Náttúrufræðingurinn - 2008, Qupperneq 68

N áttúrufræðingurinn
11. mynd. Hrúðurkarl á ræktunarbandi og
skel í Hvalfirði. - Barnacles growing on a
mussel lineand on mussels in Hvalfjördur.
Ljósm./photo: Valdimar Ingi Gunnarsson.
einnig átt sér stað á sumrin og fram
á haust þó að í minna mæli sé.23-24
Við góðar aðstæður getur hrúður-
karl vaxið nokkra millimetra á
mánuði og verður fljótt sýnilegur
með berum augum. Tímasetning
ásetu er mismunandi eftir svæðum,
árum og hrúðurkarlategundum.
Mest hefur borið á hrúðurkarli við
vestanvert landið. Arið 2001 var
mikið um hrúðurkarl í kræklinga-
rækt í Hvalfirði og Kolgrafafirði (11.
mynd) en við norðan- og austanvert
landið hefur hann verið mun minna
áberandi.9
SAMANTEKT
Kræklingur hefur lítið verið nýttur
hérlendis. Aður fyrr var hann tínd-
ur og notaður til beitu en lítið til
manneldis. Hin síðari ár hefur færst
í vöxt að menni fari á kræklingafjör-
ur og tíni sér til matar. Tilrauna-
verkefni um kræklingarækt fóru
fram 1973 og 1985-1987 en hin síð-
ari ár hafa verið í gangi tilrauna-
ræktanir á kræklingi víðsvegar um
landið á vegum einkaaðila. Kræk-
lingur hentar vel til ræktunar þar
sem hann hefur tiltölulega einfald-
an lífsferil og ýmsa aðra eiginleika
sem auðvelda ræktun.
Ýmsar aðferðir eru notaðar við
ræktun kræklings, en hérlendis
hefur eingöngu verið ræktað á lín-
um. Kræklingslirfurnar, sem koma
úr frjóvguðum eggjum kræklings-
ins, setjast á safnara síðla sumars
eða að hausti og hefur ásetan hér
undantekningalaust verið góð.
Vöxtur kræklings fyrsta veturinn er
lítill sem enginn en hefst með auk-
inni fæðu og hita í sjó að vori.
Kræklingurinn er annaðhvort rækt-
aður upp í markaðsstærð á lirfu-
söfnurunum eða skeljarnar losaðar
af söfnurunum eftir fyrsta sumarið
og stærðarflokkaðar og komið fyrir
í netsokkum á ræktunarböndum til
framhaldsræktunar. Ræktunartím-
inn er mislangur eftir staðsetningu
ræktunar, en 2 til 3 ár hefur þurft til
að kræklingur nái markaðsstærð
(50 mm) hérlendis.
Ýmsar ásætur, bæði gróður og
dýr, setjast á safnarana og ræktun-
arböndin og geta valdið þar tjóni.
Algengustu ásætur í kræklingarækt
hérlendis eru þari og hrúðurkarlar.
Afræningjar eru einnig margir og
eru krossfiskar og æðarfugl að-
gangsharðastir í ræktuninni. Ýms-
um aðferðum er beitt til að koma í
veg fyrir skaða af völdum ásæta og
afræningja.
SUMMARY
There has been little utilization of blue
mussels in Iceland. Nevertheless, in ear-
lier times they were gathered on the
coast mostly for use as bait in line fishing
and now there is a growing interest in
gathering them for human consumption.
Projects were carried out in 1973 and
1985-1987 to investigate the feasibility of
hanging cultures of M. edulis in Iceland.
In the last decade blue mussels have
been grown experimentally in some
places along the coastline of Iceland by
private parties. Mussels are relatively
easy to grow as they require no artificial
food or hatcheries to produce seed.
There are, however, several important
biological factors that control, and effec-
tively limit, the potential production in a
farm or a region.
Many methods are used worldwide
when growing mussels but in Iceland
only suspended long-lines have been
used. Following extemal fertilization the
embryos differentiate quickly into free
swimming larvae. In Iceland the larvae
settle on collectors in late summer or
early autumn and there has been high
settlement intensity at all sites. The mus-
sel growth in the first winter is little or
none but increases in spring with in-
creasing temperature and food availa-
bility. The mussels are either grown from
settlement to market size on the seed
collectors or they are "sleeved". Sleeving
is the operation by which juvenile or seed
mussels are loaded into mesh sleeves.
The seed is stripped from the collectors,
declumped and graded into size classes.
The sleeves are then attached to the long-
lines where the mussels grow until mar-
ket size is reached. The time needed for
mussels to reach market size can differ
from one site to another. In Iceland the
mussels need 2-3 years to attain market
size (50 mm). The attachment to the
product of unwanted organisms from the
algal and faunal community, called foul-
ing, can cause problems. Levels and
types of fouling agents can vary greatly
over short distances and between years.
The most common fouling organisms in
mussel culture in Iceland are epiphytic
algae and barnacles. Predators can also
cause problems and the main pests are
eider ducks and seastars. Many different
methods are used to try to prevent dam-
age from these organisms.
68