Sjómannablaðið Víkingur - 01.06.1992, Side 54

V í K I N G U R
MARKAÐSFRÉTTIR
ÞRÖSTUR HARALDSSON BLAÐAMAÐUR
HORFURNAR
Breytingarnar í íslenskum sjávarút-
vegi gerast hratt þessa dagana. Á ráð-
stefnu sem ég sótti fyrir skemmstu
kom fram að ekki fer á milli mála að
kvótinn er að safnast á hendur æ færri
fyrirtækja og útgerðarmanna. Ellefu
stærstu fyrirtækin í íslenskum sjávar-
útvegi eiga nú um 30% af öllum afla-
heimildum sem úthlutað er af sjávar-
útvegsráðuneytinu. Fyrir hálfu öðru
ári var hlutdeild þessara sömu fyrir-
tækja einungis helmingurinn af því
sem hún er nú, eða rúm 14%. Á sextán
mánuðum keyptu þessi fyrirtæki afla-
heimildir að verðmæti á að giska tveir
milljarðar króna en heildareign þeirra
í kvóta er metin á um sautján millj-
arða.
Fyrirtækin í þessum hópi voru
blanda af gömlum „risum“ í íslenskum
sjávarútvegi, fyrirtæki á borð við
Granda og Útgerðarfélag Akureyr-
inga, og nýrri fyrirtækjum sem vaxið
hafa í krafti frystitogaraútgerðar,
fyrirtæki einsog Samherji og Skag-
strendingur. F.innig eru þarna fyrir-
tæki sem hafa orðið stór við samruna
eða uppkaup á öðrum fyrirtækjum.
Alls hafa þessi fyrirtæki tvöfaldað
veiðiheimildir sínar á þessum sextán
mánuðum og gott betur. Að sjálf-
sögðu þýðir það að útgerðarmenn,
sem áður höfðu heimildir til að veiða
ríflega fimmtfu þúsund tonn af þorsk-
ígildum, hafa dregið saman seglin eða
hætt rekstri. Þeir geta nú ornað sér við
milljarðana tvo sem þeir fengu fyrir
viðskiptin. Á því leikur því enginn vafi
að hagræðingin í íslenskum sjávarút-
vegi gengur hratt fyrir sig. Varla líður
svo vika að ekki heyrist af því að fyrir-
tæki hafi sameinast eða eitt keypt ann-
að, og þorskígildin eru á miklum
spretti milli landsliluta. Athyglisvert
er hve stór hlutur Norðurlands er í
kvótakaupunum, norðlensk fyrirtæki
hafa bætt verulega við sig kvóta á
kostnað annarra landshluta. Enda eru
tvö af þremur stærstu fyrirtækjum í
íslenskum sjávarútvegi norðlensk.
Sjálfsagt greinir menn á um hvort
þessi þróun sé af hinu góða. Sumir
liafa haldið því fram að þetta sé allt í
lagi svo fremi eignarhaldið á fyrirtækj-
unum sem eftir lifa sé nógu dreift, þ.e.
að þau séu almenningsfyrirtæki. Oðru
máli gegni um einkafyrirtæki þar sem
duttlungar örfárra manna geta ráðið
þvf hvernig aflanum er ráðstafað. Þær
raddir heyrast einnig að það sé óheilla-
þróurt að fiytja allan veiðiskap við
landið út í stórvirka togara því vitað
mál sé að fiskur sem veiðist á línu eða
handfæri sé miklu betra hráefni. Þeir
benda á að engum detti í hug að senda
togarafisk flakaðan úr landi með fiug-
vélum og fá þannig hæsta mögulega
verð fyrir hann. Það sé einungis trillu-
fiskur sem landað er samdægurs sem
hægt sé að nýta í slíkan útflutning.
Á áðurnefndri ráðstefnu benti einn
ágætur brautryðjandi í fiskmarkaðs-
málum á það að öll fyrirtækin á listan-
um sem vitnað var til hefðu ekki ein-
göngu rétt til að veiða fiskinn heldur
einnig til að ráðstafa honum í vinnslu.
— Þessi fyrirtæki selja ekki fisk
heldur fiskafurðir. Ef ég fer um borð í
einhvern togarann frá Granda og býð
skipstjóranum 100 kr. fyrir kílóið
kemur Brynjólfur Bjarnason og segir
að hann sé búinn að kaupa allan fisk-
inn um borð fyrir 60 krónur kílóið,
sagði hann. Þetta dæmi sýnir að þeim
fyrirtækjum vex ásmegin sem snið-
ganga fiskmarkaðina. Það dregur úr
þeim áhrifum sem markaðirnir gætu
haft á þróun íslensks sjávarútvegs og
flestir (allavega utan fyrirtækjanna ell-
efu) eru sammála um að hafi hingað til
verið af hinu góða. Hærra fiskverð
hefur skilað sér í auknum tekjum sjó-
rnanna (eða í það minnsta dregið úr
kauplækkunaráhrifum aflasamdrátt-
arins) og ýtt á eftir hagræðingu í
vinnslunni sem er ekki minna mál en
að draga úr sókninni.
Á þessari ráðstefnu var helsta um-
ræðuefnið hver ætti fiskinn í sjónum
og hvernig ætti að stjórna aðgangin-
um að þverrandi liskstofnum. Þar var
nefnt eitt dæmi um ntisheppnaða fisk-
veiðistjórnun við vesturströnd Norð-
ur-Ameríku. Þar veiðist lúða í nokkr-
um mæli og lengi vel var sóknin í hana
að smáaukast. Svo þóttust menn
greina að stofninn væri í hættu og
ákváðu að banna lúðuveiðar ákveðna
daga á ári. Útgerðarmenn brugðust
við með því að kaupa sér stærri og
fleiri skip og smátt og smátt þróaðist
þetta á þann veg að nú eru lúðuveiðar
leyfðar í 36 klukkustundir á ári. Þenn-
an stutta tíma stundar veiðarnar óvíg-
ur floti öflugra veiðiskipa og enginn
þorir að spá um afleiðingarnar.
Þetta var reyndar nefnt sem víti til
varnaðar þeim sem halda því fram að
taka beri upp hreint sóknarmark í
veiðunum hér við land. Það var mál
manna að slíkt kerfi gæti ekki gengið
nema því fylgdi markviss og örugg
stýring á fjárfestingum. Að öðrum
kosti þenst flolinn enn meira út en nú
er raunin.
Útgeröarmenn — vélstjórar.
Önnumst allar raflagnir og viðgerðir í bátum. skipum og verk-
smiðjum. Áratuga þjónusta við íslenskan sjávarútveg tryggir
reynslu og öryggi frá sérþjálfuðu starfsfólki.
54