Morgunblaðið - 04.11.2008, Síða 21

21
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 4. NÓVEMBER 2008
Samkomulag Ingibjörg Sólrún Gísladóttir og Jónas Gahr Støre, utanríkisráðherra Noregs, undirrituðu í gær samning milli Íslands og Noregs um kolvetn-
isauðlindir sem liggja yfir markalínur. Íslensku samningamennirnir virtust nokkuð ánægðir með samninginn en Gahr Støre sá ekki ástæðu til að brosa.
Kristinn
Dögg Pálsdóttir | 3. nóvember 2008
Mál fyrir
fjölmiðla að kanna
Milli manna gengur nú
tölvupóstur um það að
afskrifaðar hafi verið um-
talsverðar fjárhæðir sem
starfsmenn bankanna
hafi skuldað. Skuldirnar
hafi verið afskrifaðar svo þessir sömu
starfsmenn gætu komið til starfa hjá
nýju ríkisbönkunum. Rökin fyrir afskrift-
unum séu þau að yfirmannsstöðurnar í
nýju bönkunum sé ekki hægt að manna
nema þetta sé gert því gjaldþrota ein-
staklingur má ekki starfa fyrir banka.
Meira: doggpals.blog.is
Páll Vilhjálmsson | 3. nóvember 2008
Viðskiptaráðherra
í felum …
Yfirmaður bankamála þarf
að segja þjóðinni hverjir
hafa heimild til að taka
snúning á ríkisbönkunum,
skilja eftir skuldir í gjald-
þrota fyrirtækjum og hirða
bestu bitana í ný félög. Viðskiptaráðherra
þarf einnig að upplýsa hvort bankamenn
fá sérmeðferð hjá nýju bönkunum með
skuldir sem þeir stofnuðu til í gömlu
bönkunum, m.a. vegna hlutabréfakaupa.
Viðskiptaráðherra þarf að átta sig á að í
útlöndum er fylgst með því hvernig upp-
gjöri við auðmennina verður háttað. Við-
skiptaráðherra þarf að gefa út yfirlýsingu
um hvernig bankauppgjörið fer fram.
Meira: pallvil.blog.is
Í UMRÆÐUNNI
síðustu daga hafa
margir lagt til að flýtt
verði framkvæmdum
við orkuiðnaðinn, þ.e.
við orkuver og orku-
frekan iðnað. Nauð-
synlegt er að hafa í
huga að undanfari
slíkra framkvæmda
er mikil undirbún-
ingsvinna sérfræðinga sem tekur
mörg ár áður en raunverulegar
framkvæmdir geta hafist. Til-
gangur þessarar greinar er að
varpa ljósi á hvað sé raunhæft að
framkvæma á þessu sviði á næstu
árum. Umfjöllunin byggist á því
hvaða virkjunarkostir eru tiltækir
á hverjum tíma ásamt þeirri eft-
irspurn eftir orkunni sem hefur
verið til staðar. Hún tekur hins
vegar ekki til þeirrar röskunar
sem kann að verða vegna yf-
irstandandi fjármálakreppu á Ís-
landi og erlendis. Við þær að-
stæður er ljóst að þörf er á
samstilltu átaki allra hlutaðeigandi
aðila ef framkvæmdir í orkuiðn-
aðinum eiga að vera burðarás í
verklegum fjárfestingum atvinnu-
lífsins á næstu árum.
Ekki verði slakað
á í umhverfismálum
Umfjöllunin tekur til tímabilsins
2005 til 2016 en þá má ætla að
framkvæmdum í orkuvinnslu sem
nú eru í undirbúningi og tilheyr-
andi orkufrekum iðnaði verði lokið.
