Sjómannablaðið Víkingur - 01.07.1990, Blaðsíða 9

1.
Skýringanna á þessari öfug-
þróun í íslenskri togaraútgerð
er víða að leita. Það má hafa
hugfast að þar liggja höfuðor-
sakir þess að skuttogaravæð-
ingin hófst ekki fyrr en á 8. ára-
tugnum.
í greinargerð með þings-
ályktunartillögu frá 1965, um
hvernig bæta mætti rekstrar-
grundvöll togaraflotans, var
vanda útgeröarinnar lýst og
bent á að margar samverkandi
ástæður lægju þar að baki.
Stærsta ástæöan var álitin
minnkandi afli á öllum tiltækum
togaramiðum íslenska flotans.
Stækkun landhelginnar hafði
orðið þess valdandi að togar-
arnir misstu dýrmæt fiskimið,
en hitt skipti þó meira máli, að á
djúpmiðum hér við land og tog-
aramiðum við Grænland og
Nýfundnaland hafði fiskgengd
minnkað verulega.
2.
Aflasamdráttur í kjölfar út-
færslu landhelginnar í 12 mílur
1958 virðist hafa orðið umtals-
verður. Loftur Bjarnason, fyrr-
verandi formaður Félags ís-
lenskra botnvörpuskipaeig-
enda (F.Í.B), taldi að vegna
útfærslunnar...,, hafi togararnir
á vissum árstímum verið sviptir
rétti til fiskveiða á 2/3 til 3/4 af
þeim fiskimiðum, sem þeim
áður voru heimil“. 1958 var
metaflaár. Þá hafði karfaveiðin
viö Nýfundnaland náð hámarki
sínu og bjartsýni með áfram-
haldið leitt til þess að samið var
viö V-Þjóðverja um kaup og
smíði á 5 tæplega 1000 lesta
togurum, sem komu 1960
ásamt einum fimm ára göml-
um. En forsendur breyttust og
jafnhliða útfærslunni í 12 mílur
drógust stórlega saman afla-
brögð á hinum fjarlægu kar-
famiðum. Skerðingin sem varð
á meðalafla togara árið 1959
átti síðan eftir að stóraukast á
næstu árum. Það var frá og
með 1960 sem verulega fór að
síga á ógæfuhliðina. Ofaná
bættist að fiskmarkaðir í Bret-
landi lokuðust um tíma. Árin
1960 og 1961 var afkoma tog-
araútgerðar verri en dæmi voru
til um áður, þrátt fyrir að báta-
gjaldeyriskerfið svokallaða hafi
þá þegar verið aflagt og togara-
sjómenn fengið sama verð fyrir
fiskinn og kollegar þeirra á
bátaflotanum. Slíkur var afla-
bresturinn bæði á heimamið-
um og öðrum fjarlægari.
Ágætis upplýsingar um veið-
ar togaranna fást með því að
bera saman fjölda þeirra þenn-
an áratug og heildarafla. Það
sýnir nokkuð glögglega hve-
nær samdráttur varð í veiðum
þeirra og hvenær aukning.
Tafla 2 geymir þessar stærðir
og þar er ekki miðað við fjölda
skráðra skipa, heldur þann
sem kemst næst því sem raun-
verulega var gerður út (sbr.
framangreint).
3.
Eins og sést var samdráttur-
inn í meðalafla hvers togara
mjög mikill fyrstu 4 árin en þó
sýnu mestur 1960, rúm 1200
tonn. Sé samdrátturinn 1959
frá fyrra ári (-939 tonn) lagður
saman við skerðingu meðal-
afla á skip á árunum 1960-1962
fáum við út svo mikið sem 3303
tonna samdrátt á hvern togara
frá 1958!
Þrátt fyrir að árið 1988 hafi
verið einstaklega gott aflaár
má ekki gleyma því að frá og
með 1952 til 1958 fór meðal-
botnfiskafli á hvern togara ekki
undir 3300 tonn. Að meðaltali
var um 3800 tonna afli á hvern
togara á tímabilinu 1952-1957
og er þá sleppt metaflaárinu
1958. Þannig að aflasamdrátt-
urinn sem hófst 1959 er álíka
alvarlegs eðlis þótt miðað sé
við lengra tímabil þar á undan
en ekki bara síðasta árið. Það
er ekki óvarlegt að ætla að slíkt
hrun í aflabrögðum hafi haft
lamandi áhrif til nokkuð langs
tíma á rekstur togaranna og
Tafla 2 BOTNFISKAFLI TOGARA 1958-1970
Heildar- Fjöldi Meðalveiði Mismunur
aflamagn togara á skip frá fyrra ári
Ár (tonn) (endursk.) (tonn) á skip (tonn)
1958 202578 44 4604 + 859
1959 161288 44 3665 - 939
1960 121940 48 2540 - 1125
1961 85094 40 2127 - 413
1962 50724 39 1301 - 826
1963 80182 36 2227 + 926
1964 64833 29 2236 + 9
1965 73606 28 2629 + 393
1966 60601 29 2090 - 539
1967 72676 22 3303 + 1213
1968 77892 22 3541 + 238
1969 84255 22 3830 + 289
1970 79718 22 3624 - 206
Heimild: Tölfræðihandbók 1984. Rv. 1984, s. 81 & 136-137. Loftur
Bjarnason: „Togaraútgerðin 1959-66 & 71.“ Ægir. Fiskifélags Islands.
53.-60. & 65. árg. Rv. 1960- -'67 & 1972.
Þaö var frá og
með 1960 sem
verulega fór aö
síga á
ógæfuhliöina.
Ofaná bættist að
fiskmarkaðir í
Bretlandi lokuöust
um tíma.
VÍKINGUR 9