Náttúrufræðingurinn

Volume

Náttúrufræðingurinn - 1968, Page 51

Náttúrufræðingurinn - 1968, Page 51
NÁTTÚ RIJFRÆÐINGU RI N N 41 þykkt á skerjunum nærri gígunum vafalaust meira en hálfur metri. Yfirleitt er vikurinn af því tagi, sem hríslast úr kvikustrókum og samskonar og sá, er myndaðist í Oskjugosinu 1961, og í því gosi er myndaði norðurhluta Eldgjár. Auðsætt er af korti því, sem hér er birt (4. mynd), að miklu meiri vikur hefur borizt til vesturs frá Lakagígum en til austurs og kemur það heim við það, sem vitað er um vindáttina fyrstu daga gossins, en þá virðist vikurmyndunin hafa verið langmest. Á kortinu hef ég dregið línu, sem afmarkar nokkurn veginn það svæði, þar sem L 1783 er enn finnanlegt í jarðvegi án smásjárrann- sókna. Reynzla mín er, að ef ekki er um mjög þétt snið að ræða, eins og t. d. á Heklusvæðinu, taki maður vart eftir öskulagi ef meðalþykkt þess er minni en 0.2 sm og þykktin á laginu nýföllnu um það bil þrisvar sinnum meiri. Þar sem línan á kortinu er heil- dregin er hún nokkru öruggari en þar sem hún er dregin með slitnu striki. Svæðið innan línunnar er rúml. 8000 km2, en svæðið innan 1 sm þykktar L 1783, er jrað var nýfallið, áætla ég að vera um 6000 km2. Heklugosið 1947 er talið ítailegast kannað allra stór- gosa að því er varðar dreifingu og þykkt gosmalar (sbr. Nox and Short 1964). Meðalþykkt gosmalar er féll á fyrsta degi þess goss innanvið 1 sm þykktarlínu var 7 sm og það, sem féll innan þeirrar línu, var helmingur heildarmagns þeirrar gosmalar er myndaðist þennan dag (S. Þórarinsson 1954). Sé reiknað með hliðstæðum hlutföllum í Skaftáreldum er heildarmagn L 1783 0.84 km3. Hér við bætist gosmölin í gígaröðinni sjálfri, sem ég hef gróft áætlað um 30 milj. m3. Heildarmagn gosmalar er því nálægt 0.85 km3, sem myndi samsvara eitthvað kringum 0.3 km3 af hrauni og 0.25 km:! af föstu bergi. Hlutfall gosmalar og hrauns í Skaftáreldum, reiknað í þyngd, er nálægt 1:50. í Öskjugosinu 1961 var það um 1:100. Má því gera ráð fyrir að kvikustrókarnir í mestu hrinum Skaftárelda hafi verið miklu kröftugri en í Öskjugosinu, en þar náðu þeir um 500 m hæð. í Öskjugosinu náði gosmökkurinn í gosbyrjun örugglega meira en 6000 m ltæð, og líklega næstum upp að veðrahvörfum (S. Þórarinsson 1963) og er enginn el'i á því, að uppstreymi frá Lakagígum hafi iðulega náð upp í heiðloftin. En sú bláa móða, sem lá yfir landinu öllu í Skaltáreldum og barst til fjarlægra landa, jafnvel út fyrir endimörk Evrópu, mun fyrst og fiemst hafa verið loftkennd gosefni, sem spilltu gróðri landsins
Page 1
Page 2
Page 3
Page 4
Page 5
Page 6
Page 7
Page 8
Page 9
Page 10
Page 11
Page 12
Page 13
Page 14
Page 15
Page 16
Page 17
Page 18
Page 19
Page 20
Page 21
Page 22
Page 23
Page 24
Page 25
Page 26
Page 27
Page 28
Page 29
Page 30
Page 31
Page 32
Page 33
Page 34
Page 35
Page 36
Page 37
Page 38
Page 39
Page 40
Page 41
Page 42
Page 43
Page 44
Page 45
Page 46
Page 47
Page 48
Page 49
Page 50
Page 51
Page 52
Page 53
Page 54
Page 55
Page 56
Page 57
Page 58
Page 59
Page 60
Page 61
Page 62
Page 63
Page 64
Page 65
Page 66
Page 67
Page 68
Page 69
Page 70
Page 71
Page 72
Page 73
Page 74
Page 75
Page 76
Page 77
Page 78
Page 79
Page 80
Page 81
Page 82
Page 83
Page 84
Page 85
Page 86
Page 87
Page 88
Page 89
Page 90
Page 91
Page 92
Page 93
Page 94
Page 95
Page 96
Page 97
Page 98
Page 99
Page 100
Page 101
Page 102
Page 103
Page 104
Page 105
Page 106
Page 107
Page 108
Page 109
Page 110
Page 111
Page 112
Page 113
Page 114
Page 115
Page 116
Page 117
Page 118
Page 119
Page 120
Page 121
Page 122
Page 123
Page 124
Page 125
Page 126
Page 127
Page 128

x

Náttúrufræðingurinn

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.