Morgunblaðið - 01.12.2007, Blaðsíða 37

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 1. DESEMBER 2007 37
1998-2006 var hlutfallslega mest á
höfuðborgarsvæðinu, utan Reykja-
víkur, á Vesturlandi og Suðurnesj-
um. Það var aðeins á Vestfjörðum
og Norðurlandi vestra sem leik-
skólabörnum fækkaði. Fækkun
þeirra var um 27% á Vestfjörðum
og 14% á Norðurlandi vestra.
Starfsfólki fjölgaði mikið
Stöðugildum þeirra sem störfuðu
í leikskólum fjölgaði um 1.828, eða
77%, frá árinu 1994 til 2006. Í fyrra
voru alls 4.201 stöðugildi starfs-
manna í leikskólum. Þar af voru
stöðugildi leikskólakennara 1.340
talsins og hafði þeim fjölgað um 572
frá árinu 1994 eða um 74%. Þegar
skoðað var hlutfall leikskólakenn-
ara á leikskólum árið 2006 út frá
stærð sveitarfélaga kom í ljós að
þetta hlutfall var hæst í sveitar-
félögum þar sem bjuggu meira en
fimm þúsund íbúar. Þar var hlutfall
leikskólakennara af starfsfólki 36%.
voru starfræktir alls 267 leikskólar
í 63 sveitarfélögum og hafði þeim þá
fjölgað um 18 frá 1998. Leikskólum
fjölgaði á höfuðborgarsvæðinu en
fækkaði á Suðurlandi og Norður-
landi vestra. Af 267 starfandi leik-
skólum í fyrra var 31 leikskóli sjálf-
stætt starfandi en 236 leikskólar
voru reknir af opinberum aðilum.
Um 60% leikskóla voru með 30-90
börn hver í fyrra en ellefu leikskól-
ar voru með 121 barn og fleiri.
Í fyrra voru 17.216 börn í öllum
leikskólum landsins og samsvaraði
það 16.226 heilsdagsígildum. Sjö
klukkustunda viðvera barns á leik-
skóla eða lengri á einum degi reikn-
ast sem eitt heilsdagsígildi. Leik-
skólabörnum hafði þá fjölgað um
rúm tvö þúsund frá árinu 1998, eða
um 14%, en fjöldi heilsdagsígilda
hafði aukist um 4.540 á sama tíma,
eða um 39%.
Fjölgun leikskólabarna í leikskól-
um á vegum sveitarfélaga á árunum
Eftir Guðna Einarsson
gudni@mbl.is
VIÐVERA barna á leikskólum
jókst mjög mikið á tímabilinu frá
1998-2006. Hlutfall barna sem
dvöldu fjórar til sex stundir á dag á
leikskóla minnkaði um leið og hlut-
fall barna sem dvöldu sjö stundir
daglega á leikskólum eða lengur
nær tvöfaldaðist. Árið 1998 dvöldu
tæp 44% barna á leikskólum í sjö
stundir eða meira hvern skóladag
en í fyrra var þetta hlutfall komið í
rúm 83%. Þetta kemur m.a. fram í
Skólaskýrslu 2007, sem Samband
íslenskra sveitarfélaga gaf nýlega
út. Sambandið efndi til sérstaks
skólaþings um málefni skólanna og
skóla framtíðarinnar í gær.
Hlutfall barna úr hverjum ár-
gangi sem fóru í leikskóla hækkaði
einnig frá 1998 til 2006. Árið 1998
voru innan við 70% barna eins til
fimm ára í leikskóla en árið 2006
var hlutfall leikskólabarna í sama
aldurhópi komið yfir 80%.
Stærð byggðar skiptir máli
Tengsl virðast vera á milli stærð-
ar sveitarfélaga og dvalartíma
barna á leikskóla. Af staðtölum má
ráða að börn í minni sveitarfélögum
dvelji skemur á leikskóla á hverjum
skóladegi en stallsystkin þeirra í
stærri sveitarfélögum. Þannig njóta
94% leikskólabarna í Reykjavík
heilsdagsvistunar (sjö klukku-
stundir eða meira) á leikskóla en
um 60% barna í sveitarfélögum með
færri en 2.000 íbúa. Í minnstu sveit-
arfélögunum er hlutfall barna sem
dvelja fjórar stundir á leikskóla á
dag um 14%. Hlutfall barna sem
eru hálfan daginn í leikskóla lækkar
svo jafnt og þétt með stækkun
sveitarfélaganna og var aðeins 2% í
Reykjavík í fyrra.
Leikskóli er starfræktur í 80%
sveitarfélaga landsins. Árið 2006
Viðvera leikskóla-
barna hefur lengst
$ %& '   ! ())*+",


