Náttúrufræðingurinn - 1937, Side 13

NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN 89
....................III MlllIIIIIIIIIIIIIItl.................IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIMIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIMIIIIII
jörðinni er um 3, eins og áður er getið. Eftir þessu ættu þá að
vera alveg hinar sömu bergtegundir á tunglinu eins og á jörðinni.
Vatn er ekkert á tunglinu og andrúmsloft vantar þar sömuleið-
is; þetta sést meðal annars á því, að skýjamyndanir eru þar ó-
þekktar, og svo einkanlega, er stjörnur hverfa bak við tunglrönd-
ina, því að gufuhvolf myndi þá bæði brjóta ljósið frá störnunni
og smádeyfa það, en hvorugt gerist. Máninn er því með öllu
óbyggilegur og líf í nokkurri mynd, sem vér þekkjum, er þar
óhugsanlegt. En einnig í annari merkingu er þar ríki dauðans:
engir lækir grafa sundur fjallahlíðarnar, ekkert brim molar nið-
ur strendurnar og engir stormar feykja sandinum. Löndin eru
óbreytt árþúsundum saman. En eigi er víst, að þannig hafi það
ætíð verið; fyrir milljónum ára hefir tunglið líklega haft gufu-
hvolf eins og jörðin nú, og þá hefir þar átt sér stað veðrun og
vatnsgröftur og svipur landsins tekið örum stakkaskiptum. En
svo eyddist gufuhvolfið brátt vegna þess, hvað tunglið hefir lítið
aðdráttarafl. I hringfjöllunum sjást engin merki eftir vatn eða
veðrun og hefir gufuhvolfið þess vegna verið horfið áður en þau
mynduðust. Eitt af 1 er þó að minnsta kosti að verki á tunglinu og
það er hitasprenging af völdum sólarinnar. Hálfan mánuð sam-
fleytt hellir sólin geislum sínum yfir hvern blett; aldrei ský á
lofti né móða til þess að deyfa sólskinið. Næsta hálfan mánuð er
svo stjörnubjört nótt og geta slíkar nætur orðið býsna kaldar,
jafnvel þó að andrúmsloft skýldi fyrir kuldanum utan úr geymn-
um. Hitasveiflurnar hljóta því að vera ákaflega sterkar, enda
hefir mönnum tekizt að mæla það, að hitinn fellur úr 125 ° C. of-
an í 80 stiga frost.
Það er skoðun stjörnufræðinga, að jörðin og tunglið hafi í
fyrndinni verið einn hnöttur, en tunglið síðan ldofnað frá og voru
þá báðir hnettirnir í fjótandi ástandi. Flóðbylgjurnar, sem í fyrstu
voru geisilega háar, hröktu tunglið síðan smám saman fjær og
fjær og um leið hægði á snúning beggja, unz svo er nú komið, að
snúningshraði tunglsins er orðinn jafn umferðartíma þess um
jörðina. Má sýna fram á það með reikningi, að þessi þróun held-
ur áfram, unz sólarhringurinn er orðinn jafn snúnings- og um-
ferðartíma tunglsins, sem þá er orðinn 47 dagar. Þessi breyting
er reyndar svo hægfara, að hennar hefir ekki orðið vart á sein-
ustu 3—4000 árum, og mun þess langt að bíða, að menn taki eftir
breytingunni.
Trausti Einarsson.