Morgunblaðið - 24.03.2007, Blaðsíða 37

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 24. MARS 2007 37
Hafnfirðingar ganga til kosninga um deiliskipulag bæjarins vegna fyr-
irhugaðrar stækkunar álversins í Straumsvík hinn 31. mars nk. Morg-
unblaðinu hafa borist margar greinar þar að lútandi. Til að gera grein-
arnar aðgengilegri fyrir lesendur blaðsins og til að auka möguleika
Morgunblaðsins á birtingu fyrir kosningarnar, verður útliti þeirra breytt.
Hafnfirðingar kjósa
NÚ STENDUR til að leggja fyr-
ir Hafnfirðinga að svara spurningu
hvort þeir vilja stækka álverið í
Straumsvík. Hér er um mikilsverða
þróun í átt að auknu
íbúalýðræði sem
ber að fagna. Meiri-
hluti R-listans í
Reykjavík hleypti á
sínum tíma af stað
hliðstæðri viðhorfs-
könnun meðal íbúa
Reykjavíkur varð-
andi flugvöllinn í Vatnsmýrinni.
Raunar standa áleitnar spurn-
ingar sem þessar á fleirum en íbú-
um einstakra sveitarfélaga. Það er
ekki einkamál þeirra þar sem við-
fangsefnið varðar fleiri en þá sjálfa.
Um álver er það að segja að oft
gleymist að huga að ýmsum öðrum
mikilsverðum þáttum en þeim
beinu efnahagslegu og hagrænu.
Skoðum aðeins örfáar upplýsingar
sem tengjast mengun:
Talið er að árleg mengun frá
samgöngum í dag sé hliðstæð
mengun við framleiðslu 100.000
tonna af áli. Í þessu sambandi er
fyrst og fremst litið á efnafræðilega
mengun frá þessum mismunandi
mengunarvöldum.
Í útblæstri er ekki aðeins CO2
heldur einnig ýmsar aðrar skaðleg-
ar og varhugaverðar lofttegundir.
Einn alvarlegasti mengunarvald-
urinn er brennisteindíoxíð (SO2)
sem getur auðveldlega breyst í
brennisteinssýru þegar það kemst í
samband við rakann í loftinu. Veld-
ur það súru regni sem mikið var
rætt um fyrir um aldarfjórðungi,
einkum í Mið-Evrópu, á Bretlands-
eyjum og Norðurlöndunum. Þess
má geta að við hvert framleitt tonn
af áli verður losun á brennisteini
um 15–18 kíló.
Styrkur brennisteinssýru í and-
rúmsloftinu á höfuðborgarsvæðinu
hefur ekki talist mikill en fer stöð-
ugt vaxandi. Allmargir Íslendingar
þjást af ýmsum alvarlegum húð-
sjúkdómum og ofnæmi sem virðist
verða tíðari. Mun m.a. vaxandi
styrkur brennisteins í andrúmsloft-
inu auk annarra umhverfisþátta
vera meginorsök meinsemdarinnar.
Það er ekki aðeins húð okkar held-
ur eru húsin einnig í mikilli hættu
að verða fyrir meira álagi vegna
vaxandi mengunar.
Hvernig er fylgst með styrk
brennisteins í andrúmsloftinu á Ís-
landi?
Fyrir nokkrum árum kom út
fjórblöðungur sem Almenna verk-
fræðistofan, Rannsóknastofnun
byggingariðnaðarins og Verk-
fræðiþjónusta Péturs Sigurðssonar
áttu veg og vanda af. Ritlingur
þessi nefnist: Tæring málma – tær-
ingarvarnir: rannsóknarverkefni
um kortlagningu tæringarhraða,
staðsetningu og mat á tæring-
arvörnum.
Verkefnið hófst 1998 og til stóð
að halda því til 2005. Byggt var á
eldri rannsókn um þetta sama efni
sem stóð yfir árin 1984–1988.
