Náttúrufræðingurinn

Ukioqatigiit

Náttúrufræðingurinn - 1972, Qupperneq 7

Náttúrufræðingurinn - 1972, Qupperneq 7
N ÁTT Ú R U F RÆÐIN G U RIN N 85 að ýmsu leyti ólík, en sýna þó mætavel storknunarafbrigði einhlít til að þekkja líparít, sem myndað er við þessar aðstæður. fökulmyndaða líparítið í Bláhnúki hvílir á mishæðóttu undir- lagi úr líparíti, móbergi og jökulvatnaseti. í Bláhnúksmynduninni eru tvö afbrigði mest áberandi, stuðlaðir biksteinskenndir eitlar og laus glersalli. Biksteinskenndu eitlarnir samsvara bólstrum í mó- bergi, þótt ólíkir séu í flestu. Þessir eitlar eru allavega í laginu, hnöttóttir, ílangir og ganglaga. Stærðin er mjög breytileg, allt frá 1—2 m upp í 100 m. Stærstu eitlarnir eru í toppi Bláhnúks og í hallanum sunnan undir liátoppnum. Líklega eru upptök gossins þar undir. Berggerðin í eitlum þessum er nokkuð breytileg eftir stærð, þannig að einungis stærstu eitlarnir eru sæmilega vel kristallaðir. Stafar það af hægari kólnun. Þeim megin í Bláhnúki, sem snýr að Brennisteinsöldu, morar af smáeitlum, oft um 10 m í þvermál, sem standa eins og körtur út úr brattri fjallshlíðinni (mynd II b). Yzt í eitlum þessum er flögótt biksteinsskorpa með blöðróttum og þéttum lögum á víxl, teygðum samsíða jöðrunum. Flögótt skorpan utan um eitlana gengur án skarpra marka yfir í glersallann, sem myndar fyllingu utan um eitlana. Glersallinn er hliðstæð myndun við móbergsgler, sem kvarnast utan af bólstrum, eða verður til á annan hátt, er basaltkvika splundrast og storknar í gler við snertingu vatns. Sums staðar liggur gletsallinn í þykkum lögum með tiltölulega fáum og smáum eitlum. Þannig hagar til neðst í Bláhnúki við mynni Grænagils (2. mynd). Glersallinn er hér ýmist grænn eða grár, en biksteinninn svartur næst jöðrunum, en grá- leitur innar í eitlunum. Svo gæti virzt sem biksteinseitlarnir væru innskotnir í glersallann, en svo mun þó ekki vera, heldur myndast hvort tveggja samtímis við rennsli. Til þess bendir hallandi lag- skiptingin, sem greinilega vottar fyrir í stálinu, og sömuleiðis bik- steinstraumar í glersallanum næst jaðri biksteinseitlanna. Þeir liggja samsíða útlínum eitlanna og hafa augsýnilega flísazt utan af þeim, þegar ytra borðið sallaðist niður. Er engu líkara en sallamyndun- in grípi inn í eitlana, stundum svo langt, að einungis verða eftir sundurlausir kleggjar og flögur (neðst á miðri teikningunni). Glersallinn er útlits eins og perlusteinn, sem myndar heilar námur í Prestahnúki og Loðmundarfirði. Hann er svo laus í sér, að hann líkist meira sandi en föstu bergi og rykast upp undan fótum manns j:>egar þurrt er. Ekki er þó í Bláhnúki perlusteinsnáma, sem haft gæti hagnýtt gildi. Nokkur sýnishorn voru athuguð lijá Rann-
Qupperneq 1
Qupperneq 2
Qupperneq 3
Qupperneq 4
Qupperneq 5
Qupperneq 6
Qupperneq 7
Qupperneq 8
Qupperneq 9
Qupperneq 10
Qupperneq 11
Qupperneq 12
Qupperneq 13
Qupperneq 14
Qupperneq 15
Qupperneq 16
Qupperneq 17
Qupperneq 18
Qupperneq 19
Qupperneq 20
Qupperneq 21
Qupperneq 22
Qupperneq 23
Qupperneq 24
Qupperneq 25
Qupperneq 26
Qupperneq 27
Qupperneq 28
Qupperneq 29
Qupperneq 30
Qupperneq 31
Qupperneq 32
Qupperneq 33
Qupperneq 34
Qupperneq 35
Qupperneq 36
Qupperneq 37
Qupperneq 38
Qupperneq 39
Qupperneq 40
Qupperneq 41
Qupperneq 42
Qupperneq 43
Qupperneq 44
Qupperneq 45
Qupperneq 46
Qupperneq 47
Qupperneq 48
Qupperneq 49
Qupperneq 50
Qupperneq 51
Qupperneq 52
Qupperneq 53
Qupperneq 54
Qupperneq 55
Qupperneq 56
Qupperneq 57
Qupperneq 58
Qupperneq 59
Qupperneq 60
Qupperneq 61
Qupperneq 62
Qupperneq 63
Qupperneq 64
Qupperneq 65
Qupperneq 66
Qupperneq 67
Qupperneq 68
Qupperneq 69
Qupperneq 70
Qupperneq 71
Qupperneq 72

x

Náttúrufræðingurinn

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.