 














  ! (  - (.
).
*.
#.
,.
-.
/.
.
".
(.
.
""""("()))())* "/ "- ",

  
 /  -+,  # 
  & 0'    ! 
",
1&
 2
 
&
(.
).
*.
#.
,.
-.
/.
.
".
(.
.


 













3 - '4 -(  " "( + - 5 - '4 6 %'
 



    


/  -+,  # 
  & Rekstur grunnskóla
og leikskóla er mjög
stór liður í rekstri
sveitarfélaganna. Á
síðustu árum hefur
leikskólabörnum fjölg-
að og skólavist þeirra
lengst mikið.
þessi liður 3⁄4 af heildarkostnaði.
Rekstrarkostnaður vegna leikskóla
jókst um 30% eða fjóra milljarða
milli áranna 2004 og 2006 og mest
milli áranna 2005 og 2006. Þjónustu-
tekjur drógust hins vegar saman um
ríflega 400 milljónir eða 11%. Hlut-
fall þjónustutekna af rekstrarkostn-
aði var 19% árið 2006 og hafði þá
lækkað úr 28% frá árinu 2004.
Rekstrarkostnaður á hvert heils-
dagsígildi leikskólabarns árið 2006
nam 1.089.000 krónum á landsvísu.
Fremur lítill munur var á milli lands-
hluta væri horft til vegins meðaltals.
Kostnaðurinn var hæstur á Aust-
urlandi og þar var munur innan
landshluta líka mestur. Minnstur
munur innan landshluta var á Norð-
urlandi vestra.
Sveitarfélögin vörðu mismiklu
hlutfallslega af skatttekjum sínum
til reksturs leikskólanna, eða allt frá
2% og upp í 21%. Vegið meðaltal
allra sveitarfélaga var 13% og vörðu
flest sveitarfélög, eða 37 þeirra, 10-
14% af skatttekjum sínum til rekst-
urs leikskóla.
um 16% frá árinu 2003. Í fyrra var
kostnaður á hvern nemanda hæstur
á Austurlandi þar sem hann var 37%
hærri en á Suðurnesjum þar sem
hann var lægstur á hvern nemanda.
Mjög er misjafnt hvað einstök
sveitarfélög verja hlutfallslega
miklu af skatttekjum sínum til rekst-
urs grunnskóla. Rekstur grunnskóla
vegur hlutfallslega þyngra hjá litlum
sveitarfélögum en stórum. Í fyrra
fóru allt frá 13% skatttekna og upp í
73% til reksturs grunnskóla í ein-
stökum sveitarfélögum. Meðaltal
þessa kostnaðar sem hlutfall af
skatttekjum var 40% hjá öllum sveit-
arfélögum og vegið meðaltal á lands-
vísu rúmlega 35%. Flest sveitarfélög
vörðu 31-50% af skatttekjum sínum
til reksturs grunnskóla eða 61 sveit-
arfélag.
Leikskólaplássið kostaði
nærri 1.100 þúsund
Sama gildir um leikskólana og
grunnskóla að langstærsti kostnað-
arliðurinn er laun og launatengd
gjöld. Í rekstri leikskólanna nemur
REKSTUR grunnskóla kostaði
sveitarfélögin alls 40,8 milljarða
króna í fyrra og rekstrarkostnaður
þeirra vegna leikskóla nam tæpum
17,3 milljörðum eða samtals ríflega
58 milljörðum króna.
Þjónustutekjur sveitarfélaganna
vegna leikskóla námu 3,3 milljörðum
króna árið 2006. Þetta kemur m.a.
fram í Skólaskýrslu 2007 sem Sam-
band íslenskra sveitarfélaga hefur
gefið út.
925.000 kr. á ári vegna
hvers grunnskólanema
Stærsti kostnaðarliðurinn við
rekstur grunnskóla er laun og launa-
tengd gjöld sem nema um 2⁄3 af heild-
