Morgunblaðið - 01.12.2007, Blaðsíða 41

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 1. DESEMBER 2007 41
ALÞJÓÐLEGI baráttudagurinn
gegn HIV og alnæmi er 1. desember
og kjörorð Alþjóðaheilbrigð-
ismálastofnunarinnar í
ár er: Tökum forystuna
í eigin hendur! Hér er
átt við alla þá sem
koma að þessum mál-
um, en forysta fólksins
í landinu er ekki hvað
síst nauðsynleg. Af
hverju? Jú, í ljósi þess
að 1% allra í heiminum
á aldrinum 15-50 ára er
smitað af HIV og að-
eins einn til tveir af
hverjum tíu vita af
smitinu. Það liggur því
í augum uppi hversu
auðvelt er að fá sjúkdóminn og að
flestir smita aðra óafvitandi. En
hvernig er staðan hér á landi? Er hún
ekki bara fín?
HIV-smitun á Íslandi í dag?
Aðstæður HIV-jákvæðra hér á
landi hafa lagast mikið eftir að ný
HIV-lyf komu á markaðinn árið 1996.
Í kjölfar þess hefur inntaka lyfjanna
einnig orðið einfaldari, töfluskammt-
urinn minni og þægilegri í inntöku.
Lyfin leggja HIV-veiruna í dvala
þannig að hún stökkbreytist ekki né
fjölgar sér og leggur því ekki
ónæmiskerfið í rúst smám saman
eins og hún ella myndi gera án lyfja-
meðferðar. Það eru því færri í dag
sem fá lokastig sjúkdómsins – al-
næmi og deyja. Á hinn bóginn hafa á
þessu ári nánast aldrei smitast fleiri
af sjúkdómnum frá upphafi skrán-
ingar hans, eða 12 manns. En er það
ekki allt í lagi, maður fer þá bara á
lyf?
Afleiðingar HIV-greiningar?
Flestum sem greinast með sjúk-
dóminn finnst það síður en svo einfalt
mál. Lyfjatakan er t.d. ekki bara
tveggja vikna kúr eins og sumir
halda, heldur varir hún alla ævi. Lyf-
in geta líka hætt að virka, sé lyfj-
unum sleppt tvisvar sinnum eða oftar
í mánuði yfir einhvern tíma. Þá fer
veiran aftur á kreik og sjúkdómurinn
gengur sinn gang. Fordómar gegn
HIV verða oft til þess að flækja málin
enn frekar og fólki hættir til að ein-
angrast með sjúkdóminn.
Erfiðast af öllu finnst samt flestum
kynlífið. Fólk óttast að smita aðra, því
oftast smitaðist það sjálft með kynlífi.
Það er því ekki óalgengt að fólk bíði í
langan tíma, stundum einhver ár, áð-
ur en það treystir sér til
að stunda kynlíf aftur.
Þegar það svo fer út á
,,kynlífsmarkaðinn“ get-
ur reynst erfitt að segja
hinum aðilanum frá
greiningunni. Ekki er
ólíklegt að upplifa höfn-
un og það oftar en einu
sinni. Slíkt getur valdið
kvíða og ótta um að geta
aldrei lifað eðlilegu fjöl-
skyldulífi, en það þráir
fólk mjög gjarnan að
gera.
Greiningin hefur líka
áhrif á barneignir. Sé HIV-jákvæður
í sambúð eða giftur ósmituðum ein-
staklingi getur tæknifrjóvgun verið
nauðsynleg. Hún kemur í veg fyrir
smitun við það að reyna að eignast
barn án smokks. Slíka þjónustu er
ekki hægt að fá hérlendis, því verður
að fara til annars lands eftir þannig
þjónustu og greiða fyrir hana sjálfur.
Ekki er heldur vitað um lang-
tímavirkni lyfjanna. Þetta eru bara
dæmi um það viðbótarálag sem
gjarnan fylgir því að smitast af HIV.
Hvað er til ráða?
Það er fyrst og fremst í okkar eigin
valdi að koma í veg fyrir að smitast af
HIV. Enginn annar sér um það fyrir
okkur. Hvað ber okkur þá að hafa í
huga? Best er að fyrirbyggja smitun.
