Morgunblaðið - 01.02.2008, Blaðsíða 28

28 FÖSTUDAGUR 1. FEBRÚAR 2008 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
UMRÆÐAN frá því í haust um
alþjóðleg efnahagsmál og blikurnar
hérlendis hefur verið lærdómsrík
og sýnt fram á hrikalega veikleika í
fjármálakerfi heimsins og ráðaleysi
manna við að afstýra
meiriháttar ófarnaði,
kreppu eða þaðan af
verra. Þekking í hag-
vísindum er ekki upp á
marga fiska og stór
hluti hagfræðinga ber
fyrir sig kennisetn-
ingar um óskeikulleika
markaðarins og segja
að forðast beri flest
það sem sært geti þá
heilögu kú.
Gylliboð
lánastofnana
Í greinum og við-
tölum um liðin áramót
og undanfarna daga
hafa ýmsir hagfræð-
ingar og álitsgjafar
hérlendis stigið fram á
sviðið og undirstrikað
óvissuna sem ríkir á
fjármálamörkuðum
jafnt hér heima og er-
lendis. Á gamlársdag
lýsti Friðrik Már
Baldursson því hvern-
ig húsbyggjendur í
Bandaríkjunum hefðu
í stórum stíl verið blekktir með sér-
innpökkuðum gylliboðum lánastofn-
ana til að fjárfesta í íbúðarhúsnæði
langt umfram greiðslugetu. (Mbl.
31. des. 2007) Virt matsfyrirtæki
gáfu þessum tilboðum topp-
einkunnir en afleiðingarnar hafa
verið að birtast í svonefndri íbúð-
arlánakreppu þar vestra, stór-
felldum afskriftum banka og falli
hlutabréfa um veröld víða. „Það
verður ekki fyrr en búið er að
hreinsa óþverrann úr kerfinu sem
það kemst í samt lag á ný“ sagði
Friðrik Már. Hann undirstrikaði
jafnframt óvissuna um hvenær það
gerist og benti á að sennilega muni
þetta hafa áhrif á íslenska banka.
Margar aðrar raddir endur-
ómuðu það sama um áramótin.
„Óvissa að veislunni
lokinni“ var fyrirsögn
Björns Jóhanns
Björnssonar á við-
skiptasíðu Morg-
unblaðsins þennan síð-
asta dag liðins árs. Í
áramótablaði Mark-
aðarins vék Tryggvi
Þór Herbertsson að
því hvernig Seðla-
bankar víða um heim
eru milli steins og
sleggju. „Þetta sýnir
hve gríðarlega alvar-
leg staðan er“ segir
hann í grein sinni.
Einarður
málflutningur
Morgunblaðsins
Morgunblaðið hefur
fengið tiltal frá tals-
mönnum banka og
fjármálafyrirtækja
hérlendis fyrir að fjalla
um þessa þróun síð-
ustu vikur og benda á
afleiðingar sem eru að
koma fram hérlendis
og sem rekja má til að-
steðjandi kreppu.
Ritstjórar blaðsins hafa svarað
fyrir sig fullum hálsi í tveimur
Reykjavíkurbréfum í röð, því síðara
nú sunnudaginn 27. janúar. Blaðið á
þakkir skildar fyrir einarðan mál-
flutning og fréttir um þessi háalvar-
legu efni sem gera má ráð fyrir að
skelli á íslensku efnahagslífi á þessu
ári. Ekki mun þá standa á að al-
menningur fái sendan reikninginn.
Það er víðar en vestanhafs sem
bankar hafa verið greiðviknir í lán-
veitingum til húsnæðiskaupa, að
ekki sé talað um eyðslulán í daglega
neyslu og sólund.
Réttmætar ábendingar
Ekki eru allir bankamenn og ráð-
gjafar undir þá sök seldir að reyna
að fegra ástand og horfur. Dæmi
um það eru tvær greinar Ragnars
Önundarsonar í Morgunblaðinu í
þessum mánuði, sú fyrri undir fyr-
irsögninni „Lánakreppan kallar á
nýja hagstjórn“ (7. janúar 2008). Sú
síðari eftir hann „Oftrú á af-
skiptaleysi“ birtist 26. janúar. Þar
gagnrýnir Ragnar harðlega ábyrgð-
arlaus allt að 100% íbúðarkaupalán
bankanna til almennings sem sum
hver hafi runnið til eyðslu en ekki
íbúðarkaupa. „Bankar eru með
hundruð milljarða í íbúðalánum sem
enginn annar en þeir sjálfir hafa
metið. Vandinn er líkur þeim sem
amerískir bankar glíma við, að vísu
enn dulinn vegna þenslu. Það kem-
ur að skuldadögum og útlánatöpum.