Vegna yngra verkefnisins var kom-
ið fyrir 650 sýnishornum af stáli,
sinki og tveim gerðum af áli á 15
mismunandi stöðum á landinu. Við
samanburð niðurstaðna má greini-
lega sjá aukinn hraða á tæringu
málma einkum er sláandi hversu
sinkhúðin á bárujárni eyðist hraðar
en áður.
Tæringarhraði stáls í Reykjavík
var talinn 1985 um 21 míkrómetrar
(þ.e. milljónasti hluti metra) en
sinks 1,2 míkrómetrar. Við rann-
sókn árið 2000 var tæringarhraði
stáls nánast sá sami en sinks og
reyndist 2,3 míkrómetrar eða nær
tvöfaldur tæringarhraði ársins
1985!
Sinkhúðaðar málmklæðningar
eru notaðar á húsbyggingar eink-
um þök og jafnvel útveggi margra
húsa. Mikilvægt er að þessi vernd-
arhúð endist sem lengst. Ef brenni-
steinsstyrkur eykst má reikna með
að húsin okkar þarfnist meira við-
halds samfara mjög auknum kostn-
aði. Þetta ber að hafa í huga ásamt
vaxandi tíðni húðsjúkdóma.
Gefa þarf þessum rannsóknum
meiri gaum en verið hefur. Til þess
þarf að tryggja meira fjármagn til
þeirra. Rannsóknir af þessu tagi
þarfnast mikillar nákvæmni og um-
fram allt sérfræðikunnáttu. Af
þeim ástæðum eru þær nokkuð
dýrar.
Því miður fer fáum fregnum af
þessum rannsóknum núna enda eru
væntanlegar niðurstöður ekki til að
auka bjartsýni fyrir aukinni álvæð-
ingu á Íslandi.
Vaxandi brennisteinsmengun
Eftir Guðjón Jensson:
Höfundur er forstöðumaður
bókasafns í Reykjavík.
esja@heimsnet.is
UM NOKKURT skeið hafa fjöl-
margir hópar sprottið upp, stórir
sem smáir, til að tjá sig um hugs-
anlega stækkun álversins í
Straumsvík. Hópar
sem hafa orðið til
vegna kosninganna.
Nú hafa hinsvegar
verkalýðsfélögin
Hlíf, Félag vél-
stjóra og málmiðn-
aðarmanna og Raf-
iðnaðarsamband Íslands bæst í
hópinn sem ályktar og er það vel,
enda félög sem eiga sér langa sögu
og víðtækan uppruna.
Mikilvægt skref
í lýðræðismálum
Það er vissulega mikilvægt skref
sem tekið er í sögu lýðræðismála
hér á landi með kosningum um ál-
versdeiliskipulagið 31. mars nk.
90% íbúa í Hafnarfirði hafa tekið
undir það að stór mál eigi að fara í
dóm íbúa á þennan hátt.
Íbúar í Hafnarfirði hafa á ótví-
ræðan hátt sýnt það að lýðræð-
ismálin skipta miklu og fylgt eftir
þeirri áherslu sem Samfylkingin í
Hafnarfirði lýsti vorið 2002 og inn-
leiddi fyrst og eitt sveitarfélaga á
landinu með lögfestu í sam-
þykktum bæjarins.
Verkalýðsfélögin
fjalla um málið
Það er hinsvegar rétt að vekja
athygli á þessum ályktunum
verkalýðsfélaganna. Jafnaðar- og
félagshyggjufólk á uppruna sinn í
verkalýðshreyfingunni og það er
vissulega athyglisvert þegar eitt
fjölmennasta verkalýðsfélag lands-
ins ályktar að mæla með stækkun
Álversins í Straumsvík og skorar á
Hafnfirðinga að greiða með stækk-
un þess og renna með því styrkari
stoðum undir atvinnulífið í bænum.
Verkalýðsfélagið Hlíf segir það
staðreynd að þrátt fyrir að álfram-
leiðsla Alcan í Straumsvík meira
en tvöfaldist eftir stækkunina
verði loftgæði, með tilliti til heilsu
fólks og mengun gróðurs og jarð-
vegs, undir öllum mörkum sem
sett hafa verið innan sem utan lóð-
armarka álversins.
Hjá Alcan starfi nú rúmlega 460
manns í heilsársstörfum en eftir
stækkunina mun þeim fjölga í 850
og árlegar tekjur Hafnarfjarðar
aukast úr 490 milljónum króna í
rúma 1,4 milljarða.
Fundur Hlífar skorar á Hafn-
firðinga að greiða stækkuninni at-
kvæði sitt í væntanlegri kosningu
og renna með því styrkari stoðum
undir atvinnulífið í bænum.
Félag vélstjóra og málmiðn-
aðarmanna leggur einnig áherslu á
að álver Alcan í Straumsvík verði
stækkað. Þetta kom fram í ályktun
fundar félagsins. Í ályktun fund-
armanna var bent á að eftirspurn
eftir áli væri mikil og að hér á
landi sé hægt að framleiða það
með umhverfisvænni hætti en ann-
ars staðar í heiminum. Í álykt-
uninni kemur einnig fram að við
stækkun myndu fjölmörg störf
skapast og tekjur Hafnarfjarðar
myndu aukast verulega.
Náum efnahagslegum
stöðugleika
Minnt var á að mikilvægt sé að
ekki verði hafist handa við stækk-
un fyrr en efnahagslegar stöð-
ugleiki næðist á landinu. Miðstjórn
Rafiðnaðarsambands Íslands hefur
einnig ályktað með stækkun Ál-
versins í Straumsvík, með svip-
uðum röksemdum sem ofannefnd
verkalýðsfélög. Ég vil þakka þess-
um verkalýðsfélögum fyrir að taka
málið á dagskrá.
Það skiptir máli að verkalýðs-
félög, líkt og grasrótarhópar, ræði
málin og komi niðurstöðum sínum
á framfæri og berjast fyrir henni.
Í stórum hópum eru ólíkar skoð-
anir og nokkur félög hafa t.d.
ályktað að það skuli ekki tekin fé-
lagsleg ákvörðun. Það ber einnig
að virða.
Ég hvet Hafnfirðinga til að
hugsa alvarlega um hvað verka-
lýðshreyfingin segir. Það hefur
verið ríkt fylgi við að styðja við
verkamenn í baráttu þeirra fyrir
betra lífi, betri launum og betra
mannlífi. Það mun hafa mikið að
segja við val fjölmargra hópa sem
þekkja verkalýðsbaráttuna á eigin
skinni. Jafnaðar- og félagshyggju-
fólk, standið með ykkar fólki.
Verkalýðsfélögin
álykta um álver
Eftir Jón Kr. Óskarsson:
Höfundur er varaþingmaður
Samfylkingar í suðvesturkjördæmi.
Í MÍNUM huga er það ótrúlegt að við Hafnfirðingar
skulum vera að þrátta um það á 21. öld hvort stærsta
álver Evrópu verði hugsanlega staðsett í miðjum bæ
okkar eða ekki. Hvar erum við sem einstaklingar
stödd ef slíkur gjörningur er nauðsyn-
legur til að tryggja lífsgæði okkar?
Hvar erum við sem samfélag stödd ef
draumar okkar um gott bæjarfélag er
bundið slíkum gjörningi? Eftir hverju
erum við eiginlega að sækjast? Hverjir
eru hagsmunir okkar? Svari nú hver
fyrir sig.
Alcan er greinilega tilbúið að kosta öllu til, til að fá
þessa stækkun í gegn. Það má sjá af þeim þunga sem
þeir hafa sett í kosningabaráttu sína. Að hugsa sér að
fyrirtæki sé búið að opna kosningaskrifstofu í miðbæ
Hafnarfjarðar til að fá sitt fram. Hvar á byggðu bóli
þekkist slíkt? Starfmenn eru á fullu að skrifa um
ágæti fyrirtækisins og þeir eru myndaðir til að nota í
áróðursskyni. Meira að segja bróðir minn er kominn á
veggspjald. Ef menn neita slíku boði er hætta á að
þeir falli í ónáð. Hvar í heiminum beitir fyrirtæki slík-
um aðferðum til að fá sínu framgengt?
Síðan er það innihald málflutningsins. Kosn-
ingamaskína Alcan klifar stöðugt á því að tilvera fyr-
irtækisins og þar með starfsöryggi starfsmannanna sé
undir stækkun komin. Annars sé stutt í endinn. Í grein
Sigurðar Egils Þorvaldssonar í Morgunblaðinu 8.
mars segir m.a. að það sé verið að kjósa um störf þess
fólks sem vinni í Straumsvík. Þvílík rangfærsla og því-
líkur hræðsluáróður. Fyrirtæki sem hagnast um 4
milljarða króna á ári og hefur langtímasamninga um
hagstæð raforkukaup lætur ekki slíka aðstöðu frá sér
fara. Jafnframt er rétt að benda á að Hafnarfjörður er
hluti af atvinnusvæði höfuðborgarsvæðisins, en ekki
sjálfstæð eining eins og látið er að liggja.
Ágætu Hafnfirðingar! Nú ríður á að við metum
hvert um sig hvað sé best fyrir okkur sjálf og Hafn-
arfjörð sem samfélag. Í mínum huga eigum við sem
betur fer fjölmarga aðra möguleika til atvinnuþróun-
ar. Í mínum huga er fórnarkostnaðurinn við stækkun
Alcan í 460 þús. tonn allt of mikill til að hægt sé að
réttlæta það með nokkrum viðbótarkrónum í bæj-
arkassann. Nú ríður á að við sýnum ábyrgð, sjálfstæði,
styrk og þor. Látum ekki álrisann valta yfir okkur.
Látum Alcan ekki valta yfir okkur
Eftir Sigurð P. Sigmundsson:
Höfundur er félagi í Sól í Straumi.
VIÐ Vinstri græn höfum lagt
ríka áherslu á að nóg sé komið í
virkjunar- og stóriðjumálum. Við
eigum að vinna að skipulagsmálum
í sátt við umhverfi,
íbúa, menningu,
sögu og ekki síst
með komandi kyn-
slóðir í huga. Við
getum ekki leyft
okkur að láta eins
og móðir jörð sé
einnota fyrirbæri sem hægt er að
skipta út fyrir nýja. Margir eru
okkur sammála, sem betur fer, en
þó eru enn margir sem fastir eru í
því að tala á þann veg að ef ekki
verði virkjaðar flestar sprænur
landsins og álbræðsla reist á öðr-
um hverjum hól þá verði hér allt á
vonarvöl næstu áratugi – ef ekki
árhundruð. Ætli Ísland leggist
ekki bara af?
Helstu rök þeirra sem ráða í
Hafnarfirði fyrir stækkun ál-
bræðslunnar í Straumsvík er allt
það fjármagn sem bærinn fær fyr-
ir stækkun. Stjórnvöldum finnst
það því í lagi að byggja nýjar og
stærri álbræðslur og virkja fleiri
ár vegna þess að þau halda að það
sé hægt að græða svo mikið á
þeim. Er hægt að verðleggja óaft-
urkræfar afleiðingar af virkjunum
og álverksmiðjum?
Önnur rök þeirra sem ráða í
Hafnarfirði fyrir stækkun ál-
bræðslunnar í Straumsvík er að
þau uppfylli þau skilyrði sem sett
eru fram í umhverfismati. Um-
hverfismati sem tekur bara til
Hafnarfjarðar. Mengun frá Alcan í
Straumsvík er ekki bundin við
Hafnarfjörð heldur verða ná-
grannar okkar ekki síður fyrir
mengun en við sem búum í næsta
nágrenni við álbræðsluna.
Til að auka framleiðsluna þarf
að virkja. Ekki virkjum við í
Hafnarfirði. Nei, til að framleiða
orkuna þarf að virkja annars stað-
ar á landinu. Alcan hefur samið
við Landsvirkjun og Orkuveitu
Reykjavíkur um þá orku sem á
þarf að halda til að halda tæplega
þrefalt stærri álbræðslu gangandi.
Það landssvæði sem Lands-
virkjun ætlar sér að virkja fyrir
stækkaða álbræðslu í Straumsvík
er í Skeiða- og Gnúpverjahreppi.
Þar er búið að koma þrem virkj-
unum í gegn um umhverfismat.
Þetta eru Urriðafossvirkjun með
uppistöðulóni sem komið er á
skipulag á svæðinu auk þess sem
búið er að samþykkja umhverf-
ismat á Hvammsvirkjun og Holta-
virkjun í Þjórsá við Núp – með
Hagalóni. Á þessu svæði eru all-
margar virkjanir og framleiða þær
allar rafmagn fyrir stóriðju. Síðan
þarf að flytja orkuna frá Skeiða-
og Gnúpverjahreppi og Hellisheiði
til Straumsvíkur svo upp rísa
heilu frumskógarnir af háspennu-
möstrum. Er ekki komið nóg?
Bara svo við séum öll með það á
hreinu þá er stóriðjustefnu stjórn-
valda lokið og upp er komið nýtt
tímabil. Tímabil óheftrar sam-
keppni sveitarfélaga í landinu og
ríkisstjórnin firrir sig allri ábyrgð.
Í staðinn fyrir stóriðjustefnu
stjórnvalda er komin stór-
iðjustefna sveitarfélaga.
Þar er Hafnarfjörður því miður
í fararbroddi. Hafið er nýtt tíma-
bil þar sem sveitarfélög geta hvert
og eitt farið af stað og markaðs-
sett sig sem stóriðjuparadís og
halda að með því geti þau grætt á
tá og fingri fyrir sitt sveitarfélag.
Málið er bara það að stóriðja gef-
ur lítinn innlendan virðisauka og
skilur lítið eftir sig í íslensku sam-
félagi. Ástæðan er sú að innlendir
kostnaðarþættir eru léttvægir í
rekstrinum og starfsemin að
miklu leyti byggð á erlendum að-
föngum sem fara hér í gegn. Það
þarf að flytja hráefnið til landsins,
sem vinna á úr og afurðin sem bú-
in er til er flutt beint úr landi.
Sumsé – við framleiðum orkuna
fyrir erlend fyrirtæki svo að þau
geti stundað mengandi framleiðslu
á afurð sem ekki einu sinni er not-
uð innanlands.
Samkvæmt tölum byggðum á
matsskýrslu Alcans kemur í ljós
að heimilt verður að auka losun á
brennisteinsdíoxíði um rúm 280%.
Heimildin í dag er 6,57 tonn á dag
en verður 18,9 tonn á dag eftir
stækkun.
Heimiluð losun á flúor eykst um
244% og aukin losun á gróð-
urhúsalofttegundum nemur 240%.
Þetta eru allt tölur sem rúmast
innan þeirra marka og skilyrða
sem umhverfismatið setur. Sætt-
um við okkur við þessi mörk?
Sú atburðarás sem nú er í
gangi í Hafnarfirði, og reyndar
víða um land, er til þess fallin að
stilla bæjarbúum upp við vegg.
Ímyndabaráttan er hafin. Ál-
bræðslan kynnir sig sem lít-
ilmagna. Það breytir hins vegar
ekki því að hagsmunir þeirra sem
eiga fyrirtækið eru að græða á
framleiðslunni. Ef sá hagnaður
brestur þá hugsa eigendurnir
fyrst og fremst um sjálfa sig, ekki
samfélagið sem þeir starfa í. Á
sama hátt ættu bæjarbúar að
bera hag bæjarfélagsins, náttúr-
unnar og framtíðarinnar fyrir
brjósti þegar kemur að því að
mynda sér skoðun.
Berjumst gegn því að nánast í
miðbæ Hafnarfjarðar rísi ein
stærsta álbræðsla Evrópu þar
sem dagleg losun á brennisteini
verður allt að 19 tonn á dag næstu
70 – 80 árin.
Verum andvíg stækkun ál-
bræðslunnar í Straumsvík.
Verum andvíg stækkun
Eftir Guðrúnu Ágústu Guðmundsdóttur:
Höfundur er bæjarfulltrúi í Hafn-
arfirði og gjaldkeri Vinstrihreyfing-
arinnar – græns framboðs.