Þá þarf að skoða hvort við stundum í
raun öruggt kynlíf. Notum við
smokkinn við skyndikynni og í upp-
hafi sambanda (fyrstu sex mán-
uðina)? Notum við smokkinn rétt,
förum t.d. í þaula eftir leiðbeining-
unum og notum við hann alltaf eða
bara stundum? Bregðist forvarnirnar
og við stundum óvarið kynlíf, förum
við þá í kynsjúkdómaeftirlit? Kyn-
sjúkdómaskoðun gegn öllum kyn-
sjúkdómum getur verið skynsamlegt.
Við erum svo lánsöm að hér á landi er
ókeypis að fara í þannig eftirlit, og
hið sama gildir um lyf og meðferð við
kynsjúkdómum. Hægt er að láta
skoða sig hjá heimilislækni eða á húð-
og kynsjúkdómadeild Landspítalans
í Þverholti 18 í Reykjavík.
Getur verið að við hlúum betur að
bílnum okkar en að okkar eigin lík-
ama? Við förum reglulega með bílinn
í eftirlit og viðbótarskoðun og við-
gerð teljum við eitthvað bjáta á.
Hvernig umgöngumst við líkama
okkar? Sýnum við honum og þar með
sjálfum okkur tilskilda umhirðu og
virðingu? Er kannski kominn tími
breytinga í lífi okkar? Hvað finnst
þér?
Ég fer bara á lyf…
Sigurlaug Hauksdóttir
skrifar í tilefni af alþjóðlegum
baráttudegi gegn HIV
» Getur verið að viðhlúum betur að bíln-
um okkar en að okkar
eigin líkama?
Sigurlaug Hauksdóttir
Höfundur er félagsráðgjafi
á sóttvarnasviði á Landspítalanum
og hjá Landlæknisembættinu.
HVERAGERÐISBÆR verður
fyrsta sveitarfélag landsins sem tek-
ur upp samstarf við Blátt áfram um
forvarnarverkefnið
Verndari barna /Dark-
ness to light. Ætlunin
er að allt starfsfólk
Hveragerðisbæjar sem
vinnur með börnum
sæki námskeiðið
Verndari barna. Nám-
skeiðið boðar byltingu í
fræðslu, forvörnum og
viðbrögðum við kyn-
ferðislegu ofbeldi á
börnum. Markmiðið er
að veita fullorðnu fólki
öfluga fræðslu og
markvissa þjálfun í að
fyrirbyggja, þekkja og
bregðast við kynferð-
islegu ofbeldi á börnum
af hugrekki og ábyrgð.
Námskeiðið byggist
á sjö skrefum.
1. skref: Gerðu þér
grein fyrir stað-
reyndunum og
áhættuþáttunum.
Staðreyndir – ekki
traust – eiga að hafa
áhrif á ákvarðanir
þínar varðandi barn-
ið þitt.
2. skref: Fækkaðu
tækifærunum. Ef þú kemur í veg
fyrir eða fækkar þeim tilfellum þar
sem barn er eitt með einum full-
orðnum – þá dregur þú verulega úr
hættunni á að það verði fyrir kyn-
ferðislegu ofbeldi.
3. skref: Talaðu um það. Börn halda
oft ofbeldinu leyndu – en hægt er
að fá þau til að rjúfa þögnina með
því að tala opinskátt um þessi mál-
efni.
4. skref: Vertu vakandi. Ekki búast
við að merkin séu augljós hjá barni
sem sætir kynferðislegu ofbeldi.
Merkin eru oft til staðar en þú
þarft að koma auga á
þau.
5. skref: Búðu þér til
áætlun. Kynntu þér
hvert þú átt að leita, í
hvern þú átt að
hringja og hvernig þú
átt að bregðast við.
6. skref: Fylgdu grun-
semdum eftir. Fram-
tíðarvelferð barns er í
húfi.
7. skref: Gerðu eitthvað
í málinu. Leggðu þitt
af mörkum með því að
bjóða fram krafta
þína og veita þeim fé-
lögum fjárhagslegan
stuðning sem berjast
gegn kynferðislegu
ofbeldi á börnum.
Með þessu vilja for-
svarsmenn sveitarfé-
lagsins leggja sitt lóð á
vogarskálarnar til að
reyna að koma í veg fyr-
ir slíka misbeitingu.