Fjölmörg heimili verða fórnarlömb
þessa“ segir Ragnar og bendir á
nauðsyn aðhalds með bönkunum.
Neyslukapphlaup
driffjöðurin
„Fjármálastormurinn orðinn að
fellibyl“ segir höfundur Reykjavík-
urbréfs Morgunblaðsins nú um
helgina og vitnar í Georg Soros um
„Öfgar markaðarins og bók-
stafstrú“. Allt eru það réttar aðvar-
anir. En kreppa samtengds fjár-
mála- og efnahagskerfis heimsins er
langtum djúpstæðari en atburðir
síðustu mánaða vitna um. Drif-
fjöður þessa kerfis er neysla og of-
urneysla á Vesturlöndum þvert ofan
í þá vitneskju sem fyrir liggur um
áhrifin á umhverfið og heilsu manna
í þokkabót. Hnattvædda efnahags-
kerfið sem innleitt var í núverandi
mynd með hömlulausum („frjáls-
um“) rafrænum fjármagnsflutn-
ingum fyrir 15-20 árum er orðið að
meinvætti sem seint verður ráðið
við, ef bábiljan um óskeikulleika
markaðarins verður höfð að leið-
arljósi.
Sjúkt og ósjálfbært
efnahagskerfi
Hjörleifur Guttormsson
skrifar um efnahagsmál
hérlendis sem erlendis
»Kreppa sam-
tengds fjár-
mála- og efna-
hagskerfis
heimsins er
langtum djúp-
stæðari en at-
burðir síðustu
mánaða vitna
um.
Hjörleifur Guttormsson
Höfundur er náttúrufræðingur.
INTERNATIONAL Alliance of
Women (IAW) eru alþjóðleg samtök
kvenréttindafélaga sem stofnuð voru
í Berlín 1904. Bríet Bjarnhéð-
insdóttir, fyrsti formaður Kvenrétt-
indafélags Íslands
(KRFÍ), sótti aðalþing
samtakanna fyrir
stofnun KRFÍ árið
1907 og hefur félagið
verið aðili að samtök-
unum síðan 1911. Á
þriggja ára fresti held-
ur IAW aðalþing sitt
þar sem ný stjórn er
kosin. Að þessu sinni
var aðalþing IAW
haldið í Nýju Delhí á
Indlandi og með góð-
um stuðningi forsæt-
isráðuneytis, utanrík-
isráðuneytis og
félagsmálaráðuneytis
gafst KRFÍ kostur á
að senda veglega
sendinefnd til Indlands
sem þótti vel við hæfi á
aldarafmæli félagsins
enda skiptir það veru-
legu máli fyrir það að-
ildarfélag sem heldur
ársþingið hverju sinni
að fá góða þátttöku fé-
lagsaðila til að ná betur
eyrum eigin stjórn-
valda þá viku sem að-
alþingið stendur.
Stjórn KRFÍ til-
nefndi þrjá fulltrúa fé-
lagsins til setu á aðal-
þinginu; Þorbjörgu I.
Jónsdóttur formann KRFÍ, sem
einnig hefur setið í stjórn IAW síð-
astliðinn fimm ár, Margréti Stein-
arsdóttur gjaldkera KRFÍ, sem var í
framboði til stjórnar IAW og und-
irritaðan framkvæmdastjóra félags-
ins. Auk þeirra voru Ásgerður Jóna
Flosadóttir, sem er fulltrúi Frjáls-
lynda flokksins í aðalstjórn KRFÍ og
er jafnframt með einstaklingsaðild
að IAW, og Elín Jónsdóttir sem unn-
ið hefur að útgáfu 19. júní, ársriti
KRFÍ, á undanförnum árum. Yfir
helmingur félagsaðila IAW eru ein-
staklingar en aðildarfélögin hafa þó
meira atkvæðavægi í kosningum
samtakanna sem og við aðrar
ákvarðanatökur.
IAW voru stofnuð til að berjast
fyrir kosningarrétti kvenna. Í gegn-
um árin hafa bæst við þau baráttu-
mál kvenna sem vantað hefur upp á
að konur njóti til jafns á við karla.
Rúmum hundrað árum eftir stofnun
samtakanna eru enn mörg baráttu-
mál kvenna að takast á við. Í Evrópu
hafa kvenréttindakonur sett vændi,
mansal, jafnlaunamálin og aukna
þátttöku kvenna í stjórnmálum,
stjórnun fyrirtækja og stofnana á
oddinn, á meðan konur í fátækari
löndum heimsins berjast oftar fyrir
almennum mannréttindum s.s.
bættri heilsu og menntun kvenna,
kynbundnu- og menningartengdu of-
beldi og fl. Samtökin hafa ráðgefandi
stöðu hjá ýmsum alþjóðastofnunum
s.s. Sameinuðu þjóðunum og eiga
fulltrúa í stjórnum og áheyrnarfull-
trúa hjá alþjóðasamtökum- og stofn-
unum líkt og hjá Evrópuráðinu, Al-
þjóða stríðsglæpadómstólnum o.fl.