Hér er reiknað með að farið verði í
framkvæmdir í orkuvinnslu sem
nemi alls um 11 teravattstundum á
ári (TWst/ári) en það er svipað því
sem hefur verið virkjað frá árinu
1995. Skiptingin er þannig að um 3
TWst/ári er vatnsorka og 8 TWst/
ári er gufuorka. Þessi orkuvinnsla
er öll á svæðum þar sem þegar eru
hafnar rannsóknir og virkjanirnar
eru flestar á undirbúnings- eða
hönnunarstigi. Framkvæmdirnar
falla því að þeirri stefnu stjórn-
valda að hefja ekki rannsóknir á
nýjum svæðum fyrr en ný ramma-
áætlun um orkunýtingu liggur fyr-
ir. Það er alveg skýrt að okkar
mati að ekki má slaka á þeim
vinnubrögðum varðandi umhverf-
issáhrif orkuframkvæmda sem
hafa verið viðhöfð fram að þessu.
Áform um orkufreka starfsemi
eru þannig að reiknað er með að
álver á Bakka og í Helguvík verði
byggð á þessu tímabili og ráðist
verði í fyrirhugaða framleiðslu-
aukningu í Straumsvík. Einnig eru
taldar með framkvæmdir sem eru í
undirbúningi, eða eru hafnar við
aflþynnuverksmiðju á Akureyri og
netþjónabú á Suðurnesjum. Reikn-
að er með að eftir því sem líður á
tímabilið bætist við frekari fram-
kvæmdir, s.s. kísilhreinsistöð, fleiri
netþjónabú eða önnur orkufrek
starfsemi í takt við þá orku sem
verður tiltæk.
Framkvæmdir framundan
Til að einfalda áætlanir er reikn-
að með sömu fjárfestingu á orku-
einingu í álveri og í orkufrekum
iðnaði. Þetta jafnast að nokkru út
því vitað er að t.d. í aflþynnuverk-
smiðju er minni fjárfesting á
hverja orkueiningu en í álveri, en á
hinn veginn er svo fjárfestingin
meiri í netþjónabúi ef allur tækni-
búnaður sem þeim fylgir er talinn
með. Allar tölur í greininni eru í
milljörðum á verðlagi ársins 2007
og hafa þær því hækkað frá þeim
tíma með hækkandi verðlagi. Sú
hækkun mun hins vegar ekki hafa
teljandi áhrif á hlutfall fram-
kvæmdanna af landsframleiðslu,
en reiknað er með að lands-
framleiðslan aukist að meðaltali
um 3% á ári á tímabilinu. Út frá
síðustu tíðindum í efnahagsmálum
má ætla að hagvöxtur verði lítill
næstu misserin en gert er ráð fyr-
ir að hann muni aukast þegar frá
líður, m.a. fyrir tilstuðlan þeirra
framkvæmda sem hér eru tíund-
aðar, og geti á tímabilinu náð jafn-
vægisvexti sem er talinn vera um
3% hér á landi.
Miðað við forsendurnar hér að
ofan verða fjárfestingar í orkuver-
um um 250 milljarðar og í iðjuver-
um um 270 milljarðar. Þegar búið
er að bæta við fjárfestingum í há-
spennulínum, sem eru um 40 millj-
arðar, er heildarfjárfestingin um
560 milljarðar á næstu 8 árum á
verðlagi ársins 2007. Eftir að búið
er að tímasetja framkvæmdirnar
eftir þeim áformum sem nú er vit-
að um, og áætla hvernig frekari
virkjanir og orkusamningar geta
komið inn skiptast fjárfestingarnar
á tímabilið eins og sýnt er á með-
fylgjandi mynd. Þar er einnig sýnt
hversu hátt hlutfall af landsfram-
leiðslu framkvæmdirnar verða á
hverjum tíma. Til samanburðar
eru sýndar framkvæmdir í orku-
iðnaðinum 2005-2008. Þeir virkj-
anakostir sem um er að ræða eru
vatnsafl á Suðurlandi, að smávirkj-
unum meðtöldum, gufuafl á SV-
landi og gufuafl á NA-landi (sjá
mynd).
