Náttúrufræðingurinn - 1972, Blaðsíða 58

46
NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
tákna. Er þá eftir ein tegund, Lycoperdon gemmatum (nú L.perla-
tum), sem getið er fyrst héðan af Chr. Grönlund (1879), en á þó
sennilega við aðra tegund, þ. e. Lycoperdon molle.
Á síðustu árum (1960—70) hafa svo tvær (nýjar) Lycoperdon-teg-
undir bæzt í hópinn, þ. e. Lycoperdon perlatum og Lycoperdon
pyrijorme, og eru því tegundir físisveppanna íslenzku orðnar þrjár.
Ein tegundin, Lycoperdon molle, er safntegund (collective species),
sem líklega verður skift niður á næstunni, og er því tegundafjöld-
inn enn óviss.
f greininni verðnr lýst nefndum þremur aðaltegundum og smáteg-
unda getið. Jafnframt verður svo getið nokkurra tegunda af þessari
ættkvísl, sem eru óvissar af ýmsum ástæðum, eða eiga að falla burt.
Þessar þrjár tegundir má aðgreina þannig:
Útbyrðan (þ. e. ytra borð óþroskaðs aldins) mélug eða með fín-
gerðum kornum eða vörtum, ljósbrún eða gulbrún, en kornin dekkri.
Innbyrðan (þ. e. yfirborð þroskaðs aldins) gulbrún ofantil, gul eða
gulhvít neðst. Undirgleypan hvít eða gulhvít. Gróin broddalaus. Vex
í knippum á fúnum trjástubbum, skógargötum og gömlum vegum.
Lycoperdon pyriforme.
Útbyrðan ljósbrún eða gráhvít, með brúnleitum kornum eða
broddum. Innbyrðan brún eða bronsbrún við þroskann. Undir-
gleypan (þroskuð) grágræn eða grænbrún. Gróin dökkbrún, með
grófum broddum blönduð stiklubrotum. Vex í skógum og mólendi,
einnig til fjalla. Miög breytileg tegund. r ,,
Lycoperdon motte.
Útbyrðan gráhvít með grófum, oft pýramidalaga vörtum eða
broddum. Innbyrðan brún, leðurkennd. Gróin með fíngerðum
broddum. Vex í þéttum knippum í skógurn og graslendi. Sjaldgæf
tegund. Lycoperdon perlatum.
Ef um fullþroska eintök er að ræða er aðgreining tegundanna ekki
sérlega vandasöm. Bezta og öruggasta einkennið eru þó gróin, sem
hafa mjög ólíkt broddalag hjá þessum tegundum. Hjá óþroskuðum
sveppum er aðgreiningin oft erfið, enda kemur smásjárskoðun þá að
litlu haldi. Bezt er að sjálfsögðu að safna sveppunum á öllum þroska-
stigum, enda er það oftast auðvelt.