Náttúrufræðingurinn - 1960, Page 56

48
NÁTT Ú R U F RÆÐ I N G U R I N N
ins frá því fyrir 50 milljón árum og eiga þeir prófessor Schwarzbach og dr.
Pflug mikfar þakkir skilið fyrir verk sitt. Pflug hefur fundið lu'r um 50 teg-
undir frjókorna, þar af um 20 áður óþekktar. Hann telur að flóra íslands á
efdri tertiertíma liafi verið greinilega frábrugðin flórunni í austri og vestri en
landssamband er líklegt norður á bóginn.
Þá verð ég að geta ritgerða, sent ekki cr eins ánægjulegt að skýra frá. Það
eimir enn eltir af því viðhorfi að með skjótri yfirsýn sé auðvelt að afla sér
hér efnis i vísindalegar ritgerðir. Slíkt viðhorf ber að harma, af því leiðir
margháttaðan rugling og lítið ef yfirleitt nokkuð annað. Prófessor Rutten frá
Utrecht hefur gefið út rit, sem á að vera yfirlit yfir jarðfræði svæðisins Esja-
Hvalfjörður-Ármannsfell. Svæði þetta cr ívið stærra en það sem Walker tók
fyrir á Austurlandi og hefur varið 5 suntrum í að kanna og kortleggja. En
Rutten þurfti ekki nema fáeinar vikur í sitt verk. Aðferð ltans var sú að skoða
nokkra þverskurði, en rekja síðan lagaflokkana eftir loftmyndum, sent iiann
kvartar þó yfir að séu ekki sem be/.tar. Þctta er mjög vafasöm aðferð. En hér
við bætist að Rutten kastar fleiri varúðarreglum fyrir borð. Þannig gengur
hann út frá því sem gefnu að halli hvers lagaflokks sé hinn sami á öllu svæð-
inu og a£ hallanum ntegi því þekkja lagaflokkana. Þar með útilokar hann
þann möguleika að fyrir komi brotlínur þar sem halli breytist. Yfirleitt er
áberandi skortur á varúð í ályktunum. Kortið, sem hann teiknar af svæðinu,
gefur alveg ranga mynd af því. Svo mikla trt'i liefur Rutten á ágizkunum sín-
um og loftmyndatúlkunum, að hann sýnir á stóru svæði hallamót (diskorans-
flöt) sem ekki er hægt að finna með ítarlegri beinni athugun á svæðinu. Ár-
inu áður en þessi ritgerð birtist kom út jarðfræðikort yfir þetta svæði, sem
byggt var á margra ára rannsókn okkar Þorbjörns Sigurgeirssonar, en á það
minnist Rutten ekki. Ber kortunum mikið á milli.
í ritgerð Ruttens er miðið af órökstucldum fullyrðingum og liann talar
gjarnan eins og hann gjörþekki landið. Reglulegt stuðlaberg segir hann sjald-
gæft hér á landi. Hann segir að ís hafi mótað hið mishæðalitla yfirborð Esju
af því að ekkert annað hafi getað gert það. En hvort nokkur ótvíræð vegsum-
merki sé að finna eftir jökul er runnið hafi yfir Esju, sér í lagi ísrákaðir fletir,
nefnir hann ekki. Og þegar hann reynir að rökstyðja fullyrðingar sínar er
útkoman iitlu betri. Hann segir að í suðurhlið Esju sé ekkert misgengi sýni-
legt langs eftir hlíðinni, og þess vegna sé augljóst að þessi hlíð gefi ekki ntis-
gengi á neinn liátt til kynna. En vitanlega væri slíks misgengis að leita við
rætur hlíðarinnar eða öllu heldur á sléttlendinu nokkru sunnar þar sent hafa
yrði í huga eyðingu frá tírna misgengisins.
Rutten verður tíðrætt um fyrirbrigði, sent hann kallar recementation á ensku
eða endurhörðnun. Hugmyndin er fengin frá veðrunarhúð, sem oft er á mó-
bergsfellum og hefur harðnað, líklega undir jökulfargi þótt það þurfi að rann-
saka frekar. Hjá Rutten verður þctta að almennu og mjög algengu fyrirbrigði
Jiér á landi (sem hann gjörþekkir!), þar sem skriður harðna og veðrast á víxl á
einhvern mér óskiljanlegan Jtátt. Með endurhörðnun skýrir Rutten marga
hluti; þannig beitir hann Jienni á Svartahrygg í Hvalfjarðarbotni og hefur
þar án efa rangt íyrir sér.