Sjómannablaðið Víkingur - 01.02.1942, Síða 4

að fylgja, því að úr því er ekki hægt að skera
með aðstoð vísindanna fremur en leysa úr
öðrum spurningum um það, hvernig heimur-
inn eigi að vera. Sé ekki samkomulag um það,
hvaða stjórnmálastefnu skuli fylgja, getur
hagfræðingurinn sem vísindamaður ekkert
almennt um það sagt, til hvaða ráðstafana
eigi að grípa. En nú getur hagfræðingurinn
að sjálfsögðu haft stjórnmálaslcoðanir eins og
aðrir menn, og segi hann, að til þessara ráð-
stafana skuli grípa en ekki hinna, segir hann
það ekki sem hagfræðingur heldur sem stjórn-
málamaður. Hinsvegar getur þekking hag-
fræðingsins komið að gagni, er menn mynda
sér stjórnmálaskoðun, því að hann getur gert
ljóst, hvaða afleiðingar stefnan hafi, og get-
ur það orðið til þess, að menn skipta um skoð-
un, ef menn óska raunverulega ekki eftir
þeim afleiðingum, sem stefna þeirra hefir í
för með sér. Menn hafa þá ekki þekkt leið-
ina þangað, sem þeir vildu komast, og þá geta
hagfræðingarnir leiðbeint.
Af þessu, sem nú hefir verið sagt, leiðir
einnig svarið við þriðju spurningunni, sem ég
gat um áðan, sem sé, hvort ekki ætti að taka
völdin af stjórnmálamönnunum í þessum efn-
um og byggja ráðstafanirnar allar á svo köll-
uðum „vísindalegum, hagfræðilegum út-
reikningum". Þar sem ráðstafanirnar hljóta
fyrst og fremst að byggjast á einhvers konar
stjórnmálaskoðun, er auðvitað ógerningur að
taka þetta ákvörðunarvald úr höndum stjórn-
málamannanna. Jafnvel þótt það væri fengið
í hendur hagfræðingum, gætu þeir ekki tek-
ið sínar ákvarðanir nema út frá stjórnmála-
sjónarmiði; þeir, sem slíkar ákvarðanir taka,
eru nefnilega stjórnmálamenn, þegar þeir
taka slíkar ákvarðanir, og það hvort sem þeim
líkar það betur eða verr. „Vísindalegum
hagfræðilegum útreikningum“ má svo beita
til þess að komast að raun um, á hvern hátt
er hægast að ná því markmiði, sem ákveðið
hefir verið að keppa að, — til þess að kom-
ast að raun um, hvaða áhrif sú ráðstöfun muni
hafa, sem ákveðið hefir verið að gera, hvað
orðið hefði, ef hún hefði ekki verið gerð,
hvaða áhrif aðrar ráðstafanir hefðu haft o.
s. frv. Þessi umgetna spurning byggist því á
misskdningi á eðli stjórnmála og hlutverki
„vísindalegra, hagfræðilegra útreikninga“.
í þessu sambandi má geta þess, að ég hefi
heyrt menn furða sig á því, að ekki skuli hafa
verið reiknað út „vísindalega, út frá hag-
fræðilegum staðreyndum", eins og það hefir
verið orðað, fyrir hvað eigi að selja kílóið af
kjötinu, og hversu hátt kaup t. d. iðnaðar-
VÍKINGUR
mannanna, sem átt hafa í kaupdeilum undan-
farið, eigi að vera. Hér gætir enn sama mis-
skilningsins á eðli hagfræðinnar og svo kall-
aðra „hagfræðilegra útreikninga“. Það er
ómögulegt að skera vísindalega úr því, hvort
selja á kjötkílóið á 10 aurum hærra eða lægra
verð, eða hvort iðnaðarmaður á að fá 10 aur-
um hærra eða lægra kaup á tímann. Það fer
eftir því einu, hvernig menn telja sanngjarnt
og réttlátt að skipta þjóðartekjunum, og um
það m. a. fjalla stjórnmálin, en það hlýtur
hverjum manni að vera auðsætt, að það er
ómögulegt að skera vísindalega úr því, hvort
þessi stéttin á að hafa hærri tekjur en hin,
hvort þessi maðurinn á að vera ríkari en hinn
o. s. frv., eða réttara sagt: Það er alls ekki
hlutverk neinnar vísindagreinar, hvorki hag-
fræðinnar né annarra, að taka neina afstöðu
til slíks.
Fram að þessu hefir einkum verið rætt um
það, hvers ekki má vænta af hagfræðinni og
hverju hagfræðingarnir ekki geta svarað sem
slíkir. Og nú kæmi mér ekki á óvart, þótt ein-
hver spyrði: „En til hvers er þá eiginlega
þessi hagfræði og allir hagfræðingarnir, og
hvaða gagn er að þessum þúsundum bóka, er
skrifaðar eru árlega um hagfræðileg efni?“
Hlutverk hagfræðinnar er að komast að
raun um sem mestan sannleika í sambandi
við atvinnulíf og atvinnurekstur mannanna,
að afla sem mestrar þekkingar í þessum efn-
um, hvort sem okkur nú kann að virðast þessi
þekking gagnleg eða gagnslaus; þótt okkur
virðist sum þekking nú gagnslaus, getur hún
orðið gagnleg síðar. Þekking er keppikefli í
sjálfu sér, hvort sem hún er álitin gagnleg
eða gagnslaus. Hagfræðin leitast við að kom-
ast að raun um orsakir og afleiðingar fyrir-
brigða atvinnulífsins, rannsakar innbyrðis
samband þeirra og reynir að komast að raun
um, hvort ekki sé um reglur eða hagfræðileg
lögmál að ræða, er séu að verki að baki hinna
fjölbreyttu fyrirbrigða. Þetta er hið fræðilega
hlutverk hagfræðinnar. Og í þessum efnum
hefur henni orðið mikið ágengt, þótt enn sé að
sjálfsögðu margt órannsakað og á huldu,
enda er hagfræðin ung vísindagrein. En á
grundvelli þeirrar þekkingar, sem þegar er
fengin, er hægt að segja til um, hvaða afleið-
ingar þetta eða hitt fyrirbrigðið muni hafa í
för með sér og hvað hægt sé að gera til þess
að koma í veg fyrir það, hvaða afleiðingar
bessi eða hin ráðstöfunin hafi, og hvað vænt-
anlega yrði, ef liún væri ekki gerð o. s. frv.
Þetta er hið hagnýta hlutverk hagfræðinnar.
Þótt hún geti ekki skorið úr því, v.ið hvaða
4