Morgunblaðið - 21.05.2008, Qupperneq 22

22 MIÐVIKUDAGUR 21. MAÍ 2008 MORGUNBLAÐIÐ
Einar Sigurðsson.
Styrmir Gunnarsson.
Forstjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
JARÐGUFA OG VATNSAFL
Vatnsaflsvirkjanir hafa veriðmjög umdeildar hin seinni ár,kannski fyrst og fremst vegna
þess, að þeim hefur fylgt mikið rask í
óbyggðum og að margra mati eyði-
legging á náttúruverðmætum.
Þess vegna hefur verið spurt og
Morgunblaðið hefur m.a. varpað
þeirri spurningu fram, hvort jarð-
gufuvirkjanir gætu orðið einhvers
konar málamiðlun á milli virkjana-
sinna og umhverfisverndarsinna.
Virkjanir Orkuveitu Reykjavíkur á
Hellisheiði hafa að vísu dregið úr trú
manna á að svo gæti orðið vegna þess,
að þeim hefur ekki síður fylgt jarð-
rask, þótt með öðrum hætti sé en í til-
viki vatnsaflsvirkjana.
Nú hefur Skipulagsstofnun sent
frá sér álitsgerð um tvær jarðgufu-
virkjanir á Hellisheiði, Bitruvirkjun,
sem stofnunin hafnar og Hverahlíð-
arvirkjun, sem sett eru ákveðin skil-
yrði fyrir, sem sumir telja vera
ströng skilyrði. Forstjóri Orkuveitu
Reykjavíkur, Hjörleifur Kvaran,
túlkar niðurstöðu Skipulagsstofnun-
ar á þann veg, að það þrengi víða að
byggingu jarðgufuvirkjana.
Ef það er rétt mat má spyrja hvar
við Íslendingar erum á vegi staddir í
nýtingu orkuauðlinda okkar. Við eig-
um tvær meginauðlindir, þ.e. fiskinn í
sjónum og orkuna, sem felst í vatns-
afli og jarðgufu. Svo er náttúra lands
okkar auðvitað ein allsherjar auðlind.
Það er áreiðanlega víðtæk sam-
staða meðal þjóðarinnar um að úti-
loka frekari framkvæmdir á miðhá-
lendinu, hvort sem um er að ræða
virkjanir eða aðrar framkvæmdir svo
sem vegaframkvæmdir. Þar með
þrengist mjög um möguleika á nýjum
vatnsaflsvirkjunum. Og jafnvel þótt
þær séu ekki í óbyggðum eru þær
umdeildar eins og sjá má af deilun-
um, sem standa um virkjanir í neðri
hluta Þjórsár.
Ef líka þrengir mjög að jarðgufu-
virkjunum fer þetta að verða spurn-
ing um, hvort við treystum okkur til
að halda yfirleitt áfram að nýta orku-
auðlindir þjóðarinnar að einhverju
marki.
Við höfum þegar sett okkur ströng
mörk í sambandi við nýtingu á auð-
lindum hafsins.
Treystum við okkur til að ganga
ekki lengra að sinni í nýtingu auð-
linda okkar? Erum við tilbúin til að
taka á okkur þær takmarkanir á lífs-
kjarabata á næstu árum, sem því
mundi fylgja?
Um síðustu aldamót héldum við að
þekkingariðnaðurinn svonefndi
mundi færa okkur björg í bú. Það
hafa líka reynzt sveiflur í honum. Síð-
ustu árin hafa menn haldið því fram,
að við Íslendingar værum svo snjallir
fjármálamenn, að við gætum orðið
einhvers konar alþjóðleg fjármála-
miðstöð. Síðustu mánuði hefur heldur
dregið úr þeirri trú og ekki sennilegt
að almenningur muni veðja á þann
kost.
Þetta eru álitamálin, sem við
stöndum frammi fyrir í kjölfar álits-
gerðar Skipulagsstofnunar.
GESTRISNI ÍSLENDINGA
Á Akranesi hafa verið hengdir uppundirskriftalistar til að mótmæla
því að bærinn taki á móti 30 palest-
ínskum flóttamönnum. Þetta eru kald-
ar kveðjur til fólks, sem væntanlegt er
til Íslands til að hefja nýtt líf eftir að
hafa lifað hörmungar. Það eru grimm
örlög að vera hrakinn frá heimalandi
sínu og þurfa að setjast að á framandi
slóðum. Flóttamennirnir eru af pal-
estínskum uppruna, einstæðar mæður
og börn þeirra, sem koma frá Írak. En
í raun gildir einu hvaðan fólkið kemur.
Hér er um að ræða fólk í neyð, sem ís-
lensk stjórnvöld hafa ákveðið að rétta
hjálparhönd.
