Sjómannablaðið Víkingur - 01.02.1969, Qupperneq 6

ÞORP Á SVÖRTUM SAMM
r ' ; ' —" ' ' “ \
Eftir Gunnar Mugnússon frá Regnisdal.
Austan undir Reynisfjalli er
vík inn í ströndina, hömrum girt
að vestan og austan. Til norðurs
er lítið daladrag á milli Reynis-
fjalls og Arnarstakksheiðar, þar
er grösugt og búsældarlegt, en til
suðurs er hið síkvika haf, At-
lantshafið í sínu almætti.
Þetta er Vík í Mýrdal.
I Víkinni voru frá fornu tveir
bæir, bændabýlin Norður Vík og
Suður Vík, voru þær jarðir góðar
til búsetu og mörg hlunnindi, svo
sem útræði, trjáreki, og fugla-
tekja. Voru Víkurbændur allvel
settir með bjargræðisvegi alla
tíð, miðað við Skaftfellinga al-
mennt á fyrri öldum.
Þá er fjórðungslæknisembætt-
ið fyrir suðurland var stofnað í
byrjun 19. aldar, sat læknirinn
Sveinn Pálsson náttúrufræðing-
ur að Suður Vík. Þangað var
hans vitjað að austan og vestan
úr sýslum og öll vatnsföll trylltar
óhemjur yfir að fara, svo sem
Grímur Tomsen lýsir í kvæðinu:
„Sveinn Pálsson og Kópur", sem
gefur góða hugmynd um raun-
veruleikan, sem við var að etja.
Undirlendi var ekkert fyrr meir
meðfram Reynisfjalli og Víkur-
hömrum, hafaldan skolaði við
rætur fjallanna, sem voru víðast
standbjörg í sjá fram. Kötlu-
»----------------------------a
hefðu haft á mig þá mundi ég
svara: „Tvímælalaust góð“. Ég
var þarna í hörðum skóla lífs-
ins, og þá lærir maður mest af
öruggustu viðfangsefnunum, —
hvort sem þau teljast til happa
eða óhappa, og þá helzt það, sem
ekki er hægt að fá með þrásetu
á skólabekknum, sem þó verður
að teljast nauðsynlegur undir-
búningur, en ekki lokatakmark.
hlaup hið mikla 1660 breytti
þessu. Þá barst sandur og vikur
vestur með öllum Fagradals-
hömrum og Víkurhömrum, allt
vestur að Reynisfjalli, og ávallt
síðan hefur sandurinn verið að
berast vestur á bóginn og undir-
lendið að stækka. Vegurinn, þjóð-
leiðin, sem áður lá um Arnar-
stakksheiði og Heiðardal, fluttist
nú fram með Víkurhömrum og
hefur verið þar síðan, sem sagt,
það eru um þrjú hundruð ár síð-
an að sandur tók að safnast vest-
ur með hömrunum og undirlendi
tók að myndast í Víkinni.
Um 1880 bjuggu á Víkurjörð-
unum bændur tveir, sem áttu eft-
ir að hafa gagngerð áhrif á hagi
Skaftfellinga.. Það voru þeir
Þorsteinn Jónsson í Norður Vík
og Halldór Jónsson í Suður Vík,
báðir voru þeir formenn á bátum
sínum sem voru áttæringar og
hétu „Elliði“ og „Sumarliði“. Þá
var útræði miklu betra í Víkinni,
en síðar varð, það gerði „Bás-
inn‘, var hann smávík út með
Reynisfjalli, sem sandur safnað-
ist stundum í. Þar í „Básnum“
voru Víkur bændur með báta sína
þá er aðstæður leyfðu, var þá sótt-
ur sjórinn af kappi og fengust
sum ár ágætir hlutir. Ég hef séð
í gamalli aflaskrá, sem Halldór
í Suður Vík hélt, að eina vertíð-
ina varð hlutur hjá honum á
Sumarliða á áttunda hundrað
fiska. En svo fór aflinn minnk-
andi með sandinum eftir að tog-
urum tók að fjölga mjög uppúr
aldamótunum.
Eg held, að það hafi verið árið
1884 sem Halldór í Suður Vík
fékk fyrst vörur til Víkur og
byrjaði að verzla, fyrst í stað var
þessi verzlun í frekar smáum stíl,
en um 1890 er Halldór orðinn
kaupmaður í Víkinni, svo að um
munar, fór hann þá jafnframt að
kaupa vörur bænda og gera þær
að útflutningsvöru, gekk þessi
verzlun vel og tóku fleiri að
verzla í Víkinni. Þar á meðal
Þorsteinn hreppstjóri í Norður
Vík, en verzlun hans var í smá-
um stíl á móts við Halldór. Svo
var það Brydesverzlun, sem um
alllangt árabil starfaði í Víkinni,
Bryde var danskur selstöðukaup-
maður og rak verzlun á fleiri
stöðum hérlendis, þar á meðal í
Vestmannaeyjum. Gunnar Ólafs-
son frá Sumarliðabæ veitti Bry-
desverzlun forstöðu um margra
ára skeið, varð hann ástsæll af
Skaftfellingum, og kusu þeir
hann á Alþing 1908 eftir mjög
sögulega og harða kosningabar-
áttu. Gunnar fluttist svo til Vest-
mannaeyja og gerðist þar stór at-
hafnamaður á sviði verzlunar og
útgerðar. Hélt hann æ síðan
órofa tryggð við Skaftfellinga
meðan að líf entist. Kaupfélag
Skaftfellinga var svo stofnað af
bændunum árið 1906 eftir áður
misheppnaðar tilraunir þeirra
með verzlunarreksturinn.
Þá er verzlun hófst í Vík 1 Mýr-
dal var þar ekkert annað fólk en
bændurnir á Víkurjörðunum og
þeirra skyldulið. En straks þurfti
á verkamönnum að halda til ým-
issa starfa, og þá fyrst og fremst
að koma vörunum í land og úr
landi. Þá varð að leita til bænd-
anna úti í sveitinni. Reynishverf-
ingar voru næstir, og þá bænd-
urnir austan heiðar í Fagradal
og Kerlingardal auk Bólstaðar og
Höfðabrekku. Þá voru það þeir,
sem bjuggu uppi á bæjum. Þeir
voru kallaðir af hraðboða Hall-
dórs, og ennfremur varð að sækj-
ast eftir mönnum vestur um all-
e
VlKINGUR