Sjómannablaðið Víkingur - 01.02.1942, Page 6

heldur ekkert fyrir hinn síðar nefnda að fara
til lögfræðings til þess að spyrja hann, hvort
hann eigi að lána peningana eða ekki. Lög-
fræðingurinn getur skýrt fyrir honum rétt-
arstöðuna gagnvart skuldunautnum, ef hann
lánar peningana, hvernig hann eigi að fara
að til þess að fá skuldina greidda, ef hún er
ekki greidd á gjalddaga, hvernig hann
geti látið tryggja hana, ef hann óski ekki eft-
ir að hafa hana ótryggða, með veði eða
ábyrgð, o. s. frv. En lögfræðingurinn getur
auðvitað ekkert um það sagt, hvort maður-
inn eigi að lána vini sínum peningana eða
ekki. Það fer eftir því. hvort hann vill gera
honum greiða, hvort honum finnst hann mega
missa peningana eða jafnvel hvort hann held-
ur, að það sé hinum til gagns eða ógagns að fá
peningana milli handa o. s. frv. Til þess að
geta tekið þessa ákvörðun, getur maðurinn
ekki vænzt hjálpar neinnar vísindagreinar.
Þegar tveir menn deila um það, hvort lag
sé fallegt eða Ijótt, er einnig þýðingarlaust
að snúa sér til tónlistarfræðings til þess að fá
úr því skorið. Sem vísindamaður getur hann
e'nungis sagt t. d., hvort lagið sé bvggt sam-
kvæmt viðurkenndum tónfræðireglum, hann
getur lýst því, hvaða reglum hafi verið fylgt
við samningu þess, í hvaða tóntegund það sé
o. s. frv., en hann brestur allt dómsvald um
það, hvort það sé fallegt eða ljótt. Segi hann,
að sér finnist þsð t. d. fallegt, segir hann það
ekki í krafti tónlistarþekkinofar sinnar, held-
ur smekks síns. Og skoðun tónlistarfræðings-
ins á þessu máli er í sjálfu sér ekkert þyngri
á metunum en hvers annars, sumum kann að
þvkia það liótt, sem honum þvkir fallegt,
mennírnir geta haldið áfram að deila um það,
hvort lagið sé fadegt eða ljótt, en slíkar deil-
ur eru heimskulegar, því að úr því verður
aldrei skorið. og það ber vott um misskilning
á eðli vísindanna að kveðia þau sér til hjálp-
ar og ætla þeim að skera úr slíku.
Þet+a virðist þó flestum ljóst. Menn ætl-
ast ekki til þess af lögfræðingum, að þeir leysi
vandamálið um áfengislöggiöfina, og menn
ætlast ekki til þess af tónlistarfræðingi, að
hann ákveði, hvort lag sé fallegt eða liótt.
En þsð er eins og ýmsir ætlist til þess af hag-
fræð'ngunum, að þeir ákveði, hvað sé rétt
og rangt, fagurt og liótt. í vissum þáttum fé-
lagslífs mannanna, að þeir ákveði, hvað sé
mönnum fyrir beztu í hagrænum efnum. —-
Geti menn ekki ákveðið betta sjálfir eða vilji
það ekki. er kannske síður en svo verra að
fela hagfræðingum úrskurðaxvald um það en
einhverjum öðrum, því að þeir þekkja þó og
VÍKINGUR
skilja þau lögmál atvinnulífsins, sem á annað
borð eru þekkt, en menn mega ekki búast við
neinum vísindalegum úrskurði. því að það er
alls ekki hlutverk neinna vísinda að segja til
um, hvað mönnum sé fyrir beztu. Það er ekki
hlutverk hagfræðivísindanna að lýsa því,
hvernig atvinnulíf mannanna eigi að vera,
heldur hvernig það sé, að hvaða markmiðum
þeir geti keppt, og hverjar leiðir liggi að því
markmiði, sem þeir velja sér.
Að vissu leyti má þannig likja hagfræð-
ingunum við bílstjóra. Maður hringir ekki á
bíl til þess að spyrja bílstjórann, hvert mað-
ur eigi að fara, heldur biður hann að aka sér
þangað, sem maður vill fara. Hagfræðing-
arnir eru heldur eklci til þess að segja mönn-
um, að hverju beri að stefna í atvinnumálum
og fjármálum, heldur um hvaða markmið sé
að ræða og hvernig hægt sé að ná þeim mark-
miðum, sem að er stefnt.
Þá hafa ýmsir bent á það og fundizt það
gera hagfræðivísindin tortryggileg, að mjög
bæri á því, að hagfræðingar væru ekki sam-
mála, t. d. um aðgerðir í dýrtíðarmálunum.
Það er satt, að hagfræðingar eru hér nokkuð
ósammála, en ástæðan til þess, að menn telja
það hagfræðivísindunum til lasts, er sú, að
ekki er gerður greinarmunur á því, sem hag-
fræðingarnir segja sem vísindamenn, og því,
sem þeir segja sem stjórnmála.menn, því að
þeir geta auðvitað haft skoðanir á stjórnmál-
um eins og aðrir menn. Ég vona að því hafi
verið lýst nógu greinilega að framan, að það,
hvort vinna eigi gegn dýrtíðinni eða ekki, er
fyrst og fremst stjórnmálaviðfangsefni, og
eins það, hveriir eigf að bera byrðarnar af
dýrtíðarráðstöfununum. Þegar hagfræðingur
heldur því fram, að einhver ákveðin stétt eigi
fyrst og fremst að bera byrðarnar, talar hann
sem stjórnmálamaður, en ekki sem vísinda-
maður. En þegar hann lýsir því, hvaða afleið-
ingar það hefur að láta eina stétt bera byrð-
arnar frekar en aðra eða að mestur árangur
náist í því að vinna gegn dýrtíðinni með því
að láta þessa stétt bera byrðarnar, taiar hann
sem vísindamaður. Það er ekkert við bví að
segja, að menn séu ósammála um það, hverjir
eigi að bera byrðarnar af dýrtíðarráðstöfún-
unum, það er mannlegt að vera" annast um
eigin pyngju og pyngju þeirra, sem menn
hafa samúð með. En ef hagfræðingarnir væru
ósammála um það, hvað hægt sé að gera og
hvaða áhrif hinar ýmsu ráðstafanir hafi, bæri
það annað hvort vott um, að viðfangsefnið
væri óleysanlegt eða að hagfræðinni hefði
(Framh. á bls. 16)
6