Náttúrufræðingurinn - 1962, Blaðsíða 25

NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
15
brúninni, hafi valdið þar nokkrn um. Klukkutímum eða dögum
síðar sást gufa stíga upp úr hrauninu (13. mynd), og var þar senni-
lega kominn snjórinn, sem varð undir hrauninu, sem gufa. Lík
fyrirbæri voru algeng í Heklugosinu síðasta.
Upp úr hrauninu sáust einnig stiga bláleitar gufur, líklega eink-
um brennisteinstvísýrlingur (SO2) og aðrar gosgufur. Einkum súrn-
aði manni í vitum í nánd við eldstöðvarnar. Úr gufum þessum sett-
ust víða til sölt sem hvítar skellur, svo og brennisteinn. Þetta útfall
hefur ekki enn verið efnagreint.
Nýja hraunið breiddist yfir eldri Öskjuhraun í Öskjuopi, en
þau ertt austan til mjög orpin vikri (Vikrar) frá Öskjugosinu 1875.
Hraunið hefur því verið neí'nt Vikrahraun (11. mynd).
Vikrahraun er rúmir 9 km að lengd og þekur um 11 km2 lands.
Meðalþykkt hraunsins mun vera 8—10 m, svo að rúmmál þess mun
vera nálægt 100 millj. m8 (0,1 km3). Vikrahraun er því fjórum sinn-
um minna að flatarmáli en hraunið, sem kom upp í Heklugosinu
1947—48, en föstu gosefnin tíu sinnum minni að rúmmáli, enda
stóð Heklugosið í 13 mánuði, en Öskjugosið 1961 líklega aðeins í
6 vikur.
Vikrahraun er úfið apalhraun nema hraunið, sem rann eftir 6.
nóv., er storknaði sent helluhraun.
Bergið í Vikrahrauni er samkvæmt rannsóknum Guðmundar E.
Sigvaldasonar basalt (blágrýti)1) með glerkenndum grunnmassa og
nokkru af smáum feldspat- (basiskt plagioklas) og pyroxendílum.
Kísilsýrumagn (Si02) basaltsins er um 51%.
1) Storkuberg, ]). e. storknuð hraunkvika, er almennt llokkað á tvennan
liátt: 1) eftir kísilsýrumagni (SÍO2) og 2) eftir því, hvort storknunin hefur
farið fram í iðrum jarðar (innskot): djúpberg, eða á yfirborði (t.d. hraun):
gosberg.
SiOo djúpberg gosberg Helztu steintegundir
45-52% gabbró basalt (blágrýti) kalk- og natronfeldspat, olivin, pyroxen.
52-65% syenit trakyt natron-, kalí-, kalk-
diorit andesit feldspat og pyroxen.
65-80% granít granofýr líparít kalífeldspat, kvarz og glimmer.