Náttúrufræðingurinn - 1996, Blaðsíða 6

mun á þessum óskyldu plöntuflokkum. Ef
fléttumar voru blaðkenndar eða hrúður-
kenndar að vaxtarlagi voru þær þó oft
fremur nefndar skófir en mosi.
■ INNRI BYGGING
FLÉTTNA
Ef við skerum þversneið gegnum grein á
runnkenndri fléttu, eins og þeim sem
fjallað er um hér á eftir, kemur í ljós að
undir yfirborðslagi fléttunnar er grænn
hringur en innst er hvítt miðlag eða allvítt
holrúm. Þetta græna lag má oft greina með
berum augum.
Ef við skoðum sneiðina í smásjá (1.
mynd) má greina að ysta barkarlagið er
allþétt í sér og gert af smáum, þykkveggja
frumum, sem í raun eru ummyndaðir
sveppþræðir. Undir því kemur svo lausari
vefnaður (miðlag) úr lítt ummynduðum
sveppþráðum og er oft loftrými á milli
þráðanna. Efst í þessu lagi eru margar
hnöttóttar, fagurgrænar þörungafrumur.
Oftast eru þær af ættkvíslinni Trebouxia,
en sumar fléttur hafa þörunga af öðrum
ættkvíslum grænþörunga eins og Trente-
pohlia eða Coccomyxa. Hjá sterkbyggðum
tléttum með uppréttu vaxtarlagi, t.d. af
ættkvíslinni Cladonia, kemur oft þéttari
stoðvefur eins og hólkur fyrir innan
miðlagið og lykur um vítt holrúm í miðju
greinarinnar. Hjá fléttum af ættkvíslinni
Alectoria fyllir miðlagið holið að mestu
eða öllu leyti. Hjá sumum fléttum er þör-
ungalagið samfellt undir öllu yfirborðinu
en t.d. hjá hreindýrakrókum er það ósam-
fellt og því koma þörungarnir fram sem
grænleitir blettir á greinunum, sem
einkum eru áberandi þegar fléttan er blaut.
Fléttur sem hanga niður úr trjám hafa
þéttan stoðstreng í miðju greinarinnar og
eru því vel sveigjanlegar og styrktar til að
þola tog.
Blaðfléttur hafa líka þétt barkarlag sem
þekur allt efra borð fléttunnar. Barkarlagið
er ýmist glært, einkum ef fléttan vex í
skugga, eða með brúnum litarefnum ef
fléttan vex á berangri í sterku ljósi. Brúnu
1. mynd. Þversnið gegnum grein af skolla-
krœðu (Alectoria ochroleuca). Yst er þétt
barkarlag, þar fyrir innan þörungalag og
lausofið miðlag innst.
litarefnin virðast hafa það hlutverk að
verja þörungana fyrir of sterku ljósi.
Barkarlagið er ætíð gegnsærra í vætu og
skín þá grænn litur þörunganna vel í gegn.
Sumar blaðfléttur eru því fagurgrænar
blautar en gráar eða brúnleitar í þurrki.
Margar blaðfléttur hafa einnig barkarlag á
neðra borði, en t.d. á engjaskófum er
lausofið miðlagið f beinni snertingu við
mosann eða jarðlögin sem fléttan vex á.
■ nafngiftir fléttna
Aðeins fáar íslenskar fléttur eiga sér
íslensk nöfn. Örfá nöfn á fléttum lifa
meðal almennings í dag, eins og t.d. hrein-
dýramosi, fjallagrös og litunarskóf. Mikil-
vægt er fyrir tunguna að varðveita sem
best gömul íslensk nöfn, ef þau eru til, en
jafnframt þarf að fullnægja kröfum nú-
tímans um að allar íslenskar plöntur beri
eitthvert nafn. Því þarf að búa til nöl'n á
þær fléttur sem ekki hafa nöfn í íslensku
máli, en það er vandasamt verk. Æskilegt
er að þær fléttur sem tilheyra sömu ætt-
kvísl, eru skyldar eða líkar að útliti, beri
heiti sem vísa til skyldleikans. Þetta hafa
menn gert t.d. með garðplöntur, þar sem
t.d. plöntur af ættkvíslinni Veronica eru
4