Náttúrufræðingurinn - 1972, Síða 6

84
NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
1. mynd. Dagbókarriss af Brennisteinsöldu frá Vondugiljum sýnir afstöðu
elztu líparíthraunanna (1 og 2), gjóskubergs (3, innan við brotstall) og setlaga
(5), sem fleygast inn á milli jökulmyndaðs líparíts í Brennisteinsöldu (4 og 6). —
Field sketch of Brennisteinsalda seen from Vondugil. Itilerglacial rhyolite flows
(1 and 2) are cut by a fault and replaced by rhyolite breccia (3). Overlying this
are subglacial rhyolites (4 and 6) which mterfinger with fluvioglacial rhyolite
debris (5).
gil með öllum sínum þvergiljum grófst út. Bláhnúkur er eitt af
fáum dæmum um gos, sem varð, eftir að giljagröfturinn var vel á
veg kominn. í vesturhlutanum héldu gosin áfram og ofan á öskju-
fyllinguna hlóðust líparítgúlar, sem rísa upp af hásléttunni, þar á
meðal Reykjafjöll, Kaldaklofsfjöll og smáfellin á Ljósártungum.
Líparítgúlar þessir raða sér skipulega samhliða öskjujaðrinum og
eru vafalítið tengdir bogsprungum, sem þannig liggja. Á jökul-
skeiðinu síðasta urðu til móbergshryggir norðaustur og suðvestur
af Torfajökulssvæðinu og á jöðrurn þess gaus á sama tíma líparíti,
sem myndar hryggi með hinni sömu NA-SV-sprungustefnu. Þar
á meðal eru Rauðfossaföll, Mógilshöfðar (úr andesíti) og fjöllin
umhverfis Kirkjufellsvatn. Þessi sami sprungusveimur gengur einn-
ig yfir vestanverða öskjuna, og honum tilheyra hinar yngstu mynd-
anir þar, svo sem móbergshryggir í Reykjadölum og líparíthraunin
öll með tölu.
Liparitgos í jökli — Bláhnúkur og Kirkjufell.
Víða á Torfajökulssvæðinu hefur gosið líparíti undir jökli á
síðasta jökulskeiði. Bláhnúkur og Kirkjufell eru dæmi um slíkar
myndanir og verður þeim lýst nokkuð í þessurn kafla. Fjöllin eru