Íslendingar hafa verið lánsamir og
lausir við átök svo öldum skiptir. En
það eru ekki allir svo lánsamir. Hing-
að hafa í nokkur skipti komið flótta-
menn, þar á meðal frá Víetnam og
Balkanskaga og hefðu Íslendingar
vissulega getað tekið á móti fleiri
flóttamönnum í áranna rás. Nú er von
á palestínskum flóttamönnum frá
Írak. Hvers vegna í ósköpunum ættu
Íslendingar ekki að taka vel á móti
þeim?
Flóttamönnum hefur farið fækk-
andi í heiminum. Samkvæmt upplýs-
ingum frá Flóttamannahjálp Samein-
uðu þjóðanna voru tæplega tíu
milljónir flóttamanna í heiminum í
fyrra og höfðu ekki verið færri í 25 ár.
Vandinn er hins vegar ærinn og við
þessa tölu bætist allur sá fjöldi fólks,
sem er á vergangi í sínu heimalandi.
Íslendingar leggja ekki mikið á vog-
arskálar þróunarstarfs. Árið 1971 var
samþykkt á þingi að stefna að því að
framlag Íslands til þróunarmála næði
0,7% af þjóðartekjum, sem er mark-
mið Sameinuðu þjóðanna. Enn er
langt frá því að það markmið hafi
náðst. Þótt stjórnvöld hafi látið undir
höfuð leggjast að ná þessu marki hef-
ur almenningur ávallt brugðist vel við
þegar kallað hefur verið eftir fram-
lögum til hjálpar bágstöddum í heim-
inum. Móttaka flóttafólks er líka að-
stoð við umheiminn, lítið lóð á stóra
vogarskál. Framtakið skiptir kannski
ekki miklu máli þegar horft er á fjölda
flóttamanna í heiminum, en fyrir þá
einstaklinga, sem hingað koma, getur
það skipt sköpum og veitt tækifæri til
að hefja nýtt líf.
Gísli S. Einarsson, bæjarstjóri á
Akranesi, segir í Morgunblaðinu í gær
undirskriftalistarnir hafi verið settir
upp án samþykkis og neitar að íbúar
bæjarins skiptist í tvær fylkingar út af
málinu. Það er vonandi rétt. Bæjar-
stjórn Akraneskaupstaðar samþykkti
í fyrrakvöld með öllum greiddum at-
kvæðum að taka á móti flóttamönn-
unum.
Undirskriftalistarnir á Akranesi
eru ógeðfellt uppátæki. Hvernig væri
að sýna gestrisni og hengja upp undir-
skriftalista til stuðnings því að fá fleiri
flóttamenn til landsins? Víst er að
þörfin er nóg og á Íslandi er af nógu að
taka.
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á slóðinni http://morgunbladid.blog.is/
FRÉTTASKÝRING
Eftir Egil Ólafsson
egol@mbl.is
Hlutur jarðvarmans í raf-orkuframleiðslu hér á landihefur aukist hratt á síðustuárum og nú er svo komið
að um 30% af raforkunni koma úr jarð-
gufuvirkjunum. Þetta hlutfall var
19,1% árið 2005. Uppi eru áform um að
auka þessa vinnslu enn frekar á næstu
árum.
Lengst af var framleitt rafmagn
með gufuafli á aðeins tveimur stöðum
á landinu, í Kröflu og Svartsengi. Fyr-
ir rúmum tíu árum var afl þessara
tveggja virkjana samtals 50 MW. Nú
er hins vegar rafmagnsframleiðsla
með jarðgufu kominn upp fyrir 450
MW. Þrjár nýjar virkjanir hafa bæst
við á þessum tíu árum, þ.e. Nesjavalla-
virkjun, Reykjanesvirkjun og Hellis-
heiðarvirkjun. Auk þess hafa virkj-
anirnar við Svartsengi og Kröflu verið
stækkaðar.
Tvöföldun á tveimur árum
Árið 2005 voru framleidd 1.658 GWh
með gufuafli en í fyrra nam fram-
leiðslan 3.579 GWh.
Öll stóru orkufyrirtækin áforma að
auka enn frekar framleiðslu á raf-
magni með gufuaflsvirkjunum. Orku-
veita Reykjavíkur áformar að stækka
Nesjavallavirkjun en hún framleiðir í
dag 120 MW. Á svæðinu hafa verið
boraðar 25 borholur og í undirbúningi
er að bora rannsóknarborholur til þess
að meta hvort svæðið geti staðið undir
stækkun. Í Hellisheiðarvirkjun eru nú
framleidd 123 MW en hún verður
stækkuð á þessu ári og aftur 2010. Þá
mun virkjunin framleiða 300 MW. Þeg-
ar er búið að bora á svæðinu 38 borhol-
ur.
