Náttúrufræðingurinn - 1949, Síða 9

GEYSIR O G AÐFÆRSLUÆÐAR HANS
151
eigi mjög háðar hver annarri. Það er talsvert algengt, að einstakar
laugar og hverir taki miklum breytingum á nokkrum árum, og þá
er ekki ósennilegt, að einhverjar af þeim vatnsæðum, sem liggja í
Geysi, hai'i orðið fyrir breytingum á þeim 11 árum, sem liðu á
milli mælinga Barths og Þorbjarnar. Með slíkum breytingum innan
eðlilegra takmarka í huga má gera sér grein fyrir þeim mun á
meðalhita Geysis, sem mælingarnar leiða í ljós, án þess að grípa til
þess óyndisúrræðis, að önnur livor mælingin sé stórlega skökk.
Meðan verið er að tala um hitamælingar Barths í Geysi 1937, er
vert að geta þess, að þeir Barth og Dahl notuðu mælingaraðferð
sína í Geysi í 2 daga, án þess að gallar á mælingaraðferðinni kæmu
í ljós, svo að vitað sé. Þá hafa þeir Donald Bloss og Barth notað
sömu hitamælingaraðferð við marga goshveri í Yellowstone Park í
júii og ágúst 1947 með miklum árangri. (Observations on some
Yellowstone Geysers, Bull. Geol. Soc. Am. vol. 60 pp 861—886 1949.)
Næstu hitamælingar gerir Þorbjörn Sigurgeirsson í 10 m dýpi,
en áður hafði yfirborð Geysis verið lækkað um ca. 60 cm. Eftir að
mælitækið hafði verið niðri í þessu dýpi í rúma 3 stundarfjórðunga,
kom í ljós, að það var bilað. Bilunin var þó eigi meiri en jrað, að
Þorbjörn taldi, að hægt væri að leiðrétta hinn mælda hita. Leiðrétt-
ingin nam 2° til lækkunar. Niðurstaðan verður, að rétt fyrir gosið
komist hitinn upp í ca. 126°, og af því ályktar hann, að vatnið hafi
þarna verið yfirhitað að minnsta kosti 6°, því að suðumarkið í
þessari dýpt reiknar hann 119.5° svarandi til þi*ýstingsins af 10 m
vatnssúlu -|- loftþrýstingsins. Þetta er venjuleg reikningsaðferð og
sjaldnast neitt við hana að athuga. Yfirhitinn er samt óvenjulega
mikill eins og Þorbjörn bendir á. Að Þorbjörn finnur svo mikinn
yfirhita, ætti þá að byggjast annaðhvort á því, að hér sé um sjaldgæfa
tilviljun að ræða, eða þá á því, að mælitækið gat sýnt mjög skamm-
vinna hækkun hitans, sem farið hefur fram hjá eldri hitamælum.
Og þá er eftir að skýra, hvernig geti staðið á þessum skammvinnu
yfirhitunum. Getur það hugsazt, að hið yfirhitaða vatn sé í smá-
skömmtum dreift innan um kaldara vatn? Og hvernig geta þessir
smáskammtar eða tungur af yfirhituðu vatni hugsazt sem almenn
orsök hveragosa? Það er mínum skilningi ofvaxið að skilja. Hér er
vissulega þörf á nýjum skýringum.
Þriðju hitamælinguna gerir Þorbjörn í Geysi í sömu dýpt og áður
(10 m), en eftir að sápa hafði verið borin í hverinn, en að lokinni
þeirri mælingu kom í Ijós, að bilun tækisins hafði ágerzt svo mikið,