Náttúrufræðingurinn - 2008, Síða 16

Náttúrufræðingurinn
5. mynd. Hvolfin tvö sem komu í Ijós þegar sprengt var fyrir vegarstæöinu viö Rauöa-
berg í Hvalsárhöfða. - The cave which appeared after the explosions to make roomfor the
road at Hvalsárhöfdi. Ljósm./photo: Jón Hallur Jóhannsson.
Þegar bergið var sprengt og
hreinsað frá Rauðabergi komu í ljós
ójöfnur í neðra borði neðsta hraun-
lagsins um 2 m ofan vegar (5.
mynd). Ójöfnurnar eru á um 20 m
kafla og mynda tvö ílöng hvolf, 6-7
m að lengd hvort. Þau gætu upp-
haflega hafa tengst saman framan
við haft sem aðskilur þau og er gert
úr þéttara bergi. Bergið í innra byrði
hvolfanna er mjög blöðrótt, svo að
minnir á gjall, en er þó of þungt í sér
til að teljast gjall. Syðra hvolfið er
nokkuð lábarið og velktir steinar
undir því (6. mynd). Ytra hvolfið er
hins vegar hvorki veðrað né rofið af
sjó. Undir því liggur skriða af
blöðróttu, rauðlituðu bergi úr lofti
hvolfsins sem líklega hefur hrunið
úr því við sprengingarnar (7.
mynd). Molar úr berginu voru
skoðaðir í víðsjá og var hvorki
ummyndun né veðrun að sjá í því,
heldur er það tiltölulega ferskt í
brotsári miðað við að tilheyra tertí-
era jarðlagastaflanum. Hvolfin tvö
gætu hafa myndað samhangandi,
sveigðan helli með þrengingu þar
sem haftið er milli þeirra, sjá 5.
mynd. Hellisopið gæti hafa verið
þar sem syðra hvolfið er, en um 20
m innar (norðar) í hellinn náði ald-
an ekki, sem sést á því að þar er enn
ferskur gjallkargi í lofti hellisins.
Líklega hafa verið ákjósanleg skil-
yrði til varðveislu lífrænna leifa
þarna í þurru og köldu holrýminu.
Nokkru norðar, sunnan í Grindar-
nefi, sjást ummerkin um hærri sjáv-
arstöðu enn greinilegar, en þar
komu í ljós lábarðir steinar og möl
utan í berginu allt upp í um 8 m
hæð yfir sjó (2. mynd, maður stend-
ur í lábarða grjótinu). Þessi um-
merki voru áður hulin af skriðu sem
hreinsuð var frá í tengslum við
vegagerðina fyrir Hvalsárhöfða.
Skriðan var gerð úr frostsprengdu
grjóti sem hrunið hefur úr hinu
forna brimklifi eftir að land reis og
fjörumörk færðust utar og neðar.
Lábörðu steinarnir hafa varðveist
vegna þess að þeir tróðust inn und-
ir brimklifið í kverkina við brim-
stallinn sem leifar sjást af neðarlega
á 2. mynd.
Ofan á skriðunni í ytra hvolfinu
(til hægri á 5. mynd) lágu tvær
hauskúpur af refum ásamt beina-
brotum úr fuglum og fiskum.
Þegar rótað var lítillega ofan af
6. mynd. Sæbarin möl hefur náö að troðast inn ígöngin að sunnanverðu þegar þau lágu
við sjávarmál. Stikan á myndinni er 20 cm löng. - Sea-polished gravel that had been
pushed into the tunnel at their southern end when the tunnel mouth was at sea level.
Ljósm./photo: Jón Hallur Jóhannsson.
16