Skinfaxi - 01.05.2002, Blaðsíða 34

Umhverfismerkingar
Hvað er nú það - og til hvers?
Sífellt fleiri láta sig umhverfismál ein-
hverju varða. Sumir láta sér nægja að
hugsa um þessi mál, en aðhafast fátt.
Aðrir eru komnir skrefi lengra og vilja
láta verkin tala. En hvar á að byrja?
Hvernig getur venjulegur einstaklingur
látið gott af sér leiða á þessu sviði, eða
með öðrum orðum dregið úr neikvæð-
um áhrifum daglega lífsins á umhverf-
ið? Umhverfismerkingar eru eitt þeirra
tækja sem geta hjálpað okkur í þessari
viðleitni.
í hillum verslana sjáum við fjöldann allan af
merkjum. Mörg þeirra gefa til kynna að
viðkomandi vara sé umhverfisvæn, en það
er hins vegar alls ekki sjálfgefið að öll þessi
merki séu trúverðug. Sum þeirra fela að-
eins í sér einhliða yfirlýsingar framleiðenda
um ágæti vörunnar.
í grófum dráttum má skipta umhverfis-
merkingum í fimm flokka:
1. Umhverfismerki, („Gerð 1“).
Vara sem ber þessi merki stenst tilteknar
viðmiðunarkröfur um gæði og umhverfis-
legl ágæti. Kröfurnar ná til margra þátta og
alls vistferilsins (frá vöggu til grafar).
Merkin eru óháð og fela í sér vottun þriðja
aðila. Merkið tryggir vissulega ekki að var-
an sé GÓÐ fyrir umhverfið, en það gefur
a.m.k. til kynna að varan sé minna skaðleg
fyrir umhverfið en aðrar vörur í sama vöru-
flokki. Þessum merkjum er óhætt að
treysta! (Dæmi: Norræni svanurinn, Ev-
rópublómið, Bra Miljöval, Blái engillinn).
2. „Lífræn merki“.
Vörur sem bera þessi merki hafa verið
framleiddar með lífrænum aðferðum í
samræmi við evrópska staðla og kröfur
alþjóðasamtaka um lífrænan landbúnað.
Þessar kröfur útiloka að mestu notkun
tilbúins áburðar og varnarefna. Þær taka
einnig til hóflegrar landnýtingar, meðferðar
dýra, meðhöndlunar og úrvinnslu afurða
o.fl. Merkin eru óháð og fela í sér vottun
þriðja aðila. Þessum merkjum er líka óhætt
að treysta! (Dæmi: Tún, Debio, EKO)
3. Siðgæðismerki.
Þessi merki tryggja að þeir sem unnu við
framleiðslu vörunnar hafi notið lágmarks-
réttinda hvað varðar laun og aðbúnað.
Kröfurnar á bak við merkin eru í vaxandi
mæli til staðar í reglum um lífræna vottun.
(Dæmi: Max Havelaar).
4. Önnur sértæk merki.
Þessi merki upplýsa um tiltekna umhverfis-
þætti, en taka ekki endilega til margra þátta
eða alls vistferilsins. (Dæmi: Energy Star,
TCO).
5. „Ekki umhverfismerki".
Þessi merki tengjast umhverfinu á einn eða
annan hátt, en segja lítið eða ekkert um
umhverfislegt ágæti vörunnar. (Dæmi:
Græni punkturinn, Pandan).
Hér verður látið nægja að bregða upp
myndum af merkjum í tveim fyrstu flokk-
unum, nefnilega „alvöru umhverfismerk-
jum“ og „lífrænum merkjum".
Norræni svanurinn eropinbert umhverfis-
merki Norðurlandanna.
Merkið nær til rúmlega
50 vörutegunda, en þar
af eru aðeins um 15
fáanlegar hérlendis.
Þrjú íslensk fyrirtæki
hafa leyfi til að nota
merkið; Frigg fyrir þvottaefnið Maraþon
milt, Prentsmiðjan Hjá Guðjóni Ó, fyrir
prentverk og S.Hólm fyrir hreinsiefnin
Undra.
Bra Miljöval er sænskt merki í eigu þar-
lendra náttúruverndar-
samtaka. Það byggir á
sambærilegum forsen-
dum og Norræni svan-
urinn, og sést hérlendis
helst á þvottaefnum,
sjampói o.fl.
Evrópublómið er opinbert umhverfismerki
Evrópusambandsins.
Það byggir líka á svip-
uðum grunni og Svan-
urinn og Bra Miljöval, er
opinberlega viðurkennt
hérlendis, en líklega
hvergi sjáanlegt í íslen-
skum búðarhillum
Blái engillinn er þýskt
umhverfismerki, sem
nýtur mikillar virðingar.
Hérlendis er hann að-
eins að finna á pappír
og möppum.
Tún er merki sem vottar
framleiddar eru á ís-
landi, þ.m.t. matvörur,
snyrtivörur og áburð.
Tún felur í sér löggilta
vottun, sem stenst allar
evrópskar og alþjóð-
legar kröfur á þessu
sviði.
EKO er hollenskur jafnoki
Túns. Merkið sést á ýmsum
vörum í heilsubúðum hér-
lendis.
Hér gefst ekki rými til að bregða upp
myndum af fleiri merkjum. Þess í stað er
rétt að enda pistilinn á góðu ráði til þeirra
sem vilja leggja sitt af mörkum, umhverfinu
og þar með komandi kynslóðum til hag-
sbóta:
Ef þið finnið ekki umhverfismerktar vörur
sem þið leitið að, þá skuluð þið spyrja eftir
þeim. Þannig þrýstið þið á verslunar-
eigendur að hafa umhverfisvænar vörur á
boðstólum. Eftirspurn sem ekki nær eyrum
þeirra sem sjá um framboðið, er engin
eftirspurn!
Stefán Gíslason
Umhverfisstjórnunarfræðingur MSc
Verkefnisstjóri Staðardagskrár 21 á íslandi
stefang@aknet.is