Skinfaxi - 01.02.1960, Blaðsíða 5

SKINFAXI
5
azt nokkuð liagur manna allalmennt og
flestir séð bjarma fyrir betri tímum. Og
þá kemur það að nokkru af sjálfu sér,
að margir taka að fóðra betur kýr og fé
og brúkunarhesta, en stóðið varð að sjá
um sig sjálft. Og sú skoðun bélzt enn
við bjá fjölda bænda, að farsælast væri
rð spara hey sin sem mest og láta sum-
arhagana bafa fyrir að koma merg í bein
búsmalans, fitu í vöðvadældir og mör í
teygðan kvið. Og enn var viða lítt hirt
um hunda og ketti, kettirnir ekki of góðir
lil að veiða sér mýs og fugla til matar
og „fleygt“ í hunda þvi, sem raunar eng-
inn matur var. Og fæstir munu hafa séð
sér skylt að fara vel með dýrin af mann-
úðar- og siðferðisástæðum. Er og auðsætt
á skáldskap og öðrum skrifum, ]ægar haf-
in er baráttan fyrir dýravernd, að víða
hefur verið pottur brotinn um skynsam-
lega meðfcrð á dýrum, svo að ekki sé
nefnd mannúð.
Árið 1875 er það svo, að Tryggvi Gunn-
arsson sendir út um byggðir landsins ný-
stárlegt rit, sem hann nefndi Býravininn.
Ilann skrifaði formála ]>essa rits í Kaup-
mannahöfn 25. dag marzmánaðar 1875,
og er sá dagur réttnefndur afmælisdagur
íslenzkrar dýraverndar og raunar heill-
ar siðlxitarhcrferðar, sem Tryggvi var í
án afláts i þrjátíu ár — eða þangað til
síðasta og sextánda liefti Dýravinarins
kom út árið 1916 -— eða einu ári áður
en Tryggvi Gunnarsson lézt. Fyrsta lieft-
ið var að nokkru gcfið út fyrir tilstuðl-
an samtaka nokkurra danskra liefðar-
kvenna, sem liöfðu gerzt forgöngumenn
dýraverndar í Danmörku, með útgáfu
rita, ritlinga og smáblaða, sem stefndu að
vakningu um dýravernd. Strax í fyrsta for-
málanum, sem Tryggvi skrifaði fyrir Dýra-
vininum, koma fram þau sjónarmið, sem
hann síðan kappkostaði að innræta þjóð-
inni. Þar var þá fyrst og fremst það sið-
ræna. Menn skvldu liafa ábyrgðartilfinn-
ingu gagnvart lítilmagnanum, málleysingj-
unum, sem voru raunar fengnir mönnum
í hendur til lífsbjargar, lífsaðstoðar og
ánægju — og voru gersamlega upp á misk-
unn þeirra komnir. Menn skyldu og liera
virðingu fyrir undri lífsins, hvort sem það
birtist bjá dýri eða manni, og loks væri
það mönnum hagrænt alriði að fara sem
bezt með skepnur sínar, fóðra þær vel og
gæta þess vandlega, að þær liorféllu ekki.
Þetta væri beinlínis höfuðskilyrði fyrir
vexti og velfarnaði íslenzks landbúnaðar,
sem þá var í stórum ríkari mæli en nú
meginstólpi þjóðai'liags Islendinga.
Fyrsta hefti Dýravinarins flutti einungis
þýtt efni, en Tryggvi hafði fyrirhyggju
um að afla sér stuðnings hinna bezt rit-
færu manna með íslenzku þjóðinni, skorti
ekki elju, ekki vinsældir, ekki áhrifavald
til að afla sínu nýstárlega hjartansmáli
baráttuliðs undir glæsifánum mannúðar,
siðgæðis og þjóðargæfu, og þar sem var
Þjóðvinafélagið, liafði hann tilvalið tæki
til útgáfu og dreifingar ritsins. Fyrstan
fékk hann undir merki sitt af snillingum
og skörungum þjóðarinuar Grím skáld
Thomsen, sem annars þólti stundum all-
kaldrifjaður. Grímur var mikill dýravin-
ur, en hafði þó mest dálæti á hundum og
liestum. Og hin skemmtilega ritgerð Gríms
í öðru hefti Dýravinarins heitir Hestar og
liundar. Þar segir hann meðal annars:
„Ég þykist þess fullviss, að hestar og
hundar séu sérlega fengnir manninum í
hendur bæði til gagns og gamans. Er það