Á myndinni er sýnd heildar-
fjárfesting í orkuvinnslu (virkjanir)
og orkunotkun (iðnaður) og hlutfall
fjárfestingarinnar af landsfram-
leiðslu.
Eins og sést þá dreifast fram-
kvæmdirnar ekki jafnt á næstu ár.
Samkvæmt þessari spá fara þær
hægt vaxandi fram til ársins 2011.
Næstu árin verða þær um 75 millj-
arðar á ári en síðan dregur úr
þeim þegar líður á tímabilið. Óviss-
an er vissulega meiri á seinni hluta
tímabilsins en gert er ráð fyrir að
framkvæmdir sem þá er reiknað
með geti færst aftur í tíma auk
þess sem framkvæmdir sem ekki
eru tilteknar sérstaklega í þessu
líkani geta verið komnar á fram-
kvæmdastig undir lok tímabilsins.
Það er okkar mat að ekki sé raun-
hæft að flýta framkvæmdum mikið
umfram það sem hér kemur fram;
miklu frekar að það þurfi sam-
stilltar aðgerðir til að þessi áætlun
gangi eftir í því ölduróti sem nú
gengur yfir.
Helmingur þess sem mest var
Ef litið er á fjárfestingarnar
sem hlutfall af landsframleiðslu má
gera ráð fyrir að þær verði um 5%
af landsframleiðslu á þeim árum
sem framkvæmdirnar standa sem
hæst. Ef horft er til samanburðar
á stöðu síðustu ára þá fóru fjár-
festingar í orkuiðnaðinum upp í
rúmlega 130 milljarða árið 2006
sem var tæplega 11% af lands-
framleiðslu. Það eru því ekki líkur
á að fjárfestingar í orkuiðnaðinum,
sem hlutfall af landsframleiðslu,
verði nema helmingur á við það
sem var þegar þær voru mestar,
þó svo allar framkvæmdir gangi
eftir sem áformaðar eru.
Einnig er vert að geta þess að á
árinu 2006 voru verklegar fram-
kvæmdir í atvinnulífinu og íbúðar-
húsabyggingar einnig í hámarki en
allar spár gera ráð fyrir að þar
dragi verulega úr framkvæmdum á
næstu árum. Með það í huga bend-
ir ekkert til annars en að fjárfest-
ingar í heild í landinu verði innan
við 20% af landsframleiðslu á
næstu árum sem ætla má að sé
eðlilegt miðað við það sem á undan
er gengið. Í því samhengi má
nefna að heildarfjárfestingar árið
2006 fóru yfir 30% af landsfram-
leiðslu. Á meðfylgjandi mynd sést
að á þeim tíma voru fjárfestingar í
orkuiðnaðinum í hámarki.
Niðurstaða
Mikilvægur þáttur þess að verja
lífskjörin á Íslandi á næstu árum
er að fjárfesting, sem eykur at-
vinnu hérlendis og útflutning,
stöðvist ekki. Því þarf að halda
áfram hóflegri nýtingu orkulinda
landsins. Slíkt gerist hinsvegar
ekki af sjálfu sér. Til þess að
áframhaldandi uppbygging gangi
fyrir sig eins og hér hefur verið
sýnt þarf samstillt átak allra inn-
lendra aðila sem hlut eiga að máli.
Eftir Eyjólf Árna
Rafnsson og Svein
I. Ólafsson
»Mikilvægur þáttur
þess að verja lífs-
kjörin á Íslandi á næstu
árum er að fjárfesting,
sem eykur atvinnu hér-
lendis og útflutning,
stöðvist ekki.
Eyjólfur Árni er forstjóri Mannvits
hf. Sveinn er framkvæmdastjóri VST-
Rafteikningar hf.
Íslenskur orkuiðnaður – Hvað er raun-
hæft að framkvæma á næstu árum?
Sveinn I. ÓlafssonEyjólfur Árni Rafnsson
BLOG.IS