Náttúrufræðingurinn - 1955, Blaðsíða 29

ÖSKUFALL, SVO AÐ SPORRÆKT VAR
91
rrieh aS kveikja Ijós um hádeigisbil til aS skrifa viS þar í kirkjunni;
þetta hefur sagt mér sóknarprestur þar séra Torfi Hannesson og hans
kona Madme Elín Jónsdóttir.
Nefndan 13da Maii var eg á sjó frá ÍJtskálum í GarSi su'Sur [5],
þá var þar svo myrkt um hádeigi aS menn efuSust um áS finna rétta
leiS til lands af grinnstu fiski miSum. Alda var þó nokkur, sindist
hún svo bólgin og há sem hæstu fjöll vegna myrkurs um miðjan dag.
Ef menn heldu ei saman munninum þá varS hann þvi nœr hálffullur
meS sand og ösku; þegar við komum í land um miSaptan var spor-
rækt á jörSu af sandinum, blautur fiskur, sem upp hafði verið breidd-
ur um morgunin, var sem sallti dreifSur af öskunni, og náði aldrei
sínum rétta lit aptur, og naumast sá harði sem i hlöðum stóð og ösku
fallið hafði til náð.
Undir túngarðinum á Nesi á Seltjarnarnesi fannst eptir ösku fall-
ið útbrunnin steirn á vögst við hálfgyldis viður halds stein, hann var
færður amtm. Fuhrmann, sem fáséður. Vorið sama síðar réri eg opt
vestur á Svið, þar sást nær daglega brennt grjót eða vikur steinar er
flaut á sjónum hrönnum saman eptir þvi sem straumur og vindur
hröktu það.“
Jón lögréttumaður Ólafsson skrifar eftirfarandi í Grímsstaðaannál:
„Sunnudaginn næstan eptir bænadaginn um vorið (þ. e. ll.maí) og
vikuna þar eptir féll mikið sandfall víðast um landið. Hér á vestur-
sveitum varS þáS svo rnikiS, aS vel sáust för og þá hvessti sást það
skafa fram af hæðunum sandinn; fiskurinn skemmdist við sjóinn,
bæði af sandinum og óþerrinum. Laugardaginn fyrir hvítasunnu (þ.e.
31.maí) varð sólin svo rauð og nærri svört, að undrum þótti gegna.
Sagt var, að í Skálholti hefði ljós logað nótt og dag i 5 daga; héldu
menn að sandurinn í loptinu olla mundi“ (Ann. Isl., III, bls. 559).
Með orðunum: „hér á vestursveitum“ á Jón annaðhvort við Breiðu-
vík á Snæfellsnesi [7] og nærsveitir, eða við sveitimar kringum utan-
verðan Hvammsfjörð, nema hvorttveggja sé. Jón var fæddur í Efri
Langey, bjó í Purkey fyrst eftir giftingu sína 1722, en síðar á Gríms-
stöðum og öðmm bæjum í Breiðuvík, og mun hafa skrifað þar annál
sinn að mestu.
Þórður prófastur Þórðarson, sem árið 1721 bjó á Narfeyri á Skóg-
arströnd [8] skrifar í Hvammsannál: „I Maio var mikill eldgangur,
fyrst með dynkjum og síðan öskufall, sem gerði blautan fiskinn svart-
an og ógjaldgengan“. (Ann. Isl. II, bls. 691).
Magnús prestur Arason á Mælifelli í Skagafirði [9] skrifar í Mæli-