Náttúrufræðingurinn - 1937, Blaðsíða 22

98 NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
iiiiiiiiMimiiitm iii iiiiiiiiiiiiiiiiiiiii iii iiiiiiiiiiiiiiiiiiiii iii iii iii iii iiiiii iui iii iii iii iii ii iii iiiiiii iii in 111111111:1111 iiM 111111 imiiuiuint
ir nokkru síðan í tímaritinu „Naturen", en báðir þessir vísinda-
menn hafa mjög fengizt við rannsókn þessa efnis. En nú kemur
spurningin: Er nokkuð hægt að segja um Island og íslenzkan
gróður í þessu sambandi? Vil eg nú leitast við að benda á það
með nokkrum orðum.
Því miður er rannsókn á útbreiðslu tegunda og afbrigða enn
svo skammt komið hér á landi, að erfitt er að draga nokkrar álykt-
anir út frá því einu saman. En ef vér athugum ýmsar þær teg-
undir, sem bezt leiðarmerki hafa reynzt í rannsókn þeirri, hverj-
ar jurtir hafi lifað af jökultímann á Norðurlöndum, þá rekum
vér oss á, að þeirra á meðal eru nokkrar íslenzkar tegundir, og
skal nú þeirra getið nánar. Af þeim íslenzkum plöntum, sem tal-
ið er víst að lifað hafi af jökultímann í Skandinavíu, hafa þegar
verið nefndar þrjár, skeggsandi, lotsveifgras og melasól. Af þeim
er skeggsandinn algengur um land allt, melasólin vex víða um
land, en þó munu vera svæði í fjalllendum hér, þar sem hana vant-
ar með öllu. Mér er t. d. ekki kunnugt um nokkurn fundarstað
hennar frá Bárðardal og austur til öræfanna við Víðidal í Lóni.
Á Vestfjörðum er hún algeng og svo er einnig víða um vestan-
vert Norðurland. Þessi útbreiðsla gæti ef til vill gefið tilefni til
umhugsunar. Þá er lotsveifgrasið. Það er, eftir því sem menn
bezt vita, sjaldgæf planta hér á landi. Nýlega hefir það verið
sannað af Dr. Nannfelt í Uppsölum, að lotsveifgras það, er vex í
Skandinavíu, Skotlandi og íslandi, sé sérstök tegund, sem kallast
Poa flexuosa. Hyggur hann, að hún hafi greinzt frá aðaltegund-
inni, Poa laxa, á jökultímanum eða ef til vill fyrr. Líkt er því tal-
ið háttað með maríuvöttinn, sem hvergi finnst nema á Færeyjum
og austanverðu íslandi. Enn má nefna bergsteinbrjótinn. Hann
finnst á tveimur stöðum í Noregi, annar fundarstaðurinn er norð-
arlega í landi, og er þar um að ræða sérstakt afbrigði tegundar-
innar. Hinn fundarstaðurinn er sunnar, og líkist plantan þar hinni
evrópisku tegund. Bergsteinbrjótur er sjaldgæfur hér á landi, en
ekki hefir verið rarinsakað, hvort hann kunni að líkjast hér hinu
norður-norska afbrigði eða evrópisku tegundinni.
Hér hefir verið bent á nokkrar tegundir íslenzkra plantna, sem
eftir útbreiðslu þeirra er talið líklegt, að hafi lifað af að minnsta
kosti hina síðustu ísöld í Skandinavíu. Það virðist því ekki fjarri
sanni að geta þess til, að þær kunni einnig að hafa lifað af ísöld-
ina hér á landi. En til þess að geta sagt slíkt með nokkurri vissu,
þarf að verða hægt að sýna fram á, að hér hafi þá verið íslaus