Náttúrufræðingurinn - 1968, Blaðsíða 66
52
NÁTTÚ RUFRÆÐINGURINN
vatn. En vel getur hafa verið þarna smávatn áður en Skaftáreldar
hófust. Síðar í gosinu liefur myndazt hrauntjörn á botni gígsins.
Svipaður gígur er um 2 km norðaustur af Laka. Sem stendur tel
ég líklegast að öil hin eiginlega Lakagígaröð, að áðurnefndum háa
gíg norðaustast í henni e. t. v. undanskildum, sé mynduð í Skaft-
áreldum.
Eins og þegar var bent á af Þ. Thoroddsen, en þó einkum af
K. Sapper, má allvíða meðfram Lakagígum sjá misgengisstalla er
liggja samhliða gígaröðinni. Einna gleggst eru misgengin liið næsta
suðvestan og norðaustan við Laka og á fjallinu sjálfu. Norðaustan
þeirrar línu, er tengir saman gígaraðirnar yfir Laka, eru tveir mis-
gengisstallar (sjá mynd III b) og norðvestan gíganna rétt suðvestur af
Laka eru einnig tveir slíkir stallar. Misgengisstallarnir eru frá 1—2
m upp í 6—8 m á hæð og hefur landspildan milli þeirra sigið, þann-
ig að Lakagígar eru nú í mjóum, grunnum sigdal (Graben), en slíkt
er ekki óalgengt um íslenzkar gígaraðir, og hef ég einkum kannað
þetta á Mývatnsöræfum milli Mývatns og Jökulsár (S. Þórarinsson
1959). Þar hafa sum dalsigin a. m. k. myndazt í sambandi við gosin
og svo er að öllum líkindum um sigin meðfram Lakagígum og
hafa a. m. k. sum þeirra örugglega myndazt áður en gosinu lauk,
því þau hverfa inn undir gosmöl og hraun úr gosinu. Þessi sig
eru hliðstæður við þau hringlaga sig eða öskjur (caldera), sem mynd-
ast í sambandi við gos upp um hringlaga eldrás. Víðast liggja Laka-
gígar eftir miðjum sigdalnum, þar sem til hans sést. Norðaustan í
Laka fylgir gígaröðin þó suðausturjaðri dalsigsins, en á flugmyndum
mótar aðeins fyrir röð lítilla gíga eftir miðjurn sigdalnum og má
vera, að hraun hafi komið þar fyrst upp, en síðar komið upp um
sigsprunguna.
Suðvestasti hluti Lakagígaraðarinnar, sem er vestan í Hnútu, er
hliðraður til suðausturs um það bil 200 m, miðað við aðalgíga-
röðina, og virðist einnig fylgja sigsprungu, er hefur sömu stefnu
og aðalgossprungan.
Nú er ei langt til Laka.
Svo er nú kornið, að fært er orðið fjallabílum alla leið að Laka.
Aðalleiðin þangað liggur nú úr byggð um brúna á Skaftá hjá Dalbæ
Ytri og framhjá Heiðarseli og Eintúnahálsi, yfir Geirlandsá rétt
vestan við Fagrafoss og um Ámundabotna og Galta að hrauninu