Þing IAW er sá vettvangur þar
sem konum hvaðanæva úr heiminum
gefst kostur á að skiptast á skoð-
unum og reynslu og
álykta um helstu bar-
áttumál samtakanna og
aðildarfélaga þeirra.
Samþykkt var á þinginu
að meginstoðir allrar
vinnu og framkvæmda
samtakanna skyldu
byggjast á réttlæti,
mannréttindum, lýð-
ræði, friði og afnámi alls
ofbeldis gegn konum.
Auk þessa voru sam-
þykktar fimm ályktanir
á þinginu, þar af ein
sem flutt var af KRFÍ.
Ályktanirnar er hægt
að lesa í heild sinni á
vefslóðinni www.wome-
nalliance.org en þær
lutu að heilsu kvenna og
rétti til að ákvarða yfir
eigin líkama; kröfu á
hendur SÞ þess efnis að
framfylgja stefnu sinni í
málefnum Kosovo og
tryggja jafnræði
kynjanna í samninga-
viðræðum um framtíð
þess; að trúarlegar- og
menningarlegar hefðir
skulu ekki standa í vegi
fyrir því að mannrétt-
indum verði framfylgt;
friðarályktun þess efnis
að hvetja ríkistjórnir
um heim allan til að vinna heilshugar
að því að binda enda á stríð, hryðju-
verk og aðrar óeirðir sem bitna sér-
staklega illa á konum og börnum; og
síðast en ekki síst þá ályktun sem
KRFÍ flutti um að styðja Amnesty
International í herferð sinni fyrir
rétti kvenna og stúlkna til fóstureyð-
inga þegar þungun hefur komið til
vegna nauðgunar, sifjaspells eða
stefnir lífi kvenna í hættu.
Margrét Steinarsdóttir var kosin í
stjórn IAW og hlaut glæsilega kosn-
ingu með næstmestan atkvæðafjölda
að baki sér. Var ákveðið að hún
myndi leiða starf innan IAW varð-
andi mannréttindi og CEDAW-
sáttmálann um afnám allrar mis-
mununar gagnvart konum. Einnig
mun Þorbjörg I. Jónsdóttir leiða
áfram starf aðildarfélaga samtak-
anna á Norðurlöndunum og í Eystra-
saltsríkjunum ásamt því að vera lög-
fræðilegur ráðgjafi nefndar um
aðgerðir vegna ofbeldis gegn konum.
Þáttur KRFÍ í starfi IAW verður því
drjúgur næstu árin eins og hingað til
og hefur KRFÍ átt tök á því að taka
þátt í því starfi undanfarin ár vegna
velvilja og stuðnings ráðherra og
ráðuneyta. Samkvæmt stjórnarskrá
IAW er hægt að sitja tvö þriggja ára
kjörtímabil í stjórn samtakanna.
Hlutfall kvenna frá Norðurlöndum
innan stjórnar er nú sterkt, en ritari
er frá Danmörku auk þess að kven-
réttindasamtök frá Noregi og Sví-
þjóð hafa hver sinn fulltrúa í stjórn-
inni. Áherslur kvenna á
Norðurlöndum eiga sér því sterkan
málsvara innan samtakanna og líta
kvenréttindafélög annarra heims-
hluta mjög til árangurs okkar í jafn-
réttismálum.
Vakin skal athygli á því að allar
konur sem láta sér málefni kvenrétt-
inda og kvenfrelsis skipta geta orðið
meðlimir IAW og í því sambandi er
hægt að nálgast upplýsingar um
samtökin á skrifstofu KRFÍ og tekur
félagið jafnframt við skráningu í
samtökin.
Íslenskar konur
í alþjóðlegri kven-
réttindabaráttu
Halldóra Traustadóttir skrifar
um þing IAW sem eru alþjóðleg
samtök kvenréttindafélaga
Halldóra Traustadóttir
» Samþykkt
var á
þinginu að meg-
instoðir allrar
vinnu og fram-
kvæmda sam-
takanna skyldu
byggjast á rétt-
læti, mannrétt-
indum, lýðræði,
friði og afnámi
alls ofbeldis
gegn konum.
Höfundur er framkvæmdastjóri
Kvenréttindafélags Íslands.