Mikilvægt er að halda
umræðunni á lofti svo
hún nái til sem flestra,
þannig verður þeim sem
slíkt athæfi stunda gert
erfiðara um vik.
http://www.blattafram.is/
forvarnaratak
Hveragerðisbær
í samvinnu
við Blátt áfram
Unnur Þormóðsdóttir
fjallar um fræðslu, forvarnir
og viðbrögð við kynferðislegu
ofbeldi á börnum
»Hveragerð-isbær verður
fyrsta sveitarfé-
lagið á landinu
til að taka upp
samstarf við
Blátt áfram um
forvarnaverk-
efnið Verndari
barna.
Höfundur er hjúkrunarfræðingur,
bæjarfulltrúi og formaður félags-
málanefndar í Hveragerði.
Unnur Þormóðsdóttir
HEILBRIGÐISRÁÐHERRA
hefur borist fyrirspurn á Alþingi frá
þingmanni Vinstri grænna, Kol-
brúnu Halldórsdóttur. Þar spyr
þingmaðurinn hvernig sú hefð hafi
skapast á fæðingardeildum hins op-
inbera að klæða nýfædd stúlkubörn í
bleikan galla og ný-
fædda drengi í bláan
galla. Ennfremur spyr
þingmaðurinn hvort
ráðherra ætli sér að
beita sér fyrir því að
þessu verði breytt og
blessuð börnin klædd í
„kynhlutlausari“ liti,
eins og þingmaðurinn
orðar það.
Ja hérna hér. Ég
verð að viðurkenna að
nú er mér einfaldlega
nóg boðið. Hvað verð-
ur það næst? Verður
næsta fyrirspurn þing-
mannsins til dómsmálaráðherra um
það hvernig sú hefð hafi skapast að
konur beri kvenmannsnöfn og karl-
ar beri karlmannsnöfn og hvort ráð-
herra hyggist beita sér fyrir því að
nöfnin verði gerð „kynhlutlausari“?
Það hlýtur að vera næsta skref
vegna þess að sú hefð að kalla drengi
karllægum nöfnum frá fyrstu tíð
hlýtur, samkvæmt þessari hug-
myndafræði, að gefa drengjum því-
líkt forskot á stúlkurnar að þeim
verði aldrei mögulegt
að ná þeim. Börnin vaxa
jú upp úr bleika og bláa
gallanum, en nöfnin
fylgja þeim alla tíð.
Nei, eigum við ekki
að hætta þessu og ein-
beita okkur frekar að
þeim þáttum sem máli
skipta? Leyfum kynj-
unum að vera ólík og
leggjum af þennan yf-
irþyrmandi rétttrúnað
sem gerir ekkert annað
en skaða jafnréttisbar-
áttuna. Sköpum börn-
unum okkar jöfn tækifæri, kennum
þeim að bera virðingu hvert fyrir
öðru og verum þeim góð fyrirmynd.
Við konur sem kjörnar hafa verið
til setu á Alþingi berum sérstaklega
mikla ábyrgð sem fyrirmyndir
ungra stúlkna sem hyggja á stjórn-
málaþátttöku. Sýnum þeim að þetta
snúist um málefni – ekki bleikar um-
búðir.
Hvað næst, Kolbrún?
Ragnheiður Elín Árnadóttir
skrifar um kynhlutleysi
Ragnheiður Elín
Árnadóttir
» Leyfum kynjunumað vera ólík og
leggjum af þennan
yfirþyrmandi rétttrúnað
sem gerir ekkert annað
en skaða jafnréttis-
baráttuna.
Höfundur er alþingismaður.
WWW.EBK.DK
Danskir gæðasumarbústaðir
(heilsársbústaðir)
Hafðu samband við okkur fyrir frekari
upplýsingar: Anders Ingemann Jensen
farsími nr. +45 40 20 32 38
netfang: aj@ebk.dk
Ert þú í byggingarhugleiðingum?
USB minnislyklar með rispufríu lógói.
Frábærir undir myndir og gögn.
Ódýr auglýsing sem lifir lengi.
www.alltmerkt.is sala@alltmerkt.is
S: 511 1080 / 861 2510
(512 MB, 1 GB, 2 GB og 4 GB)