Náttúrufræðingurinn - 1949, Blaðsíða 25

LEYNDARDÓMUR GAUKSINS
167
inganna, gáfu þeir frá sér langdregin, há blásturshljóð. Á hinn bóg-
inn tókst mér fyrir nokkrum árum í Quickbornskógi lijá Hamborg,
að láta hænsnahauk unga út hænueggjunr, enda þótt hann sé svarn-
asti óvinur alilrænsna. Þetta tókst, þrátt fyrir liinn nrikla líffræði-
lega nrun þessara tegunda, vegna þess, að kjúklingar og ránfuglar
gefa frá sér nrjög svipuð hljóð. Auðvitað lrefði náttúran getað farið
þá leið, að láta unga mismunandi gaukakynja herma eftir unga-
hljóðunr tilsvarandi fósturforeldra, en þetta liefði valdið því, að
hvert gaukakyn hefði verið rígbundið við ákveðna tegund fóstur-
foreldra. Náttúran hefur jrví valið einföldustu leiðina, sem sé að
láta gauksungann þegja heldur en að láta hann koma upp um sig
með röddinni.
Rúmlega þremur vikum eftir, að gauksunginn skríður úr egginu,
yfirgefur lrann hreiðrið, og er hann þá orðinn mjög stór, en þrjár
vikur í viðbót afla þó fósturforeldrarnir fæðu handa honum og mata
hann með stakri alúð og unrhyggju, unz ferðahugur farfuglsins gríp-
ur hann í ágúst. Þá liefst för lrans td vetrarheimkynnanna, og fer
hann þá yfirleitt einförum. Leið hans liggur frá Mið-Evrópu yfir-
leitt til suðaustur,, yfir Egyptaland og Súdanlöndin til hitabeltis-
landa Afríku og Kaplandsins. Asíugaukar dveljast á vetrum á Ind-
landi og í Malajalöndum, að meðtalinni Nýju-Guineu. Þetta læt ég
í stuttu máli nægja sem yfirlit yfir lífshætti gauksins, og vil nú bæta
við nokkrum alnrennum liugleiðingum.
Þegar við lítum á sníkjuhætti hjá dýrum og plöntum almennt,
getur að mínu áliti varla leikið vafi á því, að þetta fyrirbæri sé ekki
upprunalegt. Við verðunr því að líta svo á, að forfeður sníkju-
gaukanna hafi byggt sín eigin lrreiður og ungað eggjum sínum
út sjálfir, eins og gaukar þeir, senr ekki lrafa tamið sér sníkjur,
gera enn þann dag í dag; með öðrum orðum, varpsníkjur gauk-
anna séu tiltölulega nýlegt uppátæki, miðað við langa þróunar-
sögu þeirra. Sé þessu þannig farið, komast líffræðingar ekki hjá
því að reyna að finna lausn á því ganrla grundvallarviðfangsefni,
senr þeir fyrr eða síðar hljóta að reka sig á við allar rannsóknir á hin-
unr nrargvíslegu fyrirbærum lífsins, senr sé, hvernig öll þessi fjöl-
þættu aðlögunarfyrirbæri lrafa myndazt og hvernig þau verða skýrð
og hvaða kraftar liafa nrótað mynd þá, sem ég hef dregið hér upp.
Eg vil taka það lrér fram, að hinir furðulegu varphættir gauksins og
þó sérstaklega Irið aðdáanlega sanrræmi milli eggja lians og eggja
fósturforeldranna hafa frá upphafi vega, verið eitt vinsælasta sönn-