Morgunblaðið - 11.11.2008, Qupperneq 35

Menning 35
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 11. NÓVEMBER 2008
Áhugamenn um myndlist og sölu verkaá uppboðum fylgdust spenntir meðhausttörn stóru uppboðshúsanna í
Bandaríkjunum og Englandi hefjast í síð-
ustu viku. Og víst fór eins og margir ótt-
uðust: fjármálakrísan nær einnig inn í heim
þeirra sem höndla með listina. „Eftir hálfan
áratug vaxtar sem á sér enga hliðstæðu hef-
ur listmarkaðurinn verið dreginn niður á
jörðina,“ segir í The Art Newspaper. „Út-
koma uppboða á samtímamyndlist staðfestir
það sem margir spáðu, að leiðrétting sé að
eiga sér stað á listmarkaðinum. Eitt kvöldið
seldust verk fyrir 51 milljón punda en lægra
matsverð gerði ráð fyrir 105 milljónum hið
minnsta.“
Leiðrétting eða ekki, verkin seljast nú fyrir
mun lægri upphæð en fyrir nokkrum vikum –
ef þau seljast á annað borð.
  
Í október þóttust sérfræðingar skynja hvaðværi í vændum. Í uppboðshúsum Sothe-
by’s var áætlað að selja gripi fyrir 497 til 691
milljón dala í mánuðinum, en salan nam ein-
ungis 366 milljónum. Samkvæmt The Guardi-
an er lausafjárskreppan einig farin að teygja
anga sína til Miðausturlanda, þar sem áætlað
var að selja skartgripi og samtímamyndlist
fyrir 32 milljónir dala, hið minnsta, en gripir
seldust einungis fyrir 17 milljónir.
Á fyrsta uppboði Sotheby’s á verkum im-
pressjónista og meistara 20. aldar í síðustu
viku seldust 45 verk. Ekki fékkst kaupandi að
25. Salan nam 224 milljónum dala, sem er
langtum minna en áætlað var: 337 til 475
milljónir.
Gott verð fékkst þó fyrir nokkur verk.
„Suprematist Composition“ frá 1916, eftir
rússneska meistarann Kazimir Malevitsj,
seldist fyrir 60 milljónir dala, um 7,7 millj-
arða króna. Mun kaupandinn hafa verið rúss-
neskur.
Gvassmyndin „Danseuse Au Repos,“ eftir
Edgar Degas seldist á 37 milljónir. Er það
hæsta verð sem fengist hefur fyrir verk á
pappír á uppboði. Þá seldist „Vampíra“ eftir
Edvard Munch, frá 1894, fyrir 38 milljónir
dala, tæpa fimm milljarða króna. Er það eitt
fjögurra vampírumálverka Munchs – en eitt
þeirra má sjá þessa dagana í Listasafni Ís-
lands.
  
Tveimur dögum síðar hélt Christie’s upp-boð með verkum frá sama tíma og þar
fengust engin boð í verk margra heims-
kunnra listamanna, svo sem Cézannes, Re-
noirs, Rothkos og de Kooning. Samkvæmt
The New York Times seldust verkin sem
kaupendur fundust að fyrir „miklu lægri upp-
hæð en þau hefðu farið á fyrir ári.“
Á uppboði Christie’s var verið að selja tvö
kunn einkasöfn en selt var fyrir um 47 millj-
ónir dala, sem er miklu minna en neðra borð
matsverðsins, sem var 104 milljónir. Af 58
verkum seldust 17 ekki. Þar á meðal var
verkið sem fyrirfram var talið að mest feng-
ist fyrir, klassískt málverk eftir Mark Rothko
frá 1960. Árið 1988 var það keypt á 1,5 millj-
ónir dala en nú, tuttugu árum síðar, var það
metið á 20 til 30 milljónir. Ekki fékkst einu
sinni boð upp á 10.
Annað verk sem ekkert var boðið í var
„Ung stúlka á strönd,“ eftir Edouard Manet,
frá 1880. Verkið er sagt af „safnagæðum“ og
metið á 12 til 18 milljónir.
Á fimmtudagskvöldið hélt Christie’s ann-
að uppboð og þótti útkoman ekki síður end-
urspegla nýjan og varfærinn veruleika.
Fréttirnar voru þó ekki allar slæmar. Kúb-
ískt verk eftir hinn spænska Juan Gris seld-
ist fyrir metfé, nærri 21 milljón dala. En
slæmu fréttirnar, fyrir uppboðshalda og selj-
endur, voru þær að af 82 verkum seldust 36
ekki. Salan nam 147 milljónum dala, langt
undir lægra matsverðinu, sem var 240 millj-
ónir.
