Sjómannablaðið Víkingur - 01.01.1974, Síða 31

flutninga og aðdrátta út í eyjarn-
ar. Þeir komu í stað klyfjahest-
anna og vagnkláranna annars
staðar og var ekki ótítt, að í
hverri byggðri eyju væru tveir
bátar eða jafnvel þrír af mis-
munandi stærðum. En breið-
firzka bátalagið var að mestu
sama um allan flóann, hringlot-
aðir bátar og náði stefnið langt
inn að neðan. Þar hélzt líka
gamla siglingin, þverseglið,
lengst hér á landi, fram á 4. tug
aldarinnar, en það var í megin-
atriðum hið sama og víkingaskip-
in höfðu og reyndar sami segla-
búnaður og í upphafi siglinga á
Norðurlöndum.
Enn eru til tveir bátar með
gamla laginu, sem tíðkaðist við
Djúp á síðustu öld. Þeir eru
Breiður í Vigur, sem smíðaður
var fyrir rúmum 100 árum og
enn er notaður, og Þorskur, sem
upphaflega var í Vatnsfirði en
síðast lengi í Æðey. Hann mun
nú um 100 ára og var síðast not-
aður 1970, en Þjóðminjasafnið
hefur nú eignazt hann. — Af
Vestfjörðum er einnig báturinn
l'ngjaldur, „landhelgisbáturinn"
svonefndi, nánast með breið-
firzku lagi og á sér viðburðaríka
sögu, sem oft hefur verið rifjuð
upp í seinni tíð. Honum er nú
borgið til varðveizlu, svo sem
kunnugt er.
Af Ströndum er einn merkasti
bátur landsins, hákarlaskipið
Ófeigur, sem varðveittur er við
byggðasafnið á Reykjum. Hann
er hið eina af gömlu, opnu há-
karlaskipunum, sem nú er til.
Hann var smíðaður 1875, gríðar-
stór áttæringur og feiknasterk-
byggður og ber smíðalist þeirra
Strandamanna gott vitni. Það
mátti í rauninni litlu muna að
Ófeigur bjargaðist. Safnið eign-
aðist hann rétt fyrir stríð og þá
var gert nokkuð við hann, en því
var hætt í miðjum klíðum. Fún-
aði hann og hrörnaði mjög er
hann lá óhreyfður á hvolfi í ára-
tugi við lendinguna í Ófeigsfirði
og sést nú glöggt, að ekki eru
margar upphaflegu spýturnar úr
skipinu enn í því.
VÍKINGUR
Annan bát lítinn af Ströndum
á safnið einnig, smíðaðan í Kolla-
fjarðarnesi 1895 og er hann að
því leyti sérstæður, að böndin
eru negld við byrðinginn með
trénöglum. Það er gamalt smíða-
lag, sem þekkist meðal annars í
víkingaskipunum norsku, en nú
er aðeins til þessi eini bátur hér-
lendis þannig búinn, og vissulega
stóð tæpt að hann bjargaðist.
Nú mun engin lengur til af
selabyttunum norðlenzku, sem
vöðuselurinn var skutlaður af,
enda sú veiði aflögð fyrir löngu.
En mörgum fleiri bátagerðum
þarf að bjarga, svo sem færeysk-
um bát og norskum, sem notaðir
Iiafa verið hérlendis, en um skeið
voru þessir bátar mjög útbreidd-
ir hér á landi og ruddu sums
staðar gömlu, íslenzku bátunum
úr vegi. — En búið er að leggja
drög fyrir varðveizlu slíkra báta
og vantar nú aðeins herzlumun-
inn að koma þeim í örugga
geymslu.
Þessum opnu fleytum fylgdi
eðlilega farviður og veiðarfæri.
Ekki er alltaf, að hinn eiginlegi
farviður bátanna fylgi þeim nú,
en reynt er þó að afla sams kon-
ar ára eða seglabúnaðar. - Hins
vegar er dálítið tilviljanakennt,
hvað til er af gömlum veiðarfær-
um í safninu. Handfæri eru ekki
til sérlega gömul, en hampfæri
með hálfás og heilás eru þar og
nokkuð af gömlum vaðsteinum,
sem hafa verið af sömu gerð um
aldaraðir allt fram á 19. öld. Til
Líkan af bramsegskonnortu eins og
þeim, sem gengu hingað til lands á
síðustu öld með vörur. Skrokkurinn er
gamall, en reiði og seglabúnaður endur-
nýjað nýlega fyrir Þjóðminjasafnið.
er að þeir séu með ártölum, en
hinir elztu í safninu munu frá
landnámsöld.
Hákarlaveiðarfæri eru að
mestu leyti til heil, sóknir nokkr-
ar og einn sóknarbálkur, en eng-
inn vaður. Lagvaðir eru til tveir,
annar keflavaður, báðir af Aust-
fjörðum, en hvorugur víst veru-
lega gamall.
Fuglaveiðitæki eru fáein til,
þrír Drangeyjarflekar (ein nið-
urstaða) með snörum, sem fugl-
inn festist í, og snagstangir frá
Látrum, en sigatæki eru engin
utan eftirlíkingar frá Grímsey.
Þess verður glögglega vart
þegar þessir hlutir eru skoðaðir
í Þjóðminjasafninu, að margt
vantar af þessu tagi, sem þar
ætti að vera, og sum eintökin eru
hvergi nærri nógu góð. Umfram
allt vantar fjölbreytni og í raun-
inni er svo óendanlega margt af
smærri og stærri hlutum, sem
hér ætti að vera til en vantar ein-
hverra hluta vegna. Ekki sízt
vantar myndir af bátum og
skipshöfnum, veiðarfærum og
veiðum, verbúðum, naustum,
fiskverkun, fuglaveiðum, hag-
nýtingu og vinnslu rekaviðar og
mörgu öðru, sem í rauninni heyr-
ir fortíðinni til.
Skútuöldin markaði mikil
tímamót. Þá tóku menn að sækja
á stærri skipum á fjarlægari mið
og sigla milli landa. I Þjóðminja-
safninu er þó að kalla ekkert til
af skútuminjum. Þó eru hér sýnd
tvö, stór líkön af kútter og tví-
sigldri skonnortu, og safnið á
eitt minna líkan af bramsegls-
skonnortu, en varla er svo mikið
sem stýrishjól, áttaviti eða lant-
erna til úr skútu, og myndir eru
sárafáar. Hér þarf stórlega úr að
bæta og er þó vandséð um að fá
suma hluti.
Ekki er ástandið betra þegar
kemur að vélskipatímabilinu,
tímabili mótorbátanna, línuveið-
aranna, togaranna og farskip-
anna. Hér liggur við að telja
megi á fingrum annarrar handar
þá gripi sem þessum tíma til-
heyra og komnir eru í safnið.
Líkön eru til af tveimur gömlum
31