Náttúrufræðingurinn - 1972, Blaðsíða 52

40
N Á T T Ú RU F RÆÐINGURINN
Árið 1798 fæddist í Skaftafelli stúlkubarn, sem hlaut nafnið Þur-
íður. Hún ólst upp í Skaftafelli, og átti þar heima mestan hluta æv-
innar, en hún lézt árið 1872. Hún var greind kona og óljúgfróð, og
hélt minni til dauðadags.
Árið 1868 kom í heimili hennar maður er Jón hét Einarsson, fædd-
ur 1846. Hann hafði verið nágranni Þuríðar frá æskuskeiði (uppal-
inn í Svínafelli) og hefur hún eflaust sagt honura margt frá sínum
yngri árum áður en hann fluttist í heimilið. Jón dó árið 1925. Jón
sagði dóttursonum sínum, Jóni (f. 1899), Benedikt (f. 1903) og Ragn-
ari (f. 1914) margt, sem Þuríður hafði sagt honum, en þeir liafa sagt
mér.
Niður úr Vestur Heiðinni í Skaftafelli ganga mörg gil, og heitir
innsta gilið Eyjagil. Þuríður sagði Jóni, að í sínu ungdæmi hefðu
verið grasi vaxnir hólmar við gilkjaftinn, sem kallaðir voru Eyjar,
en það er enn algengt um slíka hólma hér um slóðir.
Einnig kvaðst lnin muna eftir akkerum, sem legið hefðu á sléttri
klöpp í Bæjargilinu (eystra gilinu) og talin voru komin af Indíafar-
inu, sem strandaði á Skaftafellsfjöru árið 1667.') Að sögn Þuríðar
hurfu eyjarnar og akkerin í Stóra hlaupinu árið 1861.
I Ferðabók Hendersons, en hann fór hér um árið 1814, segir:
„Bærinn á Skaftafelli stendur á hæðarbrún og sást vel úr f jarlægð, en
við áttum meira en þrjár mílur ófarnar Jrangað, þegar nóttin datt á,
og var þá enn tvær illar ár yfir að fara. (Svínafellsá og Skaftafellsá
S. B.). Önnur þeirra var nálega eins straumhörð og áin á Breiða-
merkursandi (Jökulsá S. B.) þó ekki væri hún eins breið. Eftir að við
höfðum um stund stefnt í áttina til bæjarins, eftir Jrví sem við sáum
hann meðan birtan leyfði, komum við á austurbakka Skeiðarár, }Dar
sem hún beljaði fram með hávaða, og fórum inn í djúpt gil til
hægri, en urðum skjótt að stanza við bratta brekku, sem meinaði
okkur að komast lengra. Þarna vorum við í myrkri, umluktir jökl-
um og jökulám og vissum ekki neina leið til J^ess að losna úr sjálf-
heldu þeirri, er við vorum í. Fór okkur að finnast aðstaðan næsta
óhugnanleg, og er erfitt að segja hvað við kynnum að hafa ráðið
af, en rétt sem við vorum í Jiessum vandkvæðum, tók hundur að
spangóla við kofa uppi á hæðinni, ekki meir en steinsnar uppi
yl'ir okkur. . . .“.
Bóndinn sem þá bjó í Skaftafelli, hét Bjarni, og var sonur Jóns
1) í AlJjingisbók frá 1722 er getið um að akkeri hafi fundizt á Sandfjöru, sem
ætlað var að væri af Jressu skipi.