Skinfaxi - 01.05.1995, Page 26

FLEIRI GÓÐAR RITGERÐIR
/ síðasta tölublaði Skinfaxa voru birtar ritgerðir vinningshafa í ritgerðasamkeppni Skinfaxa. En það bárust
fleiri góðar ritgerðir, sem eigafullt erindi á prent. Hér á eftir eru birtar fjórar ritgerðir, sumar ásamt teikningum
höfunda. Um leið vill Skinfaxi enn og aftur þakka þeim fjölmörgu sem sendu inn ritgerðir í keppnina og vonast til
þess að þeir, og semflestir aðrir, haldi vöku sinni og ,,efli íslenskt“ hvenær sem því verður við komið.
Ungmenna- og íþróttafélögin:
Stór þáttur í aö efla
unga fólkið
Öflugt og gott íþróttalíf < hverju bœjarfélagi heldur unglingum frá drykkju áfengis og
notkun annarra vímuefha.
Ég velti því fyrir mér nokkuð lengi
hvaða efni ég gæti skrifað um sem tengdist
yfirskrift ritgerðasamkeppninnar „Eflum
íslenskt." Niðurstaðan varð, að skrifa um
ungmennafélögin, því þau hafa án efa haft
mikil áhrif á íslenskt þjóðfélag. Ég skrifa
um upphaf ungmennafélaga á Islandi og
störf þeirra fyrir íslenskt samfélag. Áhugi
minn á þessu málefni vaknaði einnig þar
sem HSÞ átti 80 ára afmæli um þær mund-
ir, sem þessi ritgerð var skrifuð, en það er
sambandið hér í okkar héraði.
Það var laust eftir 1900 sem fyrstu ung-
mennafélögin voru stofnuð, að frumkvæði
manna sem höfðu kynnst sambærilegum
félagsskap meðal Norðmanna. Breiddist
þessi hreyfing ótrúlega hratt út um landið.
Ungmennafélögin áttu meiri þátt í því, en
nokkur annar félagsskapur á fyrsta fjórð-
ungi aldarinnar, að móta viðhorf uppvax-
andi kynslóðar, einkum í sveitum. Með
fundahöldum, ræðum, fyrirlestrum, bind-
indi, íþróttaiðkun og ákafri tilbeiðslu á
landi og þjóð var stálinu stappað í fólk, í
fánamálinu, sambandsdeilunni, málvönd-
un, skógrækt og yfirleitt hverju einu sem
verða mátti til, og átti, að efla land og lýð.
Blómaskeið hreyfingarinnar var ekki
ýkja langt, en þeir sem ólust upp undir
áhrifum hennar lögðu víða leið sína og
höfðu áhrif í anda hennar í öðrum félags-
skap.
Ungmennafélag Þingeyinga var stofnað
í anda þess sem á undan hefur verið nefnt.
Reyndar var mikil áhersla lögð á mennta-
mál en forystumenn gerðu sér fulla grein
fyrir gildi menntunar fyrir almenning og
þjóðfélagsbaráttuna sem stóð yfir. Góð
menntun var ein forsenda sjálfstæðis okk-
ar.
Ungmennafélagar „skildu rétt, hvar
skórinn að þér kreppir," og „hver í bönd
þig hneppti og hneppir,“ og urðu þegar í
flokki þeirra, er heimtuðu fullt frelsi þjóð-
arinnar og sérstakan þjóðfána. Það er engin
tilviljun, að úr forystusveit fyrstu ung-
mennafélaganna komu áhrifamestu fram-
fara- og umbótamenn á næstu áratugum,
menn sem fengu sinn fyrsta félagsmála-
þroska hjá þeim.
Það var árið 1916, sem nokkrir menn
hófu útgáfu á „Rétti,“ fræðsluriti um fé-
lagsmál og mannréttindi. Þetta voru fjórir
Þingeyingar, aðalhvatamaður að útgáfu
Réttar og ritstjóri var formaður Sambands
þingeyskra ungmennafélaga, Þórólfur Sig-
urðsson. Ritið hefst á þessum orðum Sig-
urgeirs Friðrikssonar: „Ræktun lýðs og
lands.“ Héraðssamband Suður - Þingey-
inga hefur nú tekið þessi orð, „Ræktun
lýðs og lands" upp í merki sitt í mjög fag-
urri umgjörð. En Héraðssamband Suður -
Þingeyinga var stofnað að Breiðumýri 31.
október 1914 og var fyrsti formaður sam-
bandsins, sem þá hét Samband þingeyskra
ungmennafélaga, Þórólfur Sigurðsson.
26
Skinfaxi