„Það er ennþá mikið fé á listmarkaðinum,“
sagði einn yfirmanna Christie’s við blaða-
mann The New York Times. „En við erum að
upplifa nýtt og lægra verð.“
  
Yfirmaður fyrirtækis sem fjármagnarkaup á listaverkum, Art Capital Group,
segir í The Independent að uppboð liðinnar
viku hafi ýtt hressilega við markaðinum og
„staðfest að hugmyndir um kreppu á list-
markaðinum eru ekki abstrakt heldur raun-
verulegar. Verðmat á öllum flokkum verka
– meistaraverkum, frábær verkum og hin-
um meðalgóðu– var ekki lengur óumdeilt og
oftast var verðið lækkað um 20 til 40 pró-
sent.“
Blaðamaður The Guardian segir að þrátt
fyrir allt hafi liðin vika hjá uppboðunum þó
verið furðugóð. Þrátt fyrir slæmar horfur
komu fram kaupendur sem voru reiðubúnir
að greiða metfé fyrir góð verk, eins og þau
eftir Malevitsj, Munch og Degas.
Sumir listkaupmenn hvetja safnara til að
grípa tækifærið núna.
„Ég veit að markaðurinn er að leiðrétta sig
en þú verður að ná í góða gripi þegar þú get-
ur,“ segir einn þeirra. „Lukkan er í liði með
þeim hugdjörfu.“
Uppboðsmarkaðurinn tekur dýfu
AF LISTUM
Eftir Einar Fal Ingólfsson
efi@mbl.is
Metverð „Suprem-
atist Composition“
eftir Kazimir Mal-
evitsj. Um 60 millj-
ónir dollara, 7,7
milljarðar króna,
voru greiddar fyrir
verkið.
Dýr pappír Gvassmyndin „Danseuse Au Repos,“ eftir Edgar
Degas. Hæsta verð sem fengist hefur fyrir verk á pappír fékkst
fyrir myndina, 37 milljónir dala, um 4,7 milljarðar króna.
» Verðmat á öllum flokkumverka – meistaraverkum,
frábærum verkum og hinum
meðalgóðu – var ekki lengur
óumdeilt og oftast var verðið
lækkað um 20 til 40 prósent.
KOMI þeir sem koma vilja … Þetta var
sagt á nýársnótt, og er sjálfsagt enn. Þá
eiga álfar að flytja búferlum og færa sig
á milli bæja. Vissara er að vera gestris-
inn ef álfarnir eiga ekki að gera manni
skráveifur.
Hjá Keltum hófst nýtt ár um mán-
aðamótin október/nóvember, og þá
voru líka allskyns kynjaverur á ferli.
Þaðan er væntanlega kominn sá siður á
hrekkjavöku að börn klæði sig í bún-
inga norna og forynja, betli nammi og
geri fólki grikk. Trúin á að á þessum
tíma skarist heimarnir virðist vera
býsna sterk, t.d. er dýrlinganna minnst
í kristninni fyrsta nóvember, en venju-
legra dauðra manna daginn eftir. Þessi
siður hefur verið nokkuð áberandi í
Hallgrímskirkju, a.m.k. finnst mér ég
oft hafa farið þar á tónleika um þetta
leyti sem hafa verið helgaðir dauðanum.
Einmitt þannig tónleikar voru haldn-
ir í kirkjunni um helgina. Drjúgur hluti
dagskrárinnar var látlaus; Schola can-
torum, undir stjórn Harðar Áskels-
sonar, söng af einstakri fegurð mót-
ettur eftir Purcell, Tomkins, Weelkes
og Hassler, allt tónskáld uppi á sex-
tándu og sautjándu öld. Inn á milli voru
sálumessukaflar eftir sömu eða önnur
tónskáld, kvartettar sem voru sungnir
af mismunandi kórfélögum. Þeir komu
undantekningarlaust vel út, söngurinn
var hástemmdur og tilfinningaþrung-
inn, en tær og ágætlega samhæfður.
Vissulega var tónlistin dálítið keimlík
og fyrir þá sem ekki komu beinlínis til
að hugleiða og minnast hinna látnu hafa
þeir hugsanlega verið nokkuð einhæfir.
En lokaverkið vó þar upp á móti, When
David Heard eftir ungt tónskáld, Eric
Whitacre. Titillinn vísar til frásagn-
arinnar í Biblíunni af Davíð konungi
þegar hann heyrði af láti sonar síns.
Textinn er dramatískur og tónlistin er
það líka. Tónmálið er sérlega aðgengi-
legt án þess að vera eftiröpun á eldri
tónsmíðum, það byggist mikið á end-
urtekningum sem eru markvisst not-
aðar til að skapa spennu og sívaxandi
þunga. Þetta útfærði kórinn á snilld-
arlegan hátt, með snyrtilega útfærðum
blæbrigðum, hárréttu styrkleika-
jafnvægi og gríðarlega kraftmiklum
söng þegar við átti. Útkoman var í einu
orði sagt frábær.
