Náttúrufræðingurinn - 1972, Blaðsíða 21

NÁTTÚ RU FRÆÐINGURINN
9
Ptcrocarya sp. (Myndasíða II, mynd 1—2).
Eitt samsett, fjaðrað blað með sjö smáblöðum tilheyrir að öllum
líkindum Pterocarya. Þetta undirstrikar hinn skakklaga neðsti hluti
smáblaðanna, lögun þeirra og strengjanet. Vængjuð hnot hefur
fundizt, og telst hún til ættkvíslarinnar, þar sem vængurinn er greini-
lega tvískiptur, og hvor smávængur er tígullaga. Hnotin er varðveitt
sem far. Innan þessarar ættkvíslar hefur eigi áður fundizt aldin með
svo stóra vængi, hvorki steingert eða núlifandi. Því er hugsanlegt,
að hér sé um nýja tegund að ræða, og er áformað að lýsa henni nán-
ar í seinni ritgerð. Eftir mörgu að dæma er hikkoría (Carya) sú, sem
Heie ogFriedrich gátu um 1971 ein tegund Pterocarya. Þessu verður
þó fyrst hægt að slá föstu, þegar fleiri eintök hafa fundizt.
Hlynur — Acer cf. tricuspidatum Bronn. (Myndasíða III, mynd 5).
Ennþá höfum við aðeins fundið eitt illa varðveitt blaðbrot af hlyn
í Mókollsdal. Aldin hefur okkur ekki tekizt að finna, en þau eru
kunn frá öðrum fundarstöðum á Vestfjörðum.
Platanviður? — Platanus? sp.
Tvö stór blöð, sem að öllum líkindum tilheyra platanvið funduzt
í Hrútagili. Þar sem hlynur hefur áþekk blöð, og alclin af platantré
hafa ekki fundizt í Mókollsdal, getum við ekki að svo stöddu, gert
okkur ljósa grein fyrir því um hvora ættkvíslina sé að ræða. Blöðin
eru frábrugðin fyrrnefndu blaði af Acer cf. tricuspidatum Bronn
(hlyn) að því leyti, að bæði blöð og blaðtennur eru rnikið stærri.
Fæð hinna fundnu plöntuættkvísla í lögunum í Mókollsdal getur
átt sér ýmsar orsakir. í fyrsta lagi getur verið, að gróður svæðisins
liafi upprunalega verið tegundafár, þar sem eldsumbrotin leiddu til
náttúruvals (selektion), þannig að aðeins harðgerðustu plöntur gátu
vaxið á svæðinu. I öðru lagi er hugsanlegt, að aðrar plöntur hafi
einnig vaxið þarna, en leifar þeirra hafi ekki steingerzt eða að ytri
aðstæður (t. d. árstími, vindátt, vatnsstreymi o. fl.) liafi verið svo
óhentugar, að viðkomandi plöntur bárust ekki út í lögin. í þriðja
lagi er steingervingasöfnun okkar sennilega heldur ófullkomin, og
því líklegt, að fleiri ættkvíslir (og tegundir) eigi eftir að finnast. Að
öllum líkindum voru þó fyrrnefndar plöntur ríkjandi á svæðinu.
Þegar plöntur finnast í jarðlögum á eldfjallasvæði, verðum við
að gera okkur Ijóst, að þær eru vitnisburður um hlé á eldsumbrotum