Náttúrufræðingurinn

Árgangur

Náttúrufræðingurinn - 1949, Blaðsíða 9

Náttúrufræðingurinn - 1949, Blaðsíða 9
DR. l’HIL. HELGI l’JETURSS 101 grýtishraunin væru yngri en blágrýtismyndunin, og á jarðfræðikorti sínu ai: íslandi sýnir C. W. Paijkull grágrýtishraunin við Okið og Reykjavík, með ísnúnu yfirborði, ©g í ritgerð sinni „Bidra'g till kánnedomen og Islands bergsbyggnad" telur hann þessi grágrýtis- hraun hiklaust runnin á ísöld. Jafnframt því, sem Þorvaldur Tlioroddsen rakti og rnældi út- breiðslu jarðlagamyndananna í yfirborði landsins til undirbúnings jarðfræðikortinu af landinu, er hann gaf út að loknurn rannsóknar- ferðum sínum, mat hann og treysti skoðanir hinna eldri náttúru- fræðinga um skipun jarðlaganna í landinu. Að vísu ræðir hér að- eins urn lítinn hluta hins risavaxna starfs, er Þorvaldur leysti af liendi sem.starfandi íslenzkur landfræðingur, jarðfræðingur og sagn- fræðingur, en í því sambandi, er hér ræðir, varðar ekki annað. í stuttu máli voru niðurstöður Þorvalds um jarðlagaskipun íslands þessar: (1) Nútíma jarðlög, einkum hraun og mór, sjávarleir á undir- lendi og laus malar- og sandlög úr framburði áa og jökla. (2) Grágrýtishrannin, flest öll runnin á plíócen, þau yngstu þó undir jöklum ísaldar. (3) Móbergsmyndunin, upphaflega gosaska og hraunmylsna, er síðar límdist saman í móberg og þuráaberg. Frá því snemma á plíó- cen aðallega. (4) Yngri blágrýtisdeildin. Frá því síðla á míócen. (5) Surlarbrandslögin. Frá því á miðju míócen. (6) Eldri blágrýtisdeildin. Frá því snemma á míócen. Þegar Flelgi Pjeturss hóf jarðfræðirannsóknir sínar hér heima sumarið 1899, var hann jafnöruggur um þessa jarðlagaskipun lands- ins og aðrir, og hann hafði sízt í liuga, að við henni yrði raskað. Hann ætlaði sér að kanna forn fjörumörk á Suðurlandsundirlend- ínu. Og víkur nú sögunni þangað, sent hann er staddur við mó- bergshamra nokkra skammt fyrir norðan Miðfellsfjall í Hruna- mannahreppi í Árnessýslu. Helga verður starsýnt á þéssa móbergs- hamra. Bergið í þeim tekur allt í einu að minna Iiann á steinóttan og sendinn leir, sem hann hafði oft séð erlendis og enginn hafði efazt um, að væri botnleir undan jöklum. Einhver líking virtist vera með þessum jarðlagamyndunum, sem annars voru þó svo ólík- ar. Og ólíklegt virtist það, að hér gæti verið um jarðlög að ræða, sem upprunnin væru á sama hátt. En hugsýnin, intuitionin, sterkasti þáttur Helga sem jarðfræðings, hvarf ekki, heldur sótti fast á. Aug-
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62

x

Náttúrufræðingurinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.