Handan við
gröf og dauða
TÓNLIST
Hallgrímskirkja
Kórtónleikarbbbbm
Schola cantorum flutti tónlist eftir Þorkel
Sigurbjörnsson, de Victoria, Purcell, Tom-
kins, Weelkes, Hassler og Whitacre. Stjórn-
andi: Hörður Áskelsson. Sunnudagur 2. nóv-
ember.
Jónas Sen
Segja má að með útkomu skáld-
sögunnar Norðurljósa (1998)
hefjist nýtt tímabil á höfund-
arferli Einars Kárasonar. Þar
rær hann á mið 18. aldar Ís-
landssögu og skrifar nokkurs
konar óð til undirokaðrar en
þrautseigrar þjóðar sem og ís-
lenskrar náttúru. Í næstu skáld-
sögu, Óvinafagnaði (2001), fer
Einar enn lengra aftur í tíma og
uppsprettan er Sturlunga saga,
sem hann hefur ekki farið dult
með hrifningu sína á. Nú sendir
Einar frá sér skáldsöguna Ofsa
sem kalla má framhald Óvina-
fagnaðar og ekki þætti mér ólík-
legt að Sturlunga saga Kárason-
ar ætti eftir að telja fleiri bindi.
Eins og kunnugt er býður
Sturlunga upp á fjölbreytta at-
burðarás og mikla dramatík auk
eftirminnilegra persónulýsinga.
Það er því í drjúgan brunn að
sækja fyrir þann höfund sem vill
gera sér mat úr þessu efni. Ein-
ar gerir ekki tilraun til þess að
spanna Sturlungu alla, enda
væri það óðs manns æði. Hann
velur úr einstaka atburði og
persónur sem hann setur í for-
grunn og
spinnur sína
eigin frásögn
úr efniviðnum.
Honum hefur -
bæði í Óvina-
fagnaði og
Ofsa - tekist
að skrifa afar
áhrifaríkar
sögur þar sem
notuð er nútíma frásagnartækni
í þeim tilgangi að dýpka skilning
okkar á hinni blóðugu13. öld. Í
Óvinafagnaði er fjallað um
hvernig Þórði kakala tókst með
heppni og fífldirfsku að hefna
fyrir drápin á föður sínum og
bræðrum. Í Ofsa eru hins vegar
í forgrunni sáttaumleitanir Giss-
urar Þorvaldssonar við Sturl-
unga og brúðkaup sem átti að
vera táknrænn friðargjörningur
en endaði með Flugumýr-
arbrennu vegna hefndarþorsta
sem ekki var slökktur.
Einar velur að skipta sjón-
arhorni sögunnar niður á marga
aðila sem allir segja frá í fyrstu
persónu. Það er kannski ekki
síst í þessari frásagnaraðferð
sem styrkur bókarinnar liggur
því hún gefur honum kost á því
að setja sálarlíf persóna í fókus,
lýsa ótta og angist, þótta og
særðu stolti, stórmennsku og
smásálarhætti, allt eftir því sem
við á. Hér er auðvitað gengið
gegn frásagnarhætti Sturlungu
en með því gerir höfundur frá-
sögnina að sinni eigin og býður
lesendum upp á persónulega
túlkun. Persónulýsingar Einars
eru oft kryddaðar miklum húm-
or. Sérstaklega eru margar karl-
persónur hans dregnar sundur
og saman í háði í sjálfslýsingum
sínum (þó ekki sjálfsháði!) en af
kvenfólkinu virðist höfundur
hrifnari, hvort sem um er að
ræða skapmiklar konur sem
eggja menn til hefnda eða
vinnuhjú sem lifa fyrir að fóstra
annarra börn og hjúkra særðum
til lífs. Athyglisvert er að Einar
velur gjarnan að leggja frásögn-
ina í munn aukapersóna fremur
en aðalpersóna og nær með því
að kalla fram óvænt sjónarhorn
á þekkta atburði.
Með Óvinafagnaði og Ofsa
hefur Einar Kárason lagt mikið
af mörkum til þess að kynna
Sturlungu fyrir nýrri kynslóð
lesenda sem gæti átt erfitt með
að tengjast beint hinum forna
texta. Engum ætti að leiðast
lesturinn á Sturlunga sögu
Kárasonar og best gæti ég trúað
að hann gæti hvatt nýja les-
endur til þess að kynna sér
Sturlungu alla.
Sturlunga saga Kárasonar
BÆKUR
Skáldsaga
Ofsi
Einar Kárason, Mál og menning 2008,
192 bls.
Einar Kárason
Soffía Auður Birgisdóttir