Orkuveitan hefur undirbúið að
byggja tvær nýjar
hlíðarvirkjun og Bi
ákvað stjórn fyrirtæ
Bitruvirkjun eftir a
lagðist gegn virkju
hverfisáhrifa sem h
in samþykkti jafnfr
undirbúningi Hver
Áætlað er að hægt
Vegna mikillar andstöðu við vatnsaflsvirkjanir hafa orku
30% af raforku kom
áformað er að bygg
Ölkelduháls Bitruvirkjun átti að rísa á Ölkelduhálsi. Myndin
Hveragerði. Stjórn Orkuveitunnar samþykkti í gær að hætta
Á síðasta ári hafnaði iðn-
aðarráðuneytið umsókn-
um um rannsóknarleyfi í
Brennisteinsfjöllum,
Kerlingarfjöllum, á Torfa-
jökulssvæðinu, Grændal
og á Fremrinámasvæði.
Þegar umræða um Eyjabakka-virkjun og síðar Kára-hnjúkavirkjun stóð semhæst urðu ýmsir til að benda
á að það væru til aðrir virkj-
unarkostir sem hefðu ekki eins skað-
leg áhrif á umhverfi og stórar vatns-
aflsvirkjanir með stórum
uppistöðulónum. Menn bentu fyrst og
fremst á þrjá aðra kosti; djúpbor-
unarverkefni, rennslisvirkjanir og
gufuaflsvirkjanir.
Það mun ekki koma í ljós fyrr en
eftir allmörg ár hvort djúpbor-
unarverkefnið skilar þeirri miklu
orku sem vonast er eftir. Því fer hins
vegar fjarri að mikil sátt hafi tekist
um aðra kosti í virkjunarmálum sem
sumir andstæðingar vatnsaflsvirkj-
ana bentu á. Nægir þar að benda á
harða andstöðu við rennslisvirkjanir í
neðri hluta Þjórsár og harða and-
stöðu við Bitruvirkjun.
„Við viljum virkja jarðvarma“
Það er hægt að tína til mörg ummæli
sem umhverfissinnar hafa látið falla í
baráttu gegn vatnsaflsvirkjunum þar
sem þeir hafa bent á aðra kosti.
Ólafur F. Magnússon, núverandi
borgarstjóri, sagði í grein sem hann
skrifaði í Morgunblaðið 2001: „Aug-
ljóst virðist, að rennslisvirkjanir í
Þjórsá við Stóra-Núp og Urriðafoss
ásamt Búðarhálsvirkjun séu umhverf-
isvænni kostur, sem komandi kyn-
slóðir geti sætt sig við. Á sama hátt
má ætla að rammaáætlun stjórnvalda
um framtíðarnýtingu vatnsafls og
jarðvarma leiði í ljós aðra og ásætt-
anlegri virkjanakosti en fyrirhugaða
Kárahnjúkavirkjun.“
Hlynur Hallsson, varaþingmaður
VG, sagði í blaðagrein 2003: „Við vilj-
um virkja jarðvarma og byggja
rennslisvirkjanir sem ekki hafa óaft-
urkræfar afleiðingar í för með sér.“
Steingrímur J. Sigfússon, formaður
VG, sagði á Alþingi árið 2005 að það
væri eðlilegt að nýta virkjanasvæði
sem búið væri að fara inn á og opna.
Hann nefndi sérstaklega Hellisheið-
arsvæðið og Kröflusvæðið í þessu
sambandi. Síðan bætti hann við:
„Neðri virkjanirnar í Þjórsá eru
mjög hagkvæmar vegna þess að þær
nýta alla miðlunina sem fyrir er ofar í
Þjórsársvæðinu. Núpavirkjun og síð-
an Urriðafossvirkjun eru að vísu ekki
án umhverfisfórna. Það þarf vissu-
lega að fara vel yfir það en að breyttu
breytanda eru þær mjög eðlilegur
virkjunarkostur áður en menn ráðast
í ný og óröskuð svæði.“
Kolbrún Halldórsdóttir, þingmaður
VG, sagði í sömu umræðum að fyrir
lægi „að jarðvarmavirkjanir [væru]
umhverfisvænni en vatnsaflsvirkj-
anirnar í t.d. stóru jökulhlaupunum“.
Hún bætti hins vegar við að „við
verðum líka að haf
varmavirkjanir] er
ar á afar viðkvæm
horft er til umhver
horft er á náttúru
Þegar Norðlinga
umræðu í borgarst
létu borgarfulltrúa
isflokksins bóka að
yrði við virkjunina
Landsvirkjun „að l
til að koma til mót
endur á raforku m
eða vatnsafls“.
Í sömu umræðum
Óskarsdóttir þáver
og núverandi þing
ingar: „Þróun djúp
tæknilegra framfa
hita hafa sýnt okku
þurfum ekki endile
þessu eilífa stappi
andi og hverju ekk
náttúruundrum.“
Nú liggur fyrir A
unartillaga frá Álf
tveimur öðrum þin
gerir ráð fyrir að s
starfshópur sem le
hverfisáhrifum af f
jarðhitasvæðum ve
lágmarki. Í greina
að tillagan er flutt
óafturkræf umhve
virkjana hafi beint
Voru gufuafl og rennslis
virkjanir ekki lausnaror