SIÐFERÐI Íslendinga virðist
vera á niðurleið. Umfjöllun fjölmiðla
um nýstofnuð samtök gegn innflytj-
endum og aðkomufólki vakti upp
óhug hjá stjórn Ungmennahreyf-
ingar Rauða kross Íslands í síðast-
liðinni viku. Til að mynda bar póst-
sending sem fór á milli
stjórnarmanna á dögunum „Þetta
hræðir mig“ og í bréfinu var bent á
tengil sem vísaði inn á síðu „nýnas-
istasamtaka“ sem virðast hafi skotið
rótum hér á landi. Á vefnum má
finna íslenskan áróður byggðan á
rasískri hugsun. Er þetta sú leið
sem við Íslendingar ætlum að fara í
þessum málum? Ætlum við halda
áfram að brenna okkur á þessu
hitamáli líkt og svo margar aðrar
þjóðir hafa gert nú þegar? Innflytj-
endur eiga skilið betri móttökur en
þessa umræðu af hálfu okkar sem
hér erum borin og barnfædd.
Vísan um fjölmenningarlegt sam-
félag virðist aldrei of oft kveðin því
við teljum það augljóst að tilkoma
fjölbreytts hóps fólks með ólíkan
bakgrunn kryddi tilveruna okkar
hér heima á Fróni töluvert. Með
hjálp þeirra kynnumst við nýjum og
fjölbreyttum siðum og venjum. Það
er staðreynd að þeim Íslendingum
sem kunna að meta blóðmör og
hvalrengi fer fækkandi en þeim sem
vilja gjarnan smakka á framandi
mat og kynna sér erlenda siði fer
fjölgandi. Eiga þeir sem færa okkur
þá siði skilið að fá í andlitið þá um-
ræðu sem nú er í gangi í fjölmiðlum
og ekki síst á veraldarvefnum?
Fordómafull umræða upp á síð-
kastið hefur nokkuð verið bundin
við ungt fólk. Nýlega birtist viðtal í
DV þar sem rætt var við Keflvík-
inga, unga að árum, um félagsskap
sem þeir hafa stofnað til undir nafn-
inu ÍFÍ, eða „Ísland fyrir Íslend-
inga“. Voru ummæli hinna ungu
stofnenda í garð nýbúa niðrandi í
meira lagi og algjörlega ólíðandi,
svo ekki sé minnst á þann aragrúa
af staðreyndavillum sem finna mátti
í málflutningi þeirra. Því var m.a.
haldið fram að farandverkafólk
stæli af okkur allri bygginga- og/eða
fiskvinnu, þeirri vinnu sem sífellt
færri Íslendingar vilja stunda. Svo
ekki sé minnst á það þegar for-
svarsmenn ÍFÍ tala um innflytj-
endur frá Austur-Evrópu sem litað
fólk. Ekki er heldur langt að minn-
ast þeirrar umræðu sem skapaðist í
kringum vefsíðu Skap-
arans, en miðað við
framkomu og málfar
vefstjóra hennar
mætti ætla að hann
væri ekki nema rétt
búinn að missa barna-
tennurnar.
Hver er ástæðan
fyrir því að skyndilega
virðast flestar flóð-
gáttir hafa brostið og
fordómar ungs fólks í
garð innflytjenda orð-
ið svo áberandi? Það
læra börnin sem fyrir
þeim er haft og nú virðist sem alda-
gamlir undirliggjandi fordómar
þeirra sem eldri eru séu að koma
fram meðal afkomenda þeirra. „Það
er eins og þær séu skítugar á hönd-
unum, þessar pöddur“ heyrðist
gömul kona segja við börn sín og
barnabörn, um þeldökka ein-
staklinga. Þetta er lýsandi dæmi um
það hvernig vanþekking og hræðsla
Íslendinga gagnvart því sem nýtt er
og framandi gengur mann fram af
manni, kynslóð eftir kynslóð. Svo
virðist einnig vera að ekki megi
ræða um viðhorf og virðingu innan
veggja skólanna þar sem það sé inn-
ræting og andstætt viðhorfum for-
eldranna.
Hvenær ætlum við að opna faðm-
inn og taka innflytjendum fagnandi
í stað þess að bölsótast yfir þeim?
Hvenær munum við hjálpa þeim að
aðlagast máli og menningu í stað
þess að rausa yfir málleysi þeirra
og vanþekkingu á okkar siðum og
venjum? Er ekki kominn tími til að
bindast vinaböndum í stað þess að
stofna hættuleg mótmælendafélög?
Gunnlaugur Br. Björnsson
og Jón Þorsteinn Sigurðsson
skrifa um fordóma gegn
innflytjendum
»Hver er ástæðan
fyrir því að skyndi-
lega virðast flestar
flóðgáttir hafa brostið
og fordómar ungs fólks
í garð innflytjenda
orðið svo áberandi?
Gunnlaugur Br.
Björnsson
Höfundar eru í stjórn Ungmenna-
hreyfingar Rauða kross Íslands.
Jón Þorsteinn
Sigurðsson
Siðferðisboðskapur óskast
Sími 551 3010
Hárgreiðslustofan