Náttúrufræðingurinn - 1955, Side 7

JARÐSKJÁLFTAR
69
Stærð þeirra var 5 til 5*4.* Smávegis tjón getur orðið af jarðskjálft-
um að stærð 4*4 til 5, en verulegt tjón verður sjaldan af jarðskjálft-
um, sem eru undir 6 að stærð.
Upptök jarSskjálfta.
Upptök jarðskjálfta eru þar sem fyrsta hreyfing jarðskjálftans hefst.
Flestir jarðskjálftar eiga upptök á 15—20 km dýpi undir yfirborði
jarðarinnar, enda þótt minni háttar jarðskjálftar eigi stundum grynnri
upptök. Á takmörkuðum svæðum jarðarinnar koma jarðskjálftar, sem
eiga upptök miklu dýpra í jörð, eða allt niður í 700 km. .Tarðskjálftar
með upptök dýpri en 300 km koma næstum einungis á belti, sem ligg-
ur umhverfis Kyrrahafið. Aðeins ein undantekning er þekkt, en það
var mikill jarðskjálfti 29. marz 1954, sem átti upptök á rúmlega 600
km dýpi undir suðurhluta Spánar. Líkur benda til, að flestir jarð-
skjálftar á Islandi eigi upptök á minna en 20 km dýpi.
Jarðskjálftar eru langtíðastir á belti umhverfis Kyrrahafið. Þetta
belti liggur eftir vesturströnd Ameríku, um Alejúteyjar, Kúrileyjar,
Japan, Filippseyjar, Indónesíu, Nýju Guineu, Salómonseyjar, Tonga-
eyjar og Nýja-Sjáland. Á þessu svæði koma rúmlega 80% af öllrnn
jarðskjálftum jarðarinnar. Annað mikið jarðskjálftabelti liggur frá
fjalllendi Suðaustur-Asíu og vestur um Miðjarðarhaf. Þriðja jarð-
skjálftabeltið er rétt að nefna, enda þótt jarðskjálftar séu þar miklu
minni en á hinum tveimur, en það liggur eftir endilöngu Atlantshafi
frá norðri til suðurs og þvert yfir Island.
Landmælingar hafa sums staðar sýnt, að jarðskorpan er á stöðugri
hreyfingu. Vestur í Kaliforníu er mikil jarðskjálftasprunga, sem er
nefnd San Andreas-sprunga. Liggur hún frá norðvestri til suðausturs
rétt hjá borginni San Fransiskó og er mörg hundruð kílómetrar á
lengd. Við jarðskjálftann mikla, sem lagði San Fransiskó í rúst árið
1906, varð misgengi á þessari sprungu á um 300 km kafla. Þar sem
misgengið var mest nam það allt að 6 metrum, þannig að austari
sprungubarmurinn færðist til suðurs miðað við þann vestari. Þríhyrn-
ingamælingar á þessum slóðum sýna, að er lengra dregur frá sprung-
unni er hreyfingin nokkurn veginn stöðug, og sé gert ráð fyrir, að
landið vestan við sprunguna hreyfist ekki, þá hreyfist landið austan
* Jarðskjálftinn í Hveragerði 1. apríl 1953 var nokkru meiri en þessir þrir og
jafnframt mesti jarðskjálfti á Islandi siðan 9. október 1935, en þá kom i ölfusi jarð-
skjálfti um 6 að stœrð.