arkostnaðinum. Kostnaður sveitar-
félaganna vegna grunnskóla jókst
um rúma fimm milljarða, eða 14%, á
árunum 2003-2006. Milli áranna
2004 og 2005 jókst kostnaðurinn um
tæp 12% vegna nýs kjarasamnings
við kennara.
Kostnaður á hvern nemanda
grunnskóla árið 2006 nam 925.000
krónum. Kostnaðurinn hafði aukist
Skólahald kostaði
58 milljarða í fyrra
toga hvor í
um fjórum
n hækkað
abanki rík-
um til-
öxtum
ð að verk-
lenskra
því hversu
heldur
því að spá
miðla og
mjög
tæki Seðla-
tæki Seðla-
a áhrif á
lu fólks og
erum með
egar verð-
ar íbúða-
gerir allt
na gegn
s, þá erum
unar að við
ðtryggða
stýritæki
g ég held
æntingar
ð stýri-
g lítinn
þar að auki
fitt að
etra að
yggða vexti
að ef öll lán
ru vextir
ert lægri.“
m
að stöð-
m. Hún hef-
a til hins
nfluttur
st úti í
k áhrif hér
að þetta
en aðra
nkarnir
nskum
90% af ís-
aði eru
tæki. Í
fyrsta skipti í sögunni hreyfist ís-
lenski markaðurinn mjög í takt við
erlenda markaði.
Það eru nokkrir þættir sem valda
þessum óróa úti í heimi. Útlánatap
er meira hjá bönkum, sérstaklega
hjá amerískum bönkum. Fjár-
magnskostnaður bankanna hefur
aukist og hlutabréf í þeim hafa
lækkað í verði. Það sama hefur
gerst á Íslandi. Það má ekki gleyma
því að aðstæður á mörkuðum hafa
verið óvenjulega góðar á und-
anförnum árum og við höfum nýtt
okkur það hjá Kaupþingi.“
Telur þú að þetta óvissutímabil
verði langt?
„Það er mjög erfitt að segja til um
það. Óróinn hér heima byrjaði þeg-
ar markaðir erlendis tóku að falla og
ég held að aðstæður batni hér þegar
þær batna á erlendum mörkuðum.
Ég held að væntingar á markaði séu
þær, að í kjölfar ársuppgjöra banka,
og þegar fjárfestar fara að fjárfesta
á nýju ári, þá muni aðstæður
batna.“
Eitt af því sem hefur valdið bönk-
um erfiðleikum eru svokölluð undir-
málslán. Kaupþing hefur keypt
skuldavafninga sem byggja á þess-
um lánum og það kemur fram í til-
kynningu sem þið gáfuð út í vikunni
að þið hafið tapað 7,5 milljörðum á
þessum bréfum.
„Jú, það er rétt. Við erum með
starfsemi í London sem heitir
NBSAM. Þar er teymi starfsfólks
sem stýrir þessari starfsemi. Það
hefur gengið mjög vel síðan 2004, en
ekki eins vel í ár. Stór hluti af þessu
tapi er vegna nýrrar verðlagningar.
Þetta er ekki útlánatap heldur
gengistap líkt og hefur orðið á
hlutabréfum. Það er áhættufælni og
endurverðlagning sem á sér stað á
markaðinum.“
Áttu von á því að þetta tap
verði meira?
„Ég á ekki von á því. Það er
hins vegar mjög erfitt að segja til
um hvenær botninum er náð, en
við reiknum hins vegar ekki með
meira tapi.“
Ekki margir að fara út í
hlutafjárútboð í dag
Á sama tíma og staðan er þessi á
fjármálamörkuðum er Kaupþing
að fara út í útboð á nýju hlutafé
til að fjármagna kaup á hol-
lenskum banka. Er ekki erfitt að
fara út í slíkt við þessar að-
stæður?
„Jú, það eru ekki margir bank-
