Náttúrufræðingurinn - 1962, Qupperneq 30

20
NÁTTÚRUFRÆÐING U RIN N
inginn (Lactarius torminosus). Hann þekkist á því, að séu blöðin
skert smitar úr þeim mjólkurlitur vökvi með sterku bragði. Þá
fylgja birkinu ýmsar tegundir af bleikjusvepp (Hebeloma) og
trefling (Cortinarius).
Kúalubbinn telst til ættarinnar Boletaceae, sem kölluð hefur ver-
ið pípusveppir á íslenzku. Þeir líkjast að gerð hinum venjulegu
blaðsveppum (Agaricales), nema hvað hér eru pípur neðan á hatt-
inum, í stað blaða. Gróin þroskast í pípunum. Löngum hefur
tíðkazt að telja Bóleta-ættina til borusveppa (Polyporala). Boru-
sveppirnir hafa einnig eins konar pípur (borur, porae), neðan á
hattinum, en hattur þeirra er seigur og leðurkenndur, oft margær
og því allt öðru vísi en hattur pípusveppanna, sem er linur og
kjötkenndur og varir aðeins skamman tíma. Borusveppirnir lifa
flestir á viði og valda fúa í honum. Pípusveppirnir lifa í jarðvegi
og eru flestir mýkorhizu-sveppir. Þess vegna telja nú flestir þá skyld-
ari blaðsveppunum, eða sem i'lokk út af fyrir sig (Boletales). Mætti
þá hugsa sér, að pípurnar séu ummynduð blöð.
Hér á landi teljast vaxa sex tegundir pípusveppa, sem má að-
greina þannig:
I Pípulagið hvítt eða gráleitt, síðar brúnleitt. Stafur grár, svart-
hreistraður......................................B. scaber.
1" Pípulagið gult eða brúngult. Stafurinn ekki með svörtu
hreistri, oftast gulur eða brúnleitur.................... 2
2 Stafurinn með hring...................................... 3
2" Stafurinn hringlaus...................................... 4
3 Hatturinn súkkulaðibrúnn. Undir furu ............ B. luteus.
3" Hatturinn rauðgulur. Undir lerki ............... B. elegans.
4 Stórvaxin tegund. Stafur með netmunstri ......... B. edulis.
4" Smærri tegund. Stafurinn ekki netmunstraður .............. 5
5 Hatturinn fín-flauelshærður. Pípul. gult . . B. subtomentosus.
5" Hatturinn skinnkenndur. Pípul. ryðbrúnt. Stafurinn með gul-
um safa. Brennandi á bragðið................. B. piperatus.
Kúalubbi Boletus scaber Bull.
All-stórvaxinn (hatturinn getur orðið um 25 cm í þvermál).
Hatturinn hvelfdur eða hálfkúlulaga, grár, grábrúnn, stundum al-
veg brúnn, dálítið slímugur, einkum í röku veðri og smitar þá af