Náttúrufræðingurinn - 1957, Page 38

Þorleifur Einarsson:
Frjógreminé íjörumós wr Seltjörw
i.
Fyrir tveim árum tók ég að mér að frjógreina snið gegnum fjöru-
móinn í Seltjörn. Hér birtist nú frjólínurit þetta ásamt frjólínuriti
úr Sogamýri við Reykjavík. Línuritum þessum verður eigi lýst hér
til nokkurrar hlítar, aðeins getið þess helzta, sem gefið gæti nokkrar
upplýsingar um myndunarsögu fjörumósins, en innan skannns roun
í annarri grein vikið nánar að frjógreiningu í íslen/.kum mýrum.
II.
Á hverju ári dreifa blómplönturnar, einkum þó hinar vind-
frævuðu, — á íslandi aðallega grös, hálfgrös og birki, — ógrynnum
út af smásæju frjódufti. Þvermál birkifrjós er aðeins 0.02 mm.
Frjóin berast síðan á vængjum vindanna víðan veg, og blandast
frjó hinna ýmsu plantna á þann liátt í vissum hlutföllum eftir fjölda
plantnanna. Nokkur hluti frjóregns þessa l'ellur síðan niður í mýr-
ar og vötn og geymist þar um aldur og ævi, því að frjóin eru gædd
þeim undraverða eiginleika, að þola áhrif flestra efna. Ár eftir ár
fellur lrjóregn þetta til jarðar og skráir þannig gróðurfarssögu lands-
ins í kring og þá um leið loftslagssögu þess. Aðferðin til að lesa
þessa sögu er nefnd frjógreining (pollenanalyse).
Mýrarsnið er valið og tekin sýnishorn úr því með 5, 10 eða 20
sm millibili eftir þörfum. Sýnishorn þessi eru síðan soðin í kalílút
og ýmsum sýrum, og á þann hátt er losnað við ýmis lífræn og ólíf-
ræn efni, sem trufla við frjógreininguna, en frjóin láta ekkert á
sjá við þessa harkalegu meðhöndlun. Því, sem nú er eftir af sýnis-
horninu, er brugðið undir smásjá og frjóin greind til ætta, sjaldnar
tegunda, og fjöldi þeirra ta'linn, en það er mjög tímafrek vinna.
Þannig er unnið úr hverju sýnishorninu á fætur öðru. Hundraðs-
hlutföll frjóanna úr hverju sýnishorni eru síðan reiknuð út og færð
inn á línurit, hið svonefnda frjólínurit. Þar með eru rúnir mýrar-
innar ráðnar og lesturinn getur hafizt.