir baráttu við illvígan sjúkdóm.
Helstu dagblöð Bretlands voru í gær með frétt um
andlát Magnúsar á forsíðu, þar á meðal The Tim-
es og Daily Telegraph. Sverrir Haukur segir að
forstjóri breska ríkisútvarpsins, BBC, hafi meðal
annars sagt að Magnús hafi átt stóran þátt í mót-
un á „ásýnd og rödd BBC út á við“ enda þekktur
vegna Mastermind-þáttanna á nánast hverju
heimili í Bretlandi.
Mikil eftirsjá að þessum mæta Íslendingi
Sverrir Haukur segist telja að enginn ein-
staklingur hafi gert jafn mikið við að kynna Ís-
land, íslenska sagnaritun og íslenskt samfélag í
Bretlandi og Magnús. „Það er mikil eftirsjá að
þessum mæta Íslendingi sem var óþreytandi að
halda Íslandi á lofti. Ég minnist þess sem sendi-
herra með hlýju þegar hann mætti sem heið-
ursgestur við opnun á „Pure Iceland“-sýningunni
hér í Vísindasafninu í Lundúnum í fyrra. Ræða
hans þar, eins og allt sem frá honum kom um Ís-
land, lýsti djúpri væntumþykju fyrir landi og þjóð.
Hann var í stuttu máli ákaflega stoltur af því að
vera Íslendingur og fór ekki í launkofa með það,“
segir Sverrir Haukur. Ekki sé ofmælt að Magnús
hafi verið einn af frægustu sonum Íslands á er-
lendri grundu. „Ég held að Íslendingar geri sér
almennt ekki grein fyrir því hvað hann var mikið
virtur hér í Bretlandi,“ segir Sverrir Haukur.
Hittust fyrir tilviljun sl. sumar
„Það var afar dapurlegt að heyra að hann skyldi
vera fallinn frá, þessi líka mikilhæfi maður,“ segir
Valgerður Sverrisdóttir utanríkisráðherra sem
hitti Magnús fyrir tilviljun sl. sumar og áttu þau
þá langt samtal. Valgerður segir Magnús hafa
verið virkilega skemmtilegan viðmælanda sem
hafi haft gamansemi í hávegum og það sé ekki
orðum aukið að hann hafi verið einn af frægustu
sonum Íslands. „Magnús átti sérstaklega farsæl-
an feril og segja má að þau viðbrögð sem komið
hafa fram í breskum fjölmiðlum vegna fráfalls
hans sýni best hversu mikils hann var metinn,“
segir Valgerður.
Var líka þekktur sem fræðimaður
Sveinn Einarsson leikstjóri er gamall vinur
Magnúsar. Hann segir þættina Mastermind, sem
Magnús stýrði, hafa verið eitt vinsælasta sjón-
varpsefni í Bretlandi og vegna þeirra hafi Magnús
orðið jafn þekktur og raun bar vitni. „Hitt er ann-
að mál að hann var fræðimaður líka og vel þekkt-
ur á því sviði. Hann nýtti sitt nám til þess að miðla
til almennings. Hann var t.d. með þætti um forn-
leifar og sitthvað sem tengdist menningarsögu
sem hann gerði bæði forvitnilegt og aðgengilegt
fyrir almenning,“ segir Sveinn.
Mikil umfjöllun um andlát Magn-
úsar í breskum fjölmiðlum í gær
Víða minnst Helstu fjölmiðlar Bretlands
minntust Magnúsar Magnússonar í gær og var
meðal annars fjallað um andlát hans á forsíðum
blaðanna Daily Telegraph og The Times.
SIGURÐUR Jónsson, fram-
kvæmdastjóri Samtaka verslunar og
þjónustu, segir mikilvægt að fyrir-
tæki reyni að lág-
marka eins og
hægt er hækkan-
ir á vörum núna í
byrjun árs. Hann
segir að mikið sé
um hækkanir á
innfluttum og
innlendum vörum
um áramót.
Sigurður segist
ekki efast um að
forsendur séu fyrir hækkun. Gengi
krónunnar hafi breyst og innlendur
kostnaður vaxið. Það sé eftir sem áð-
ur mikilvægt að fyrirtæki reyni að
halda aftur af hækkunum. Á næstu
mánuðum komi til framkvæmda að-
gerðir ríkisvaldsins til lækkunar á
matvælaverði. Þessar hækkanir geri
það að verkum að boðuð verðlækkun
á vöruverði til almennings verði
minni en ella.
Meðal hækkana sem tilkynntar
hafa verið að undanförnu má nefna
að heildverslunin Ásbjörn Ólafsson
ehf. mun hækka verð að jafnaði um
4% frá og með 15. janúar. Í tilkynn-
ingu segir að ástæðan sé þróun
gengis. Þá mun fyrirtæki sem flytur
inn Knorr, Maizena og prins póló
hækka sínar vörur um 4,3%. Enn-
fremur hefur Glóbus tilkynnt um
4–5% hækkun á nær öllu vöruvali.
Verð-
hækkanir
séu í hófi
Sigurður Jónsson
Kostnaður hefur hækk-
að og gengi krónu líka
NOKKRU meiri svifryksmengun en
venjulega mældist í Reykjavík að
kvöldi 6. janúar sl. þ.e. á þrettándan-
um, mest í kringum miðnættið.
Mengunin var þó langt innan við
heilsuverndarmörk. Svifryksmæl-
ingar eru gerðar allan sólarhringinn
við Grensásveg og í Fjölskyldu- og
húsdýragarðinum.
Eins og kunnugt er hefur svifryk
aldrei mælst meira í borginni en sl.
nýársnótt. Anna Rósa Böðvarsdótt-
ir, heilbrigðisfulltrúi hjá umhverfis-
sviði Reykjavíkurborgar, segir
mengunina á þrettándanum ekkert í
líkingu við það sem var á nýársnótt.
Þá sé erfitt að bera saman þrett-
ándann nú og í fyrra þar sem þá var
nokkur úrkoma og vindur.
Svifryk var
innan marka
♦♦♦