Náttúrufræðingurinn - 1972, Síða 9

NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
87
TAFLA 2
Eiginleikar glersalla úr Bláhnúki, Illagili og Loðmundarfirði.
Nr. Þensla við hitun í 800-820 °C. Bundið vatn SiOo
1 Grár glersalli \ið Grænagil 3,5x 1.3% 68,38%
2 Grænn glersalli við Grænagil .... 2,0x 6,8% 64,16%
3 Grár glersalli ofarlega í Bláhnúki . 3,2x 0,75% 68,40%
4 Dílóttur glersalli úr Illagili 6,0x 1.7% 7U5%
Samanburðarsýni af glersalla úr Loðmundarfirði 23,Ox 4,36% 71,60%
Kirkjufell er myndað við sömu kringumstæður og Bláhnúkur, þótt
engan veginn sé um algerar hliðstæður að ræða í berggerð eða upp-
byggingu. Aðalfjallið er gert úr straumflögóttu líparíti, ýmist ljós-
leitu eða dökku og hrafntinnukenndu, sem myndar næstum óslitið
klettabelti hið efra. Víða sést gróf stuðlun og áberandi kleyfni eftir
straumflöguninni, sem veldur því, að fram koma í hömrunum ýmis-
lega löguð, tröllslega stór sveigmynztur. Þegar haft er í huga, að
straumflögunin myndast þvert á stefnu mesta þrýstings, verður
ijóst, að liliðarþrýstings frá kviku, sem tróðst upp og ýtti frá sér því,
sem fyrir var, líkt og einkennir hraungúla, hefur gætt hér. Undir og
sums staðar utan í líparíthömrum Kirkjufells finnst hrafntinnugljá-
andi berg og glersalli sams konar og áður var lýst í Bláhnúki, aðal-
lega þó sem brak úr moluðum eitlum (þekkjast á stuðlabrotunum)
í glersalla. Brakið gæti hafa myndazt þannig, að stór stykki hrundu
fram úr hlíðunum, þegar gúllinn var í myndun vegna þrýstings inn-
an frá og eins vegna þess að jökulveggirnir, sem héldu að gúlnum,
bráðnuðu, eða stykki úr þeim flutu upp. Það væri því hliðstæð
myndun við bólstrabreksíurnar í móbergi. f gúlnum, sem rnyndar
topp Kirkjufells er venjulegt straumflögótt líparít strax og kemur
inn á sjálft aðalfjallið. Þar hefur kælingar frá jökulvatni ekki gætt, en
þó mun toppurinn myndaður í sama gosi og hlóð upp biksteins-
og glersallamyndunina í neðri hluta fjallsins. Af afstöðu berggerð-
anna í Kirkjufelli má helzt ráða, að gosið hafi náð að bræða jökulinn
í gegn og sé toppgúllinn þannig hliðstæður basaltdyngjunum á kolli
stapanna.