Náttúrufræðingurinn - 2008, Qupperneq 67

Tímarit Hins íslenska náttúrufræðifélags
lingaræktendum (7. mynd). Mikil-
vægt er að fylgjast með fjölda fugla
sem halda sig við kræklingaræktina
og grípa til aðgerða áður en í óefni
er komið. Til að halda afráni æðar-
fugls í lágmarki er æskilegt að hafa
kræklingalínurnar í nágrenni við
mannabústaði til að auðveldara sé
að vakta ræktunina og fæla fuglinn
frá. Ýmsar fælur hafa verið reyndar
og má þar nefna hljóðfælur, áreitni
frá bátum, byssuskot, ljós og spegla,
en með litlum árangri.19 Víða er-
lendis hefur ræktunarsvæðið eða
búnaðurinn verið girtur af með net-
girðingu sem nær átta metra undir
sjávarborð og hefur það skilað góð-
um árangri til að hindra aðgang æð-
arfugls að ræktuðum kræklingi.19
Krossfiskar geta valdið verulegu
tjóni í kræklingarækt. Nái ræktun-
arbönd botni geta þeir skriðið upp
böndin og étið kræklinga á leið
sinni upp. Nái böndin ekki botni
geta ungir krossfiskar valdið tjóni
þar sem krossfiskalirfur setjast á
safnara á svipuðum tíma og kræk-
lingalirfurnar (8. mynd). Krossfisk-
urinn vex hratt; hann verður fljótt
stærri en kræklingurinn og étur
krækling af sínum eigin árgangi.
Vart hefur orðið við krossfisk á
flestum ræktunarsvæðum við land-
8. mynd. Ungur krossfiskur og ungur kræk-
lingur á lirfusafnara. - A young starfish
and juvenile mussels on a spat coliector.
Ljósm./photo: Valdimar Ingi Gunnarsson.
ið. Árið 2001 var mikið um kross-
fisk við vestanvert landið9 og árið
2006 gætti hans mjög í Eyjafirði
(munnleg heimild). Krossfiskurinn
sogar sig fastan á ræktunarbúnað-
inn eða stóra kræklinga, missir
síðan takið þegar hann stækkar því
að þá fækkar flötum sem eru nægi-
lega sléttir og stórir. Krossfiskurinn
dettur fyrr af hengjum sem hreyfast
mikið vegna ölduróts.
Til að koma í veg fyrir tjón af
völdum krossfiska í kræklingarækt-
un eru ræktunarböndin tekin úr sjó
einu sinni á ári og þeim dýft í súra
sjóblöndu en við það losnar allur
krossfiskur af skel og ræktunar-
búnaði.20
ÁSÆTUR
Ásætur á ræktunarbúnaði og kræk-
lingaskel eru bæði þörungar og dýr.
Verulegur breytileiki getur verið í
tegundasamsetningu ásæta á kræk-
lingahengjum milli svæða og ára.21
Hérlendis veldur þarinn mestu tjóni
í kræklingarækt, en harin tekur rými
frá kræklingi, uppskeran verður
minni og hann er til trafala við upp-
skeru. Gró þarans setjast á ræktunar-
búnaðinn á haustin. Eftir því sem
minna er af kræklingi á söfnurunum
þeim mun meira af þara nær að festa
rætur og vaxa. Árlegur vöxtur þara
hefst um áramót, fer hægt af stað og
nær hámarki í maí. Vöxturinn er
mikill og er algengt að þari á fyrsta
ári hafi náð um hálfs metra lengd í
júní. Á sumrin er yfirleitt lítið af
nauðsynlegum næringarefnum í
sjónum fyrir þarann. Með því að
skera stilkinn neðan við blaðið er
hægt að koma í veg fyrir frekari vöxt
þarans því að hann vex fyrst og
fremst á mótum stilks og blaðs. Við
vöxt bætist ofan á stilkinn og neðan
á blaðið.22
Oftast er mest af þara á burðarlín-
unni en minna á kræklingahengjum
og minnkar magn hans eftir því
sem þær liggja dýpra. Það má því
draga úr þaravexti með því að hafa
kræklingahengjur vel undir yfir-
borði sjávar. Af þara eru beltisþari
9. mynd. Beltisþari á kræklingalínu í Arn-
arfirði. - Sugar kelp (Laminaria sacchar-
ina) growing on a tnussel line in Arnar-
fjördur. Ljósm./photo: Valdimar Ingi
Gunnarsson.
(Laminaria saccharina) (9. mynd) og
marinkjarni (Alaria esculente) (10.
mynd) mest áberandi í kræklinga-
rækt hérlendis en mest hefur verið
um marinkjarna á Austfjörðum.10
Aðrar tegundir sem vart hefur orð-
ið á kræklingalínum eru hrossaþari
(Phyllaria digitata) og dílaþari
(Saccorhiza dermatodea).
Hrúðurkarlar (Balanus blanoides
og B. crenatus) eru algengasta ásæt-
an meðal dýra í kræklingaræktun
hérlendis. Þeir valda tjóni með því
að setjast á safnara og koma þannig
í veg fyrir að kræklingalirfur geti
sest þar. Einnig eru þeir í sam-
keppni við kræklinginn um fæðu
og valda vandræðum við uppskeru.
Algengast er að hrúðurkarlalirfur
setjist á safnara og stóra kræklinga á
vorin. Áseta hrúðurkarla getur
10. mynd. Marinkjarni á kræklingalínu í
Mjóafirði. - Dabberlocks (Alaria
esculenta) growing on a mussel line in
Mjóifjörður. Ljósm./photo: Valdimar Ingi
Gunnarsson.
67