ar að sækja hlutafé við þessar að-
stæður. Þess vegna var mik-
ilvægt að geta komið út með
tilkynningu í síðustu viku um að
tveir stærstu hluthafar bankans
muni skrifa sig fyrir öllu útboð-
inu, þ.e.a.s. þeim hlutum sem
aðrir hluthafar okkar munu ekki
taka. Við eigum hins vegar von á
góðri þátttöku hjá okkar hlut-
höfum.“
Það er ljóst að mörg íslensk
fyrirtæki hafa tekið áhættu með
fjárfestingum heima og erlendis
á undanförnum árum. Áttu von á
að þetta óvissuástand og lækkun
markaða verði til þess að það
verði uppstokkun á markaðinum,
t.d. með sameiningu fyrirtækja?
„Við höfum séð slíkt gerast áð-
ur. Í kjölfar lækkandi markaða
og þess að fjárfestar hafa skuld-
sett sig of mikið í fjárfestingum
hefur orðið uppstokkun. Hvort
sú verður raunin nú er of
snemmt að segja fyrir um. Ég
held að það væri í sjálfu sér ekk-
ert óeðlilegt að slíkt gerðist og að
það myndi einfaldlega sýna fram
á að fjármagnsmarkaðirnir væru
að virka.“
Hefur verið mikið um veðköll
hjá Kaupþingi?
„Við teljum að við séum með
talsvert minni lánveitingar til
verðbréfakaupa á Íslandi en
stærð okkar gefur til kynna. Við
höfum verið á þessum markaði
frá því að verðbréfamarkaður
varð til hér á landi og höfum gert
okkur grein fyrir þeirri áhættu
sem getur fylgt því að lána til
hlutabréfakaupa.“
Sérðu fram á að bankinn þurfi
að taka á sig tap vegna þessarar
starfsemi?
„Nei, ekki eins og staðan er í
dag. Þeir aðilar sem við höfum
veitt lán til slíkra kaupa eru allir
fjárhagslega sterkir. Staðan á
þessum lánum er í mjög góðu
lagi.“
Kaupþing hefur skilað mjög
góðum hagnaði undanfarin ár.
Verða afkomutölur bankans með
allt öðrum hætti á þessu ári?
„Nei, ég held að 2007 verði
ágætt ár þegar það verður gert
upp. Það eru hins vegar sveiflur
milli ársfjórðunga. Kaupþing
hefur eflst mikið á árinu 2007.
Við höfum breytt Kaupþingi úr
því að vera lítill evrópskur
banki í að verða meðalstór evr-
ópskur banki. Bankinn er í dag í
hópi hundrað stærstu banka
heims.“
Þú kvíðir þá ekki næsta ári?
„Nei, svona hræringar skapa
líka tækifæri. Við höfum lagt
áherslu á það á undanförnum ár-
um að vera viðbúnir sveiflum
eins og núna eru. Það er ástæðan
fyrir því að við gátum keypt
NIBC. Við sóttum nýtt hlutafé til
erlendra fjárfesta árið 2006. Við
erum með mjög sterka lausa-
fjárstöðu og erum að auka við
innlán í bankanum mun hraðar
en aðrir evrópskir bankar. Við
þurfum að huga að innviðum og
rekstrarkostnaði, en við erum
komnir í mjög sterka stöðu á
mörgum mörkuðum. Við hlökk-
um því til nýs árs.“
ar verðbólga er
aðilar spáðu
Morgunblaðið/Sverrir
Sigurðsson er bjartsýnn á komandi rekstrarár.
»Ég er ekki viss umað ástæða þess að
aðrar þjóðir hafa ekki
tekið upp verðtrygg-
ingu sé sú að þær hafi
bara ekki fattað hvað
þetta er frábært